Khủng hoảng từ Hy Lạp: Sức tàn phá đến đâu?
Vào lúc mà dư chấn trận động đất “khủng hoảng Hy Lạp” đang có nguy cơ lan sang các nước châu Âu khác, câu hỏi được quan tâm hiện nay là liệu nó có gây ra cơn sóng thần tài chính trên các thị trường chứng khoán từ châu Mỹ, châu Âu, cho đến châu Á và liệu sẽ ảnh hưởng đến kinh tế những khu vực này như thế nào?
Tình hình căng thẳng đến mức…
… Tối 9/5, Châu Âu đã xúc tiến một quỹ giải cứu khổng lồ mà theo các nhà ngoại giao, quỹ này có thể lên tới 600 tỷ euro (775 tỷ USD), chỉ vài giờ trước khi các thị trường Châu Á - Thái Bình Dương mở cửa. Con số kỷ lục này đang được các bộ trưởng tài chính của 27 thành viên Liên minh Châu Âu (EU) cân nhắc trong các cuộc họp bàn khẩn cấp tại thủ đô Brussels, theo đó khu vực đồng tiền chung euro gồm 16 nước sẽ đóng góp 440 tỷ euro, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) góp 100 tỷ euro và 60 tỷ euro còn lại sẽ là quỹ cho vay của Ủy ban Châu Âu.
Hai ngày trước đó, Thủ tướng Italia Silvio Berlusconi đã đề nghị khu vực euro ban hành “tình trạng khẩn cấp”. Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy kêu gọi “huy động toàn lực”. Các thị trường tài chính - sau Hy Lạp, đến lượt Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, rồi đến Italia, hiện đang náo động vì vực kỳ quan ngại về tầm mức quá lớn của thâm thủng mậu dịch và nợ công của nhiều nước châu Âu. Các nhà kinh tế có uy tín cảnh báo rằng một cuộc khủng hoảng với quy mô lớn hơn - gồm nợ nần ngày một chồng chất và dân số ngày càng già nua - có thể sắp nổ ra tại các nền kinh tế tiên tiến. Không chỉ có Hy Lạp mà một số nền kinh tế dễ bị tổn thương khác tại khu vực đồng euro cũng đang gặp rắc rối. Những nước như Anh và Mỹ cũng đang rơi vào tình thế nguy hiểm nếu không hành động khẩn cấp để ngăn chặn tình trạng tài chính công bị kiệt quệ.
Trong cuộc họp ngày 7/5 ở Brussels (Bỉ), các lãnh đạo 16 nước sử dụng đồng tiền chung châu Âu đã chính thức thông qua kế hoạch cho Hy Lạp vay 110 tỷ euro (146 tỷ USD) trong vòng 3 năm mà họ đã chấp thuận trên nguyên tắc. Số tiền này sẽ bắt đầu được chuyển đến Hy Lạp từ nay đến ngày 19/5. Đây là điều chưa từng xảy ra: Các nước trong khu vực đồng euro phải viện trợ hàng tỉ euro để cứu một quốc gia vỡ nợ. Một lần nữa, những người đóng thuế lại phải đổ máu vì sai lầm của các chính khách và chủ ngân hàng.
Với Hy Lạp, ánh sáng nào cuối đường hầm?
Kế hoạch 110 tỷ euro có vẻ trấn an được các nhà tài chính quốc tế, ngăn chặn được các làn sóng đầu cơ. Nguy cơ Athens mất khả năng thanh toán coi như đã tiêu tan, ít ra là trong ngắn hạn, khi gói cứu trợ này giúp giải toả những lo ngại về việc Hy Lạp không có đủ 8,5 triêu euro để thanh toán trái phiếu đến kỳ hạn vào ngày 19/5. Giờ đây, mọi người mong đợi chính phủ của Thủ tướng thuộc đảng Xã hội Georges Papandreous mau chóng đảo ngược thế cờ. Tuy nhiên, khoản tiền to lớn nói trên phải chăng là liều thuốc hữu hiệu để cứu lấy bản thân Hy Lạp và qua đó là cả đơn vị tiền tệ chung châu Âu?
Nghi vấn thứ nhất, liệu chính phủ Hy Lạp có thể hoạt động được không nếu ngân sách bị cắt giảm nghiêm trọng như cam kết để nhận gói cứu trợ và các biện pháp cắt giảm chi tiêu với mục đích là giảm thâm hụt ngân sách nhà nước liệu có nhanh chóng mang lại kết quả mong muốn hay không. Các biện pháp thắt lưng buộc bụng của Hy Lạp, như cắt giảm lương, tăng tuổi nghỉ hưu, tăng thuế... để giúp Hy Lạp từ nay đến 2013 tiết kiệm 30 tỷ euro, đang gặp sự phản đối mạnh mẽ từ công chúng. Thứ hai, liệu 110 tỷ euro có đủ giúp trang trải mọi nhu cầu của Hy Lạp trong 3 năm, hay Hy Lạp lại phải tiếp tục vay mượn thêm.
Các biện pháp cắt giảm chi tiêu quá mạnh tay có khi lại phản tác dụng: khi sức mua của các hộ gia đình Hy Lạp bị chựng lại, thì sản xuất, đầu tư và qua đó là cả nền kinh tế nước này cũng có khả năng tuột dốc theo. Nói cách khác, Hy Lạp vì muốn giải quyết khủng hoảng tài chính, lại càng bị cuốn nhanh hơn vào vòng suy thoái khi khu vực sản xuất, sức mua của người dân sụt giảm. Nếu kịch bản đen tối này xảy ra thì Hy Lạp lại càng lâm vào thế hiểm nghèo. Theo phân tích của nhiều nhà phân tích, điểm đáng quan ngại giờ đây là sự thành công hay không của kế hoạch hỗ trợ Hy Lạp tùy thuộc vào sự ổn định chính trị của nước này.
Với châu Âu, liệu sẽ an toàn?
Các nỗ lực cứu trợ khổng lồ trong lịch sử châu Âu không phải chỉ để hỗ trợ cho Hy Lạp mà còn là để củng cố lại lòng tin đối của các nhà đầu tư với khu vực này. Các nhà lãnh đạo châu Âu vẫn lo ngại về tác động của gói cứu trợ này đối với các nước thành viên đang khó khăn về tài chính khác như Ireland, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Các nhà đầu tư đã chê trái phiếu của Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha sau khi Standard & Poor's hạ xếp hạng tín dụng của các nước này. Trước đó, Standard & Poor's đã xếp trái phiếu của Hy Lạp vào diện "bỏ đi" làm cho Hy Lạp phải đứng ngoài, không tiếp cận được thị trường vốn.
Nhưng điều rõ ràng hơn cả là trận động đất từ Hy Lạp đang thử thách tính thống nhất của Liên minh châu Âu (EU), phá tan tành giấc mơ “siêu cường số một thế giới” của khu vực này. EU phải mất nhiều tuần mới nhất trí được khoản viện trợ cả gói trị giá nhiều tỷ euro cho Hy Lạp, nhưng vẫn không thể làm dịu các thị trường tài chính. Dư luận thậm chí còn đang nghi ngờ khả năng của EU trong việc ngăn chặn ảnh hưởng xấu đến các nước khác và kiểm soát khu vực đồng euro.
Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu buộc các nhà lãnh đạo phải để tâm nhiều hơn vào những vấn đề khó khăn nội bộ và biến những lợi ích của liên Âu trở thành vấn đề thứ yếu đối với các cử tri. EU còn bị tố cáo thiếu các nhà lãnh đạo có tầm nhìn và một "ý tưởng lớn"- một dự án có thể tập hợp tất cả các quốc gia. Theo những dự đoán bi quan, EU sẽ giảm sút liên tục, sẽ ngày càng bị gạt ra rìa trong khi các cường quốc mới nổi như Trung Quốc và Ấn Độ sẽ coi EU chỉ là một tổ chức thương mại và khó có thể ngang hàng với Mỹ.
Tác động nào với châu Á?
Trong một báo cáo được công bố hồi tháng trước, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo nguy cơ "những mối quan ngại của thị trường về tính thanh khoản của nhà nước và khả năng thanh toán nợ ở Hy Lạp có thể biến thành một cuộc khủng hoảng nợ công toàn diện, lây lan sang các nước khác". Những tin xấu liên quan đến tình hình Hy Lạp và Bồ Đào Nha đang tạo nên một bầu không khí hoảng loạn trên thị trường tài chính quốc tế. Ví dụ, chỉ số chứng khoán tại các thị trường châu Âu đều tụt giá vào đầu phiên giao dịch hôm 28/4. Tại châu Á, vào giờ đóng cửa cùng ngày, chỉ số Nikkei của Tokyo sụt 2, 57%, trị giá chứng khoán tại Hongkong, Thượng Hải và Seoul cũng bị tuột giảm. Tuy nhiên, theo nhiều nhà phân tích kinh tế ở châu Á, trên thực tế bất ổn trên thị trường tài chính châu Âu chỉ có tác động giới hạn đối với nhiều nước đang trỗi dậy, đặc biệt là ở khu vực châu Á.
Thật kỳ lạ là nền kinh tế các nước châu Á, kể cả những nước đang phát triển mạnh nhất như Indonesia, vững vàng hơn các nước công nghiệp châu Âu già nua. Các nước này gần như không mắc nợ, có thặng dư trong ngân sách và trong cán cân thương mại. Không giống như các ngân hàng châu Âu, các ngân hàng của những nước này không bị hấp dẫn bởi các tín dụng địa ốc nhiều rủi ro và các sản phẩm tài chính hấp dẫn do thị trường tài chính Phố Wall cung cấp.
Như vậy, các nước châu Á cần gì phải bận tâm đến cuộc khủng hoảng tại Hy Lạp hay xem trọng đánh giá của các tổ chức thẩm định tài chính như Standard and Poor's, một tổ chức có trách nhiệm trong cuộc khủng hoảng hiện nay? Một nhà kinh tế tại Tokyo đã đặt ra tất cả các câu hỏi này. Ông cho rằng, ngay cả nếu như những nước có độ rủi ro cao nhất tại châu Âu gồm Hy Lạp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Irlande, có bị phá sản, sự tăng trưởng của nền kinh tế thế giới nói chung không vì thế sẽ bị ảnh hưởng nặng. Hiện nay, mọi con mắt đang hướng về các nước mắc nợ nhiều nhất. Đầu tàu tăng trưởng thực sự của nền kinh tế thế giới hiện nay là châu Á và các nước đang trỗi dậy.
Việt Hà
diễn đàn doanh nghiệp
