Kinh tế chia sẻ: Khi quyền sử dụng quan trọng hơn sở hữu
Kinh tế chia sẻ (sharing economy) là khái niệm không còn mới, đã được bàn đến rất nhiều khoảng 10 năm trước, nhưng đến nay vẫn là chủ đề nóng.
Chuyển dịch tư duy về quyền - mấu chốt của kinh tế chia sẻ
Tại hội thảo Mô hình kinh tế chia sẻ - Tận dụng để bứt phá cho doanh nghiệp tổ chức tối ngày 18/09 bởi LynkID, diễn giả Trịnh Minh Giang - Chủ tịch VMCG, Giám đốc Quốc gia Founder Institute nêu một số ví dụ điển hình của mô hình này.
Với Airbnb, theo một khảo sát nhỏ tại Indonesia, có tới 97% người dùng khẳng định họ muốn tiếp tục sử dụng dịch vụ, con số gần như không tưởng. Không chỉ vậy, 51% người được khảo sát còn mong muốn trở thành Airbnb host - đưa phòng của mình lên nền tảng để kinh doanh. Điều này cho thấy mô hình vừa thu hút khách thuê, vừa thu hút cả người cho thuê dù họ không phải chủ khách sạn chuyên nghiệp, mà chỉ đơn giản là chia sẻ phần tài sản còn trống.
|
“Đây chính là tinh thần kinh tế chia sẻ” - ông Giang nhấn mạnh. Chính nhờ đó, Airbnb đạt mức định giá còn lớn hơn tổng giá trị tài sản của nhiều tập đoàn khách sạn lớn nhất thế giới cộng lại.
Một câu chuyện khác là Netflix - nền tảng có hơn 250 triệu thuê bao toàn cầu, doanh thu hàng năm lên tới 40 tỷ USD - với việc người dùng không sở hữu bộ phim mà sở hữu quyền truy cập để xem. Điều này phản ánh xu hướng dịch chuyển từ sở hữu sang quyền sử dụng.
Theo ông Giang, điểm mấu chốt của kinh tế chia sẻ cũng như các mô hình kinh doanh lớn, mô hình ứng dụng công nghệ ngày nay chính là sự chuyển dịch tư duy về quyền. Con người không còn đặt nặng việc sở hữu tài sản vật chất (xe hơi, căn hộ, đồ hiệu...), mà coi trọng quyền truy cập và trải nghiệm.
Xu hướng này không chỉ trong công nghệ mà còn cả bất động sản, lý giải cho việc các khu đô thị của Vingroup có giá căn hộ cao nhưng vẫn được săn đón, vì quyền truy cập vào hệ sinh thái dịch vụ chất lượng (trường học, bệnh viện, trung tâm thương mại…), chưa kể đến việc hoàn toàn có thể thuê thay vì sở hữu.
Từ đây, khái niệm tài sản số (digital asset) ngày càng được coi trọng. Việt Nam hiện đã có luật điều chỉnh, ví dụ như luật liên quan đến dữ liệu cá nhân, qua đó dữ liệu trở thành một loại tài sản có thể định giá, thậm chí vượt xa giá trị tài sản vật chất, minh chứng qua các mô hình như Facebook, Google, Amazon, Airbnb hay VNG.
Bước ngoặt khác là điện toán đám mây (cloud computing). Trước năm 2017, khái niệm này chưa phổ biến, nhưng từ khi Amazon Web Services vào Việt Nam thì cloud trở thành nền tảng then chốt cho kinh tế chia sẻ. Nhờ cloud, doanh nghiệp không cần đầu tư server vật lý, không tốn chi phí bảo trì, mà chỉ cần tài khoản để sử dụng dịch vụ. Điều này giúp tiết kiệm đáng kể chi phí, thời gian và tối ưu hiệu quả kinh doanh.
Nhờ cloud và xu hướng kinh tế chia sẻ, các ý tưởng mới có thể triển khai nhanh chóng và đột phá trở thành điều bình thường mới, đặc biệt trong kỷ nguyên AI.
“Kinh tế chia sẻ không nhất thiết đòi hỏi công nghệ phức tạp hay vốn khổng lồ. Điều quan trọng là thay đổi tư duy từ sở hữu sang truy cập, từ khách hàng sang thành viên, từ doanh nghiệp đơn lẻ trở thành một phần của hệ sinh thái kết nối…” - ông Giang chia sẻ.
Cũng tại hội thảo, ông Hoàng Công Huấn - Giám đốc kinh doanh và đối tác chiến lược Be Group cho rằng kinh tế chia sẻ có 3 giai đoạn chính, bao gồm khởi đầu (2015-2017), phát triển mạnh (2017 đến trước COVID-19) và định hình lại để hiệu quả hơn (sau COVID-19).
|
Đại diện Be dự báo nền kinh tế chia sẻ còn phát triển nhanh hơn nữa trong tương lai. Đồng thời, người dùng và những đơn vị tham gia sẽ đặt ra yêu cầu khắt khe hơn với nền tảng, như công nghệ tốt hơn, quy trình kỹ thuật mượt mà hơn, tốc độ tham gia nhanh hơn, đồng thời các công cụ để tạo menu, khuyến mãi, quản lý bán hàng phải thuận tiện, dễ dùng. Khi nền tảng đáp ứng tốt những yêu cầu này, lợi ích sẽ lan tỏa đến người dùng, thành viên tham gia và cả nền tảng.
“Các nền tảng như Be dùng công nghệ để kết nối just-in-time giữa người có nhu cầu (đặt xe, đặt đồ) và tài xế, đơn vị cung cấp. Chỉ có công nghệ mới giúp tài xế đến nhanh, đúng điểm và tạo ra mức giá phù hợp. Do đó, công nghệ chính là cốt lõi” - ông Huấn chia sẻ.
Bắt đầu từ định hình quy mô và chọn đúng “chân đói”
Trả lời cho câu hỏi về những yếu tố cơ bản để xây dựng một mô hình kinh tế chia sẻ thành công, ông Trịnh Minh Giang cho rằng, điều đầu tiên cần xác định là quy mô, xem xét muốn trở thành người sở hữu mô hình kinh tế chia sẻ vốn dĩ cần nguồn lực lớn, hay chỉ là một người dùng khai thác các nền tảng sẵn có.
Nếu đứng ở vai trò người sử dụng, cần tiết kiệm chi phí và tối ưu kinh doanh ở quy mô doanh nghiệp vừa và nhỏ, lúc này nên tận dụng những nền tảng có sẵn.
Một trăn trở khác là việc làm sao để thực hiện mô hình kinh tế chia sẻ khi ai cũng muốn cái mà mình không có, trong khi lượng vốn ban đầu là ít ỏi. “Người dùng muốn nhiều lựa chọn ngay, người cung cấp muốn thấy hiệu quả liền, nhà đầu tư lại đòi hỏi doanh thu và tăng trưởng mới rót vốn” - một người tham gia hội thảo cho biết.
Theo ông Hoàng Công Huấn, việc cần làm là xác định đứng ở một trong ba “chân” vừa nêu, đặc biệt ưu tiên “chân đói” trước. Ví dụ, nếu đang vận hành doanh nghiệp có sản phẩm để bán nhưng thiếu khách hàng, lúc này nên tham gia vào các nền tảng có sẵn khách hàng. Như vậy doanh nghiệp có thể sống sót trước khi tính đến việc phát triển.
Cũng có quan điểm tương tự, ông Giang cho rằng điểm mấu chốt là vận dụng linh hoạt và sáng tạo trên những gì đã có, thay vì tự xây mới tất cả. Câu trả lời là đừng cố gắng làm tất cả mọi thứ, mà hoàn toàn có thể tận dụng những gì người khác đã làm.
Huy Khải
