Ít tiến triển tại hội nghị bộ trưởng WTO 2005

Hội nghị bộ trưởng WTO đã kết thúc bằng dự thảo cam kết chấm dứt trợ cấp xuất khẩu hàng nông sản vào năm 2013. Mỹ cũng đồng ý cắt giảm trợ cấp bông và mở cửa thị trường cho các nước châu Phi. Tuy nhiên, các lĩnh vực quan trọng khác vẫn không có tiến bộ nào đáng kể...

Tổng giám đốc WTO Pascal Lamy nhận xét, thỏa thuận lần này là một nỗ lực của các thành viên WTO nhằm đạt được một hiệp định thương mại tự do toàn diện vào cuối năm sau. Cả Mỹ và EU đều hoan nghênh thỏa thuận nhưng cho rằng, sau 1 tuần hội nghị thì đây chỉ là một kết quả rất nhỏ bé so với kỳ vọng của các nước thành viên.

Các nhà đàm phán Ấn Độ và Brazil chỉ xem thỏa thuận như một sự vớt vát cho lần đàm phán này vì không có tiến bộ đáng kể nào trong các lĩnh vực quan trọng khác. Đối với những người đấu tranh chống lại đói nghèo thì thỏa ước lần này giống như một sự phản bội đối với người nghèo bởi họ mong rằng, EU sẽ xóa bỏ trợ cấp hàng nông sản vào năm 2010 chứ không phải năm 2013.

Trước khi hội nghị diễn ra, các nước thành viên hy vọng, ngoài vấn đề trợ cấp nông nghiệp và cắt giảm thuế nhập khẩu nông sản, các nhà đàm phán sẽ đạt được những bước tiến quan trọng trong các lĩnh vực như tiếp cận thị trường, tự do hóa hàng công nghiệp hay mở cửa thị trường dịch vụ...Tuy nhiên, sau 6 ngày thảo luận, vẫn còn rất nhiều rào cản đối với mục tiêu đạt được một hiệp định thương mại tự do toàn cầu hoàn chỉnh. WTO sẽ còn phải tiếp tục tiến hành các cuộc đàm phán trong các lĩnh vực như cắt giảm thuế nhập khẩu nông sản và tự do hóa đối với sản phẩm công nghiệp hay dịch vụ...

Cho đến khi hội nghị kết thúc, trước sức ép của các nước châu Phi, Mỹ đã chấp thuận cắt giảm trợ cấp cho ngành bông nước này và mở cửa thị trường bông cho các nước Tây Phi. Đại diện Thương mại Mỹ Rob Portman cho biết, Mỹ sẵn sàng miễn thuế nhập khẩu hoàn toàn và cam kết cho phép xuất khẩu bông phi quota nhằm giúp các nước Tây Phi tiếp cận với thị trường Mỹ rộng lớn.

Trước khi hội nghị diễn ra, các nước trồng bông ở châu Phi đã cảnh báo sẽ không thông qua bất cứ thỏa thuận nào tại hội nghị nếu các nước giàu không chính thức cam kết giảm trợ cấp bông từ ngày 1/1/2006, nhất là Mỹ.

Hằng năm, Nhà Trắng hỗ trợ cho ngành sản xuất bông trong nước khoảng 4 tỷ USD khiến bông Mỹ tràn ngập thị trường thế giới với giá rẻ hơn nhiều so với bông của các nước nghèo ở châu Phi. Chính sách bảo hộ nông dân trong nước của Mỹ đã gây thiệt hại lớn cho nhiều nước Tây Phi và mức thiệt hại này còn lớn hơn cả số tiền mà Mỹ viện trợ phát triển cho chính những nước này.

Căng thẳng đến tận phút cuối

Trong nhật ký của mình, Tổng giám đốc WTO Pascal Lamy nhận định, hội nghị lần này thực sự là một cuộc chiến đấu căng thẳng cho đến tận phút cuối cùng. Ông kể, những giờ phút cuối của hội nghị tất cả mọi người đều cảm thấy rất áp lực. Trong hoàn cảnh như vậy, người ta rất dễ mất bình tĩnh và nếu không cẩn thận có thể sẽ làm mọi thứ bị đảo ngược hoặc đưa ra quyết định sai lầm. Điều này cũng giống như việc gắng sức giữ thăng bằng khi bạn đang bơi trên một con thuyền nhỏ giữa một cơn bão.

Theo lời kể của ông Pascal Lamy trong nhật ký, ngày cuối cùng của hội nghị bộ trưởng, khi trở lại khách sạn, đầu óc ông vẫn phải làm việc và cảm thấy rất khó ngủ. Cộng lại cả đêm ông chỉ ngủ được chưa đầy 3 tiếng. Cứ 10 phút điện thoại lại reo lên. Trong điều kiện như vậy, ông nhận định, một cái đầu thật "lạnh" là vô cùng cần thiết để đảm bảo rằng mọi nỗ lực của 6 ngày hội nghị không bị vỡ vụn. Khi các bộ trưởng rời phòng họp vào lúc 7h sáng 18/12, John Tsang - Chủ tọa hội nghị - và ông vẫn phải hoàn thành bản thảo thỏa thuận để các thành viên thảo luận vào buổi chiều. "Tốt nhất là không nên để xảy ra sai sót, dù chỉ là một dấu phẩy", ông tự nhủ.

Chiều 18/12, những khó khăn, lo lắng của các bộ trưởng hiện rõ trên khuôn mặt, và rồi những tiếng chuông điện thoại vẫn liên tục reo vang trong căn phòng của ông Pascal Lamy. Vào giờ phút cuối cùng, cả hội nghị giống như phòng cấp cứu trong bệnh viện, đầu óc mọi người đều căng lên như dây đàn. May mắn là các cộng sự của ông, dù làm việc dưới một sức ép cực lớn, vẫn giữ được sự bình tĩnh và hợp tác tốt. Trong khi đó, các đại biểu xếp hàng chờ đợi bản dự thảo tổng kết 6 ngày làm việc. Trong thâm tâm, vị Tổng giám đốc WTO thấy sự chờ đợi này giống như tâm trạng thấp thỏm, hồi hộp của hàng triệu độc giả trên thế giới với cuốn sách bán chạy nhất: Harry Potter. Và rồi ông cũng có thể thở phào nhẹ nhõm khi bản thảo được các đại biểu chấp nhận.

Tổng giám đốc Pascal Lamy cho biết ông đã có những ngày thật đáng nhớ ở Hong Kong và ông sẽ mang theo những kỷ niệm này về Geneva. Đây là hội nghị đầu tiên và lớn nhất mà ông - trên cương vị người đứng đầu WTO - tham dự.

Bạo loạn vẫn xảy ra bất chấp an ninh được thắt chặt

Trong suốt thời gian hội nghị diễn ra, hàng trăm người biểu tình chống đối WTO đã có mặt ở Hong Kong để gây sức ép. Theo chính quyền Hong Kong, đã có 116 người (bao gồm cả cảnh sát và người biểu tình) bị thương trong cuộc đụng độ ngày 17/12.

Ngày cuối cùng của hội nghị, cảnh sát Hong Kong đã hiện diện với một lực lượng hùng hậu hơn. Họ đã phải dùng hơi cay, vòi phun nước để trấn áp hàng trăm người biểu tình. Hơn 1.000 người đã bị bắt giữ và gần 200 người trong số này đã được thả ra trong chiều ngày 18/12.

Vẫn còn nhiều việc phải làm

Theo nhận định của các chuyên gia, hội nghị bộ trưởng WTO lần này tuy không đạt được kết quả như mong đợi song cũng đã thu hẹp đáng kể khoảng cách giữa Mỹ và EU trong một số lĩnh vực, đặc biệt là trong vấn đề cắt giảm trợ cấp hàng nông sản xuất khẩu.

Mục tiêu mà hội nghị đề ra là phải thúc đẩy vòng đàm phán Doha mới nhằm đạt được một hiệp định thương mại tự do hoàn chỉnh vào cuối năm sau. Tuy nhiên, kết thúc hội nghị, ông Pascal Lamy nhận định, sau 6 ngày làm việc các thành viên WTO mới hoàn thành được 55% mục tiêu của vòng đàm phán. Và còn rất nhiều việc phải làm nữa.

Tổng giám đốc WTO cho biết, hội nghị bộ trưởng sẽ lại được tổ chức vào tháng 4 sang năm.

VnE