G20: Loay hoay kích cầu hay tiết kiệm?
G20 nhóm những quốc gia mạnh nhất thế giới, chiếm 85% nền kinh tế thế giới) sẽ có hai cuộc họp trong tháng này: cuộc thứ nhất ở Busan, Hàn Quốc dành cho các bộ trưởng tài chính; cuộc thứ hai ở Toronto, Canada, diễn ra ngày 25.6, dành cho các vị đứng đầu chính phủ. Đây là thời điểm các cường quốc đang chuẩn bị “cài số lùi”, từ kích cầu chuyển sang hạn chế chi tiêu.
Trong vấn đề này chưa có đồng thuận hoàn toàn. Trước cuộc họp ở Busan, bộ truởng ngân khố Mỹ Tim Geithner cảnh báo những chủ trương chung chung, không có sự phân biệt trong việc thúc đẩy các kế hoạch kích cầu. Ông Geithner nhấn mạnh sự cần thiết phải thúc đẩy việc củng cố quá trình phục hồi khu vực tư nhân.
Nhiều bộ trưởng khác không chia sẻ ý kiến trên của ông Geithner, thay vào đó các bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng các nền tài chính công bền vững thông qua sự ổn định về thuế khóa. Sự thay đổi này ảnh hưởng trước tiên đến châu Âu.
Tìm cách điều chỉnh giảm nợ công
Trước cuộc gặp Busan, các nước Nam Âu công bố những nỗ lực nhằm ổn định/giảm căng thẳng tại các thị trường nợ. Ngay lập tức, Thủ tướng Cameron (Anh) tuyên bố “năm đau đớn” của Anh quốc. Thủ tướng Merkel đưa ra kế hoạch giảm chi tiêu 100 tỉ USD của Đức. Thủ tướng Fillon công bố kế hoạch tương tự của Pháp để giảm 80 tỉ USD.
Các nước phát triển đều đang phải đối mặt với tình trạng ảm đạm về ngân sách, với mức thâm hụt 9% GDP trong năm 2009. Đứng về triển vọng, tỷ lệ nợ công của các nước này sẽ tăng từ 70% GDP trước thời kỳ khủng hoảng lên tới 100% vào năm 2015.
Và cho đến năm 2030, theo tính toán của Quỹ tiền tệ quốc tế, để có thể giảm nợ công xuống còn 60% (từ mức 100%), các nước phát triển không còn sự lựa chọn nào khác ngoài việc hàng năm tới đây, từ 2010 đến 2020, sẽ phải điều chỉnh ở mức 9% của GDP. Điều này chưa có tiền lệ trong lịch sử!
Quá trình điều chỉnh sẽ đau đớn như thế nào? Trong quá khứ cũng đã có một vài nước vượt qua được giai đoạn này. Họ khéo léo hợp nhất cùng một lúc cả ba việc đồng thời, khi tung ra chương trình tiết kiệm chi tiêu: giảm lãi suất dài hạn, giảm tiết kiệm cá nhân và đẩy mạnh xuất khẩu nhờ đánh sụt tỷ giá hối đoái.
Nhưng tình hình hiện nay lại được đặc trưng bởi tỷ lệ lãi suất thấp và nợ cá nhân cao, do đó tổng hòa giải pháp “tay ba” nói trên không phát huy tác dụng, ngoại trừ các hiệu ứng về tỷ giá hối đoái. Quá trình đánh sụt tỷ giá hối đoái thực ra đã được tiến hành ở các nước châu Âu. Đồng euro đã giảm giá từ mức 1 euro ăn 1,5 USD năm 2009 xuống còn 1,2 USD trong những ngày gần đây đủ để bù đắp trong ngắn hạn tác động tiêu cực do chương trình tiết kiệm chi tiêu đối với tăng trưởng.
Giải pháp “bộ ba” nói trên có phát huy tác dụng hay không lại còn tùy thuộc vào nước Mỹ. Nếu chính phủ Mỹ tiếp tục trì hoãn tiết kiệm chi tiêu, quốc hội Mỹ sẽ không chấp nhận việc tăng giá đồng USD để cho các nhà xuất khẩu châu Âu tăng sức cạnh tranh và chuyển gánh nặng “duy trì sự phục hồi kinh tế” lên vai người tiêu dùng là cử tri Mỹ.
Điều khá may mắn đối với nền kinh tế thế giới là các ngân hàng ở những thị trường mới nổi hầu như được miễn dịch đối với cuộc khủng hoảng tài chính hiện nay. Điều quan trọng là những thách thức về tài khóa ở các nền kinh tế này có quy mô nhỏ hơn nhiều so với những thách thức ở các nước phát triển. Nợ khởi điểm ở các nước này chỉ chiếm 40% GDP và thâm hụt ngân sách trung bình chỉ chiếm 4% GDP, một tỷ lệ dễ chịu hơn nhiều so với các nước phát triển. Đây chính là nền tảng cho niềm hy vọng về tăng trưởng nhanh hơn và cao hơn ở những thị trường mới nổi.
Ba dự báo
Điều gì sẽ xảy ra đối với nền kinh tế toàn cầu nếu như cả Mỹ và châu Âu sẽ cùng đồng thời bước vào chu kỳ điều chỉnh ngân sách lâu dài? Sự phân kỳ giữa hai khối Nam và Bắc bên trong G20 sẽ tiếp tục giãn ra? Giới chuyên môn đưa ra ba dự báo sau đây:
Thứ nhất, sẽ có một lực cản lớn đối với tăng trưởng của kinh tế thế giới. Cho dù các nền kinh tế mới nổi có những biện pháp để kích cầu bền vững đối với thị trường nội địa và đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường mới nổi khác, thì “ba đầu tàu hiện nay” của kinh tế thế giới là Mỹ, châu Âu và Nhật Bản quá lớn đến mức những căn bệnh của nó không thể không ảnh hưởng đến tăng trưởng toàn cầu.
Thứ hai, quy mô tăng trưởng giữa các nước mới nổi với các nước phát triển sẽ ngày càng giãn ra. Đến lượt nó, khoảng cách biệt này sẽ thúc đẩy các dòng vốn và lao động tay nghề cao chuyển từ các nước phát triển sang các nước đang phát triển.
Thứ ba, các nước phát triển sẽ cần đến sự hỗ trợ tiền tệ. Điều này hàm ý về một chính sách tỷ giá thấp trong nhiều năm tới. Nhưng nếu các nước áp dụng chính sách tỷ giá thấp, chắc chắn nó sẽ phá vỡ mạng lưới tỷ giá cố định vì một chính sách tiền tệ như vậy sẽ không thể được thích hợp cho cả hai khu vực kinh tế.
Để giải quyết được rốt ráo ba vấn nạn nói trên đối với kinh tế thế giới, tại hội nghị cấp cao lần này và cả những cuộc họp thượng đỉnh hàng năm tới đây, G20 phải chứng tỏ được sức đề kháng cũng như khả năng đàn hồi không chỉ trong bão táp khủng hoảng, mà còn cả trong những thử thách do chu kỳ mới của nền kinh tế toàn cầu đặt ra.
Hải Đăng
SÀI GÒN TIẾP THỊ
