Bong bóng AI phình to, định giá của 10 startup AI tăng vọt 1,000 tỷ USD
Trong vòng 12 tháng qua, mười startup trí tuệ nhân tạo (AI) đang lỗ đã chứng kiến định giá tăng gần 1,000 tỷ USD - một mức tăng chưa từng có, làm dấy lên lo ngại về một quả bong bóng đang phình to trên thị trường tư nhân có nguy cơ lan rộng sang toàn bộ nền kinh tế.
OpenAI, Anthropic và xAI của Elon Musk liên tục được định giá cao hơn trong năm qua khi các nhà đầu tư đổ xô vào lĩnh vực AI. Các công ty nhỏ hơn phát triển ứng dụng AI cũng tăng vọt, trong khi những startup đã thành danh như Databricks ghi nhận mức tăng mạnh sau khi áp dụng công nghệ này.
Làn sóng đầu tư chưa từng thấy
Từ đầu năm đến nay, các nhà đầu tư mạo hiểm Mỹ đã rót 161 tỷ USD vào một công nghệ mà tiềm năng của nó vẫn chưa tương xứng với những lợi ích kinh tế thực tế. Con số này tương đương với hai phần ba tổng chi tiêu vốn của họ, theo dữ liệu từ PitchBook.
Phần lớn khoản đầu tư đã được tập trung vào chỉ 10 công ty AI - Perplexity, Anysphere, Scale AI, Safe Superintelligence, Thinking Machines Lab, Figure AI, Databricks, cùng với OpenAI, Anthropic và xAI - đẩy tổng định giá kết hợp của họ lên gần 1,000 tỷ USD, theo tính toán của Financial Times.
"Tất nhiên đó là bong bóng”, Hemant Taneja, CEO của công ty đầu tư mạo hiểm General Catalyst, khẳng định. Công ty của ông đã huy động quỹ 8 tỷ USD vào năm ngoái và đã đầu tư vào Anthropic và Mistral. "Bong bóng là điều tốt. Bong bóng giúp điều phối vốn và nhân tài vào một xu hướng mới, và điều đó dù tạo ra một số thảm họa nhưng cũng tạo ra các doanh nghiệp mới bền vững thay đổi thế giới”.
OpenAI dẫn đầu top 10 startup AI với mức tăng định giá gần 1,000 tỷ USD trong 12 tháng qua
Đvt: Tỷ USD
Ngành công nghệ đã trải qua nhiều chu kỳ bùng nổ và sụp đổ. Vụ sụp đổ dotcom năm 2000 đã tàn phá một thế hệ các công ty internet, và các nhà đầu tư mạo hiểm vẫn đang dọn dẹp những hậu quả còn lại sau cơn sốt đầu tư vào phần mềm được thúc đẩy bởi lãi suất thấp đã kết thúc đột ngột vào năm 2022.
Tuy nhiên, quy mô đầu tư hiện tại lớn hơn đáng kể. Các nhà đầu tư mạo hiểm đã rót 10.5 tỷ USD vào các công ty internet năm 2000, tương đương khoảng 20 tỷ USD sau khi điều chỉnh theo lạm phát. Trong toàn bộ năm 2021, họ đầu tư 135 tỷ USD vào các startup phần mềm dưới dạng dịch vụ (SaaS). Năm nay, con số đó có thể vượt quá 200 tỷ USD cho riêng các công ty AI.
"Chúng tôi đã chuyển từ tình trạng trì trệ sang cơn sốt đầu tư chỉ trong vài tháng", một giám đốc tại một công ty đầu tư Mỹ chia sẻ. "Đó chính là nỗi sợ bỏ lỡ (FOMO)”.
Định giá phi thực tế?
Các nhà đầu tư lạc quan rằng công nghệ AI sẽ mở ra nhiều thị trường mới trị giá hàng ngàn tỷ USD, từ kỹ thuật phần mềm tự động đến trợ lý AI cá nhân. Theo Sameer Dholakia, nhà đầu tư tại Bessemer Venture Partners, AI là công nghệ "thêm một số không vào mọi thứ".
Các nhà đầu tư mạo hiểm ở Mỹ đặt cược lớn vào AI
Tuy nhiên, có những lo ngại rằng các khoản đầu tư thiếu chọn lọc đã đẩy định giá lên mức phi thực tế. Các startup với khoảng 5 triệu USD doanh thu định kỳ hàng năm (ARR) đang tìm kiếm định giá trên 500 triệu USD, theo một nhà đầu tư mạo hiểm cấp cao tại Thung lũng Silicon.
"Khi các doanh nghiệp mới nổi được định giá gấp 100 lần doanh thu, chúng ta đang chứng kiến mức độ phi thực tế còn vượt xa cả thời kỳ 2021", ông phân tích. "Ngay cả trong giai đoạn lãi suất 0%, những công ty với doanh thu tương tự cũng chỉ được định giá ở mức 250-300 triệu USD mà thôi”.
"Thị trường đang đầu tư như thể tất cả các công ty này đều là ngoại lệ. Nhưng thực tế hiếm khi diễn ra như vậy”, ông nói thêm. Các nhà đầu tư mạo hiểm thường dự kiến sẽ thua lỗ trên hầu hết các khoản đầu tư, nhưng kỳ vọng một hoặc hai khoản đầu tư thành công sẽ bù đắp cho phần còn lại nhiều lần.
"Sẽ có tổn thất. Điều này luôn xảy ra trong ngành công nghệ”, Marc Benioff, đồng sáng lập và CEO của Salesforce - công ty đã đầu tư mạnh vào AI - nhận định. Ông ước tính 1,000 tỷ USD đầu tư vào AI có thể bị lãng phí, nhưng công nghệ cuối cùng sẽ tạo ra giá trị mới gấp 10 lần.
"Cách duy nhất chúng tôi biết để xây dựng công nghệ tuyệt vời là thử nghiệm càng nhiều càng tốt, xem cái gì hiệu quả, và sau đó tập trung vào những công ty chiến thắng", ông nói thêm.
Giá trị thương vụ đầu tư vào AI tại Mỹ đã vượt xa thời kỳ bong bóng dotcom
Sam Altman, CEO của OpenAI, cũng lập luận rằng nỗ lực xây dựng trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) - có khả năng sánh ngang con người trong mọi nhiệm vụ có giá trị kinh tế - sẽ tạo ra lợi ích khổng lồ, ngay cả khi một số vốn bị phân bổ sai trong quá trình này.
"Có thể so sánh với Internet 1.0”, Lucas Swisher, đối tác tại Coatue - quỹ đã đầu tư vào OpenAI, Databricks và SpaceX - nhận xét. "Khi đó, một vài công ty như Google và Meta phát triển cực kỳ nhanh và cuối cùng chiếm lĩnh phần lớn thị trường”.
"Trong làn sóng này, chúng ta thấy rằng chỉ một vài công ty thực sự quan trọng, họ như những hố đen hút mọi thứ vào. Nhưng lần này có thể là 15 công ty thay vì 5", ông nói thêm.
Ảnh hưởng ngày càng tăng của các startup tư nhân như OpenAI đối với thị trường chứng khoán công khai đã tạo ra rủi ro lây lan lớn hơn nếu các khoản đầu tư của họ thất bại. Cổ phiếu của AMD, Nvidia, Broadcom và Oracle đã tăng hàng trăm tỷ USD sau khi các công ty này ký kết thỏa thuận cung cấp sức mạnh tính toán cho OpenAI trong những tuần gần đây. Nếu những lo ngại về khả năng thanh toán của startup đang lỗ này không được giải quyết, các khoản lợi nhuận đó có thể tan biến, kéo thị trường xuống.
Ba năm sau khi phát hành ChatGPT, doanh thu của OpenAI đạt 13 tỷ USD trên cơ sở hàng năm - một tỷ lệ tăng trưởng chưa từng thấy đối với một startup. Tuy nhiên, OpenAI và các đối thủ đang cạnh tranh với Meta, Google và những gã khổng lồ khác trong cuộc đua đòi hỏi vốn cực lớn để phát triển các mô hình AI ngày càng tốt hơn, điều này có nghĩa là con đường đến lợi nhuận cũng có thể dài hơn so với các thế hệ startup trước đây.
Các thỏa thuận với nhà sản xuất chip, cũng như các khoản đầu tư mạo hiểm, đều dựa trên dự đoán rằng nhu cầu AI sẽ tiếp tục tăng trưởng vũ bão, được thúc đẩy bởi các đột phá nghiên cứu và sản phẩm mới.
Sebastian Mallaby, tác giả cuốn "The Power Law" về lịch sử ngành công nghiệp đầu tư mạo hiểm, đã tóm tắt tư duy của các nhà đầu tư: "Nếu chúng ta có được AGI, tất cả khoản đầu tư này sẽ đáng giá; nếu không, mọi thứ sẽ không mang lại kết quả". Ông nói thêm: "Cuối cùng, tất cả dựa vào niềm tin về khả năng của Sam [Altman] trong việc biến điều đó thành hiện thực”.
Vũ Hạo (Theo FT)
