Giải pháp nào cho khủng hoảng nợ Hy Lạp?
Ngày 11/04/2010, các bộ trưởng tài chính EU đã thông qua cơ chế để các nước thành viên cho Hy Lạp vay khẩn cấp 30 tỉ euro với lãi suất 5,0% trong thời hạn 3 năm, thấp hơn lãi suất hiện hành 7% trên thị trường và những khoản chi phí khác mà Hy Lạp có thể phải trả. Đây là lần đầu tiên các bộ trưởng tài chính châu Âu đã khắc phục được sự bất đồng chính trị sau hai lần cố gắng vào tháng 2 và tháng 3 vừa qua mà không chấn an được thị trường.
Gói hỗ trợ sẽ giúp gỡ bỏ lo lắng về “hiệu ứng domino” tiềm tàng lây lan sang những nước khác trong EU đang gặp khó khăn tài khóa, trước mắt là Bồ Đào Nha. Đồng thời, có tác dụng thúc đẩy thị trường, không chỉ châu Âu mà cả châu Á và bắc Mỹ, tránh được nguy cơ chứng khoán Mỹ lập kỷ lục mới – đây là yếu tố rất tích cực trong bối cảnh nguồn tiền trên thế giới rất dồi dào. Kế hoạch hỗ trợ có thể giúp tăng tính thanh khoản của các khoản nợ của Hy Lạp do các nhà kinh doanh cảm thấy an toàn hơn, có thể thu hút các nhà đầu tư Mỹ mua trái phiếu chính phủ Hy Lạp một khi giá cả hàng hóa trên toàn cầu tăng lên. Vì thế, thị trường trên toàn cầu đã phục hồi ngay trong phiên đầu tuần nhằm hưởng ứng với thỏa thuận trên đây của chính phủ các nước EU, mặc dù Hy Lạp còn phải vật lộn với việc giải quyết khủng hoảng nợ nần.
Lãi suất trái phiếu 1 năm của chính phủ Hy Lạp giảm khoảng 268 điểm cơ bản xuống còn 5,28%, lãi suất trái phiếu 10 năm giảm xuống còn 6,5% thậm chí 6,0% trong tuần này từ mức 7,25% hôm thứ sáu tuần trước (ngày 09/04). Một số dự báo cho rằng, đồng euro sẽ phục hồi lên 1,40 USD trong những tuần tới từ 1,35 USD hiện nay.
Tuy nhiên, trong dài hạn, thị trường dường như vẫn lo ngại về khả năng của Hy Lạp trong việc thanh toán khoản nợ dài hạn trị giá 304,2 tỉ euro (405,2 tỉ USD) tại đất nước chỉ có khoảng 11,3 triệu người này, lo ngại này đã làm cho trái phiếu chính phủ mất giá thê thảm trong tuần trước và có thể đẩy Hy Lạp vào tình trạng suy thoái trầm trọng hơn.
Cùng với khoản tín dụng 10 tỉ euro từ IMF, qui mô của gói hỗ trợ có thể đủ để trang trải nhu cầu vay vốn còn lại trong năm nay mà chính phủ Hy Lạp đã công bố. Nếu lãi suất trái phiếu Hy Lạp giảm mạnh, chính phủ hoàn toàn có khả năng vượt qua được thời kỳ khó khăn mà không cần đến gói hỗ trợ này của IMF do Hy lạp phải thanh toán khoản nợ 11,6 tỉ euro đáo hạn trong tháng 5.
Đối với Hy Lạp, việc tiếp cận gói hỗ trợ là cần thiết và đủ để phục hồi lòng tin của nhà đầu tư, nhưng có thể làm cho tài sản của Hy Lạp bị tổn thương trước sự tấn công của đầu cơ nếu chính phủ Hy Lạp không đáp ứng mục tiêu cắt giảm thâm hụt đã thống nhất với EU. Theo kinh tế trưởng UniCredit Group, Marco Annunziata, Hy Lạp có khả năng đáp ứng mục tiêu của EU cho năm tài khóa 2010, nhưng có thể kết thúc với mức thâm hụt vào khoảng 9% vào cuối năm và suy thoái sâu hơn, và chưa thể làm được nhiều để phục hồi năng lực cạnh tranh của nền kinh tế trong nước.
Từ cuối năm ngoái, Hy Lạp đã đề ra các biện pháp hà khắc nhằm cắt giảm thâm hụt ngân sách xuống 8,7% trong năm nay, nhưng do sự bùng nổ tình trạng náo động trong dân chúng sau hàng loạt cuộc gây rối loạn và đình công từ cuối năm ngoái, nên mức nợ tương đương 125% GDP hiện nay sẽ tiếp tục tăng trong thời gian đầu trước khi chuyển sang xu hướng giảm. Thách thức lớn nhất đối với Hy Lạp là phải tăng trưởng mạnh cùng với thắt chặt tài khóa, đây là hai vấn đề cơ bản để ổn định nợ nần. Trong đó, giải pháp dài hạn là phải có ý chí chính trị để cải cách ngân sách theo hướng giảm giá cả và lương nhằm phục hồi năng lực cạnh tranh, đồng thời thuyết phục dân chúng thực hành tiết kiệm để ngăn ngừa vỡ nợ.
Về bản chất, trọng tâm của khủng hoảng nợ Hy Lạp chính là vấn đề lãi suất, nếu lãi suất vay vốn hợp lý thì Hy Lạp sẽ ưu tiên vay từ thị trường mà không cần mạng lưới an toàn mà EU/IMF đã thỏa thuận như là nguồn cuối cùng. Tuy nhiên, điều này vấp phải sự bất đồng giữa các nước EU. Vì thế, vấn đề của Hy Lạp mang yếu tố chính trị trong nội bộ EU, và ECB đã có động thái nhỏ trong việc hỗ trợ Hy lạp bằng cách nới lỏng qui chế thế chấp, làm giảm lo ngại của các nhà đầu tư là trái phiếu Hy Lạp có thể trở nên mất hấp dẫn trên thị trường mở ECB vào năm tới.
Vào chủ nhật tới (ngày 18/04) tại Madrid, các bộ trưởng tài chính EU sẽ bàn biện pháp giải quyết những bất đồng này và cải thiện khuôn khổ chính sách kinh tế. Tuy nhiên, sự khác biệt chính trị và cải cách qui chế khu vực còn là vấn đề phức tạp, nên rất khó tạo ra tiến triển lớn trong ngắn hạn, nhưng nếu không giải quyết được bất đồng này thì sẽ gây bất lợi cho thị trường EU và cản trở sự phục hồi của đồng euro, do những yếu kém cơ cấu trong EU đang bộc lộ dần sau khủng hoảng Hy Lạp.
Chủ tịch ECB, Trichet cho rằng, vỡ nợ không phải là vấn đề riêng của Hy Lạp do trước đây ECB đã duy trì lãi suất rất thấp 1,0% và gia hạn qui chế cho phép sử dụng nợ của Hy Lạp làm thế chấp vay tiền mặt ngân hàng với lãi suất thấp. Trichet sẽ kết thúc nhiệm kỳ 8 năm vào tháng 10/2011, nên rất khó trấn an các nhà đầu tư xung quanh vấn đề Hy Lạp vì chính sách tài khóa thuộc về chính phủ, điều này gây khó khăn cho ông khi trả lời các câu hỏi của các phóng viên xung quanh các mức lãi suất mà Hy Lạp phải trả đối với các khoản tài trợ khẩn cấp và giải thích quan điểm của ông về vai trò cứu vớt của IMF.
Tóm lại, việc khắc phục khó khăn phụ thuộc vào nỗ lực của chính Hy Lạp trong việc cắt giảm thâm hụt, đồng thời phụ thuộc vào sự đồng thuận của các nước EU trong việc cho phép Hy Lạp được vay với lãi suất hợp lý.
Hoàng Thế Thoả
SBV
