Công nhận tài sản mã hóa: Chìa khóa quản lý rủi ro và thúc đẩy sáng tạo fintech
Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa có thể xem là một bước đi đúng đắn, kịp thời và giàu ý nghĩa chiến lược đối với Việt Nam. Trong bối cảnh công nghệ tài chính toàn cầu đang dịch chuyển nhanh chóng, việc chính thức thừa nhận và thử nghiệm một thị trường vốn đã tồn tại ngầm bấy lâu nay không chỉ mang lại lợi ích cho Nhà nước về mặt quản lý mà còn góp phần tạo dựng niềm tin cho hàng triệu nhà đầu tư cá nhân.
Hiện nay, có tới khoảng 20 triệu người Việt Nam - tương đương 20% dân số - đang sở hữu tài khoản tài sản mã hóa. Con số này cho thấy nhu cầu của xã hội là vô cùng lớn, song đa số các giao dịch vẫn đang diễn ra trên những sàn quốc tế, ngoài tầm kiểm soát pháp lý của Việt Nam. Chính vì thế, tình trạng lừa đảo, mất mát tài sản diễn ra thường xuyên, trong khi người dân gần như không nhận được bất kỳ sự bảo vệ nào. Việc công nhận thị trường tài sản mã hóa, ít nhất ở phạm vi thí điểm, sẽ giúp Nhà nước quản lý hiệu quả hơn, tạo khuôn khổ minh bạch và đồng thời mở ra cơ hội thu hút nguồn lực công nghệ lẫn tài chính.
Tuy nhiên, khi nhìn kỹ vào nội dung nghị quyết, có thể thấy phạm vi thí điểm mới chỉ dừng lại ở việc thành lập và quản lý các sàn giao dịch. Đây là điều kiện cần thiết nhưng chưa đủ. Một thị trường tài sản mã hóa thực chất là một hệ sinh thái rộng lớn, không thể bị giới hạn chỉ trong hoạt động mua - bán. Xung quanh các sàn giao dịch, còn có những mảnh ghép quan trọng như các mô hình tài chính phi tập trung (DeFi), dịch vụ cho vay ngang hàng dựa trên tài sản mã hóa, hoạt động token hóa bất động sản hay tín chỉ carbon, và đặc biệt là dịch vụ lưu ký an toàn để bảo vệ nhà đầu tư. Nếu chỉ tập trung vào sàn giao dịch, nhất là khi đặt điều kiện vốn tối thiểu tới hàng chục ngàn tỷ đồng, thì thị trường dễ rơi vào tình trạng độc quyền, trở thành sân chơi của một vài “ông lớn” tài chính thay vì khuyến khích đổi mới sáng tạo từ những công ty khởi nghiệp.
Điều đáng lưu ý là hiện nay, phần lớn các start-up Việt Nam trong lĩnh vực tài sản mã hóa đều chọn Singapore, Hồng Kông hoặc Dubai làm nơi đặt trụ sở, bởi ở đó họ tìm thấy môi trường pháp lý cởi mở, cơ chế sandbox rõ ràng và sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương. Nếu Việt Nam chỉ dừng lại ở việc công nhận sàn giao dịch mà chưa mở rộng phạm vi thử nghiệm cho các dịch vụ xung quanh, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội thu hút những doanh nghiệp công nghệ tiềm năng này quay trở về. Để phát huy trọn vẹn lợi ích từ Nghị quyết, điều cần thiết là xây dựng một sân chơi rộng mở hơn, nơi các fintech có thể tham gia vào hệ sinh thái một cách minh bạch, có kiểm soát nhưng không bị bó buộc. Chỉ khi đó, thị trường tài sản mã hóa ở Việt Nam mới thực sự trở thành nơi ươm mầm cho sáng tạo, là bệ phóng để các startup vươn ra thế giới thay vì chỉ phục vụ cho lợi ích của những tập đoàn tài chính lớn.
Một giải pháp đáng cân nhắc là trao quyền cho Trung tâm Tài chính Quốc tế TP. Hồ Chí Minh trong việc thiết kế và vận hành cơ chế sandbox. Với vị thế là nơi hội tụ các định chế tài chính, công nghệ và nhà đầu tư quốc tế, trung tâm có thể trở thành “phòng thí nghiệm” để thử nghiệm các sản phẩm, dịch vụ mới trong khuôn khổ được giám sát chặt chẽ. Điều này vừa giúp giảm thiểu rủi ro hệ thống, vừa tạo điều kiện cho sáng tạo phát triển. Đồng thời, đây cũng là bước đi phù hợp với mục tiêu xây dựng IFC-HCM thành trung tâm tài chính - công nghệ hàng đầu khu vực, góp phần nâng tầm vị thế Việt Nam trên bản đồ tài chính toàn cầu.
Chính vì vậy, để nghị quyết thực sự đi vào cuộc sống, Việt Nam cần có cách tiếp cận linh hoạt và toàn diện hơn. Với vai trò là một đầu mối thử nghiệm các sản phẩm, dịch vụ tài chính mới, Trung tâm Tài chính Quốc tế TP. Hồ Chí Minh có thể trở thành nơi “ươm mầm” cho những mô hình sáng tạo - từ các dịch vụ lưu ký, thế chấp tài sản mã hóa cho đến các nền tảng token hóa và các giải pháp DeFi. Khi sandbox được đặt trong khuôn khổ của một trung tâm tài chính quốc tế, hoạt động thử nghiệm sẽ vừa có tính tập trung, vừa có sự giám sát chặt chẽ, đảm bảo rủi ro được kiểm soát trong khi vẫn mở ra không gian đủ rộng cho đổi mới sáng tạo.
Cũng cần nhấn mạnh rằng, việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa không phải là câu chuyện “hợp pháp hóa” một xu thế đã tồn tại, mà quan trọng hơn, đây là phép thử cho năng lực quản trị, điều tiết và khả năng tận dụng cơ hội phát triển kinh tế số của Việt Nam. Nếu triển khai thành công, chúng ta không chỉ giải quyết được tình trạng giao dịch chui, lừa đảo tràn lan, mà còn có thể thu hút được dòng vốn đầu tư, công nghệ, và nhân lực chất lượng cao quay trở về phục vụ trong nước.
Ngay khi Nghị quyết 05 có hiệu lực, hàng loạt startup tài sản mã hóa thông báo dừng cung cấp dịch vụ cho nhà đầu tư Việt Nam do không đáp ứng đủ các yêu cầu của Nghị định. Thế nhưng đó lại là các startup fintech hàng đầu của Việt Nam và cả thế giới về lĩnh vực này.
Có thể nói, Nghị quyết 05 là một tín hiệu chính sách tích cực, nhưng thành công hay không còn phụ thuộc vào cách chúng ta triển khai. Nếu biết kết hợp giữa quản lý nghiêm ngặt và khuyến khích sáng tạo, giữa bảo vệ nhà đầu tư và thúc đẩy cạnh tranh công bằng, và đặc biệt là nếu trao quyền để Trung tâm Tài chính Quốc tế đóng vai trò tiên phong trong vận hành sandbox, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng được một thị trường tài sản mã hóa minh bạch, hiệu quả và có sức cạnh tranh quốc tế. Đây không chỉ là bước đi nhằm hợp pháp hóa một xu thế đã tồn tại, mà còn là cơ hội để Việt Nam khẳng định vị thế trên bản đồ công nghệ tài chính toàn cầu.
Nguyễn Hữu Huân - Giảng viên cấp cao, Đại học Kinh tế TPHCM
