Cá tra-ba sa ở ĐBSCL: Cung cầu bất nhất
Trong các mặt hàng nông - thuỷ sản xuất khẩu của Việt Nam, có lẽ không có mặt hàng nào trải qua nhiều thăng trầm như mặt hàng chế biến từ con cá tra, ba sa ở ĐBSCL...
Trong các mặt hàng nông - thuỷ sản xuất khẩu của Việt
Khi xuất khẩu "thăng", nhiều ngư dân phất lên và trở thành đại gia, nhưng lúc "trầm" thì rất nhiều người bị phá sản cũng vì cá tra, ba sa. Vậy đâu là nguyên nhân?
Chúng ta thử nhìn lại thời gian của khoảng hơn 15 năm về trước khi cá tra, ba sa còn bán ở thị trường nội địa, dù mãi lực không cao nhưng ngư dân vẫn có thể dựa vào nó để sống an nhàn. Nhưng từ khi thế giới biết đến loài cá da trơn với tên gọi quốc tế là Pangasius của Việt Nam, nhập khẩu với sản lượng lớn thì ngư dân nuôi loại cá này bắt đầu đổi đời.
Cung vượt cầu = phá sản
Do điều kiện thiên nhiên ưu đãi, ĐBSCL với hai nhánh sông Tiền, sông Hậu cùng hệ thống sông ngòi chằng chịt, giúp cho người dân nơi đây thuận lợi trong nghề nuôi cá tra, ba sa. Thời ấy, khi mới vào "cuộc chơi" sản lượng cá nuôi chưa nhiều, môi trường nước còn trong lành, con giống thì bắt trong tự nhiên nên cá tra, ba sa khi thả nuôi là sống mà còn sống khoẻ, sống tốt.
Thời đó, ai có tiền đóng bè nuôi cá qua một, hai năm cầm chắc giàu to. Còn những hộ nuôi cá hầm thì bảo nhau "nuôi cá hầm mấy nhà máy chế biến mua với giá rẻ".
Thế là dân đồng bằng bỏ nhà xuống sông đóng bè nuôi cá rồi ở luôn trên bè. Làng bè hình thành và phát triển. Khi nguồn cá nguyên liệu cung vượt mức cầu thì hàng loạt hệ luỵ xảy ra. Cá nuôi nhiều bán không được ngư dân kêu lỗ! Môi trường ô nhiễm cá chết kêu lỗ! Rồi nhiều người nghỉ nuôi do không còn khả năng theo nghề, số người nuôi giảm, cá nguyên liệu cung ứng thị trường ít, giá cá tăng thậm chí đội giá. Lại có nhiều người nhảy vào nuôi, lại sụt giá, lại lỗ và lại phá sản.
Vòng luẩn quẩn này ví như "vòng kim cô" trên đầu của ngư dân, doanh nghiệp vui thì thôi, buồn niệm vài câu thần chú thì ngư dân ắt có người phá sản.
Do mở rộng được thị trường, giá cá xuất khẩu tăng, nên trong những tháng đầu năm việc tiêu thụ cá tra, ba sa có nhiều thuận lợi, cả người nuôi và doanh nghiệp đều có lãi. Tuy nhiên, đến cuối tháng 5/2006, giá cá nguyên liệu giảm mạnh, từ 14.600 đồng/kg xuống còn 11.500 đồng/kg, đã gây tâm lý hoang mang trong ngư dân và xảy ra tình trạng tranh bán, làm cho giá cá tiếp tục xuống nhanh. Hiện giá cá có nhích lên từ 11.500 - 11.700 đồng/kg loại I.
Đây không phải là lần đầu tiên cá tra, ba sa rớt giá, còn thị trường thì cứ theo qui luật cung cầu, hút hàng thì tăng giá, ế hàng thì giảm giá. Vậy Ban điều hành sản xuất và tiêu thụ cá tra, ba sa Việt
Lập lại trật tự trong chăn nuôi
Ông Lâm Minh Chiếu, Trưởng ban điều hành sản xuất và tiêu thụ cá tra, ba sa Việt Nam, Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho biết, lúc giá cá lên thì người nuôi nhiều khi giá cá sụt người nuôi ít, đó là tình trạng rất phổ biến trong cách nuôi cá của ngư dân đồng bằng.
Trong các cuộc họp vừa qua ban điều hành đã đánh giá rất nhiều về vần đề này. Từ việc tổ chức qui hoạch vùng nuôi đến sản xuất chế biến. Đến nay, hầu như ban điều hành không quản lý được tình trạng nuôi cá trong vùng.
Ông Chiếu cho rằng, thị trường cá tra, ba sa trồi, sụt bất thường do chịu tác động rất lớn từ các doanh nghiệp chế biến. doanh nghiệp chế biến có những hợp đồng lớn, giá tốt thì giá cá nguyên liệu tăng. Nếu doanh nghiệp cảm thấy thị trường bị co lại, hoặc trên thị trường thế giới có sự kiện gì đó thì chắc chắn giá cá sẽ giảm.
Mặc dù ban điều hành và các tổ chức Hiệp hội đã gợi ý các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản nên ký hợp đồng trực tiếp với ngư dân. doanh nghiệp quyết định đầu ra nên khi thị trường bất ổn, dù đã ký hợp đồng với ngư dân doanh nghiệp vẫn không thực hiện. doanh nghiệp không phủ nhận hợp đồng nhưng họ có rất nhiều lý do kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng, đến khi doanh nghiệp quay lại mua thì con cá đã vượt quá size qui định. Và doanh nghiệp có rất nhiều lý do để từ chối.
Do đó, trong "cuộc chơi" này chỉ có ngư dân là người gặp rất nhiều rủi ro.Vừa qua ban điều hành có đề nghị với Bộ Thuỷ sản:
Thứ nhất, Bộ phải có qui hoạch cụ thể đối với nghề nuôi thuỷ sản ở đồng bằng, muốn qui hoạch cụ thể, chính xác Bộ Thuỷ sản phải tổ chức một đơn vị hoặc một viện nào đó nghiên cứu cho chính xác sức tải của hai dòng sông Tiền và Hậu, hai dòng sông này có thể chứa được lượng cá nuôi bao nhiêu là vừa? Để vừa đảm bảo môi trường sinh thái của dòng sông, vừa bảo đảm con cá phát triển tốt, vừa đảm bảo sản lượng ổn định tránh tình trạng cung, cầu bất nhất như hiện nay.
Một khi Bộ Thuỷ sản có kế hoạch cụ thể, ấn định sản lượng cá nuôi cho vùng ĐBSCL, để từ đó các doanh nghiệp chế biến có kế hoạch chế biến theo sản lượng đã định.
Hai là, đứng về mặc quản lý nhà nước, Bộ cần có một số qui định người nào được nuôi và nuôi như thế nào để bảo đảm tính bền vững. Ví dụ, người nuôi cá sẽ được cấp giấy hành nghề, những người được cấp giấy hành nghề sẽ được đào tạo huấn luyện về kỹ thuật nuôi, môi trường nuôi...
Ngư dân sau khi huấn luyện đã có đủ điều kiện nuôi và nuôi với qui mô cỡ nào. Như vậy sẽ góp phần điều tiết tổng thể nghề nuôi cá ở đồng bằng, sản lượng cá nuôi luôn phù hợp với nhu cầu chế biến của các doanh nghiệp sẽ tránh cho ngư dân những rủi ro. Đối với những hộ nuôi cá nội địa, sản lượng nhỏ, cần được qui định mức sản lượng cụ thể. Cần có sự phận định rạch ròi giữa người nuôi cá xuất khẩu và người nuôi cá bán nội địa.
Đồng thời, đưa ra một số qui định chế tài đối với những người không làm đúng theo những qui định chung của Bộ, để tránh tình trạng nuôi tự phát và việc người nuôi tuỳ tiện dùng kháng sinh hoặc hoá chất bị cấm trong chăn nuôi.
Ba là, Bộ Thuỷ sản cần có những chế tài nhất định. Để người nào có khả năng nuôi mới được nuôi, nhằm tạo lại trật tự trong chăn nuôi thuỷ sản và dễ dàng quản lý.
TBKTVN
