Những bài học từ sự thống trị sản xuất của Trung Quốc (Kỳ 1)
Các khoản đầu tư mạnh mẽ của Bắc Kinh vào lĩnh vực sản xuất trong nước đã khiến quan hệ thương mại với các đối tác phương Tây trở nên căng thẳng. Tuy nhiên, thế giới có thể rút ra những bài học gì từ thành công này?
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình
|
Một minh chứng rõ nét cho hiệu quả của chính sách công nghiệp trọng điểm “Made in China 2025” là nhà máy xe điện mới của hãng xe Đức Audi tại miền Bắc Trung Quốc. Tại đây, các robot công nghiệp do doanh nghiệp Trung Quốc sở hữu - một mục tiêu quan trọng của chính sách này - đã chiếm lĩnh dây chuyền sản xuất, bắt đầu từ khâu máy ép tự động dập tấm kim loại thành cửa xe.
Tiếp đến, hơn 800 robot của công ty Trung Quốc Kuka thực hiện việc hàn các bộ phận thành khung xe, trong khi một nhà cung cấp Trung Quốc khác tự động hóa quy trình lắp bánh xe. Số lượng robot tại nhà máy này vượt xa số lao động con người trong mỗi ca làm việc.
“Chúng tôi không nghĩ sẽ tự động hóa nhiều như vậy ở Trung Quốc, nhưng giá của các nhà cung cấp Trung Quốc rất thấp”, Tobias Liebeck, Trưởng bộ phận kỹ thuật sản xuất của Audi tại nhà máy Trường Xuân, chia sẻ. Hiện nay, tỷ lệ lượng robot trên 10,000 lao động ở Trung Quốc còn nhiều hơn cả ở Đức.
Kế hoạch “Made in China”, được Bắc Kinh khởi động cách đây một thập kỷ với mục tiêu thống trị 10 ngành công nghiệp tiên tiến, hướng tới việc đạt 70% thị phần nội địa trong các lĩnh vực “linh kiện cơ bản cốt lõi và vật liệu cơ bản then chốt” vào năm 2025.
Nhà máy Audi tại Trường Xuân. Tobias Liebeck, Trưởng bộ phận kỹ thuật sản xuất tại nhà máy, cho biết công ty đang tự động hóa các quy trình tại Trung Quốc vì “giá của các nhà cung cấp ở đây rất thấp”. Ảnh: Audi AG
|
Ngoài robot, các lĩnh vực trọng điểm khác bao gồm thiết bị đường sắt tiên tiến, đóng tàu công nghệ cao, thiết bị hàng không vũ trụ, xe điện và công nghệ thông tin thế hệ mới.
Chính sách này đánh dấu một bước ngoặt lịch sử không chỉ với ngành sản xuất Trung Quốc mà còn với kinh tế toàn cầu. “Made in China” đã tạo ra một rạn nứt lớn trong quan hệ thương mại giữa Bắc Kinh và các đối tác phương Tây, đồng thời định hình lại cách các Chính phủ hiện đại xây dựng chính sách công nghiệp.
Các đối tác thương mại chỉ trích mục tiêu thị phần của kế hoạch“Made in China” là mang tính trọng thương. Tổng thống Mỹ Donald Trump đã lấy kế hoạch này làm lý do cho cuộc chiến thương mại với Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu, áp thuế 50 tỷ USD trực tiếp lên các lĩnh vực hưởng lợi từ “Made in China”. Người kế nhiệm ông, Joe Biden, cũng theo đuổi chính sách công nghiệp chủ động hơn, đặc biệt về vi mạch và công nghệ xanh.
Việc Bắc Kinh tập trung vào những ngành mà EU có thế mạnh, từ máy công cụ, ô tô đến vận tải biển tiên tiến, đã góp phần trực tiếp làm gia tăng căng thẳng thương mại với châu Âu. Kế hoạch này cũng bị chỉ trích vì tạo ra tình trạng dư thừa công suất trong nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới.
Dù vấp phải nhiều tranh cãi chính trị, hai báo cáo mới đây về chương trình “Made in China” (một của Phòng Thương mại Liên minh châu Âu tại Trung Quốc và một của Rhodium Group (Washington) đại diện cho Phòng Thương mại Mỹ) đều nhận định Bắc Kinh đã đạt được mục tiêu trọng yếu: Hiện đại hóa ngành sản xuất vốn từng dựa hoàn toàn vào lao động giá rẻ.
|
Bảng khảo sát của Phòng thương mại Liên minh châu Âu tại Trung Quốc
 |
Bằng cách kết hợp chính sách công nghiệp, trợ cấp và các hỗ trợ Chính phủ với tinh thần khởi nghiệp của khu vực tư nhân cùng sức cạnh tranh khốc liệt trên thị trường rộng lớn, Trung Quốc đã nâng cao tỷ trọng các nhà sản xuất nội địa cả trong nước lẫn quốc tế ở nhiều lĩnh vực, thậm chí trong một số trường hợp còn bắt kịp hoặc vượt qua công nghệ của các đối thủ nước ngoài.
Mục tiêu chiến lược của các chính sách công nghiệp Trung Quốc là xây dựng chuỗi cung ứng tự chủ để chống lại sự can thiệp từ phương Tây, đồng thời tạo ra sự phụ thuộc của nước ngoài vào Trung Quốc đã được thử thách trong tháng này khi Chủ tịch Tập Cận Bình kiên quyết giữ vững lập trường trước ông Trump trong cuộc chiến thuế quan. Cuối cùng, cả hai bên đã nhất trí mạnh thuế quan lẫn nhau. Theo nhiều nhà phân tích, Mỹ có lẽ nhận ra họ phụ thuộc vào nhập khẩu từ Trung Quốc quá nhiều để có thể mạo hiểm với một lệnh cấm vận.
“Chính hàng xuất khẩu của Trung Quốc mới là vũ khí”, Gerard DiPippo, quyền Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc của Rand, nhận định. “[Trung Quốc] đã có thể xem như đấu ngang ngửa với Mỹ nhờ sự thống trị xuất khẩu. Về khía cạnh an ninh quốc gia, điều này rất phù hợp với thế giới quan của ông Tập”.
Sự thống trị xuất khẩu này buộc các Chính phủ trên thế giới phải xem xét kỹ chính sách “Made in China”. Họ đang cố gắng hiểu quy mô nguồn lực mà Bắc Kinh đã đầu tư vào các kế hoạch của mình, cũng như liệu các công cụ, biện pháp mà Trung Quốc sử dụng có thể áp dụng ở nơi khác hay không.
Họ cũng muốn đánh giá xem phải làm gì để tự bảo vệ trước mối đe dọa cạnh tranh ngày càng tăng từ sản xuất Trung Quốc, trong đó cân nhắc cả các biện pháp bảo hộ.
Điều này càng trở nên quan trọng khi Bắc Kinh hiện đang cố gắng áp dụng công thức tương tự để nhắm vào các công nghệ tương lai, từ vi mạch tiên tiến, trí tuệ nhân tạo đến máy móc ứng dụng AI và robot hình người.
“Thế giới đang dần tỉnh ngộ trước những lo ngại về năng lực cạnh tranh mà có lẽ Mỹ là nước đầu tiên nhận ra”, DiPippo nhận định. “Tôi nghĩ sẽ có một làn sóng phản ứng dữ dội sắp tới”.
“Hiện không ai sánh được với Trung Quốc về sản xuất”, Jens Eskelund, Chủ tịch Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc, nhận xét, đồng thời lưu ý nước này chiếm 29% giá trị gia tăng sản xuất toàn cầu.
“Nếu mục tiêu của ‘Made in China 2025’ là xác lập Trung Quốc là quốc gia sản xuất hàng đầu thế giới, thì đó là nhiệm vụ đã hoàn thành. Nhưng chúng ta cũng cần nhận ra rằng thành công này không phải không có vấn đề”.
Đón đọc kỳ 2: Mặt trái của chính sách "Made in China"
Quốc An (Theo FT)
