Lộ trình khai mở vốn xanh tại Việt Nam: Từ "ngôn ngữ chung" đến Trung tâm Tài chính Quốc tế
Các chuyên gia đã vạch ra lộ trình rõ ràng nhằm thúc đẩy dòng vốn bền vững vào Việt Nam. Việc Chính phủ ban hành "ngôn ngữ chung" được xem là bước đột phá về chính sách, trong khi sự ra đời của Trung tâm Tài chính Quốc tế trong tương lai được kỳ vọng là "chìa khóa" để tăng tính minh bạch và niềm tin cho nhà đầu tư. Đây là những giải pháp nền tảng nhằm thu hẹp khoảng cách giữa nhu cầu vốn khổng lồ cho mục tiêu Net Zero và quy mô còn khiêm tốn của thị trường hiện tại.
Sáng ngày 05/09/2025, tại Hội nghị quốc tế “Khai mở thị trường vốn xanh quốc tế - Thúc đẩy phát triển bền vững và tài chính toàn diện tại Việt Nam”, các chuyên gia đã cùng nhau phân tích bức tranh toàn cảnh về thị trường tài chính xanh.
Ông Trần Khải Hoàn - Thành viên HĐQT kiêm Quyền Tổng giám đốc Nam A Bank
|
Mở đầu hội nghị, ông Trần Khải Hoàn - Thành viên HĐQT kiêm Quyền Tổng Giám đốc Nam A Bank, nhấn mạnh rằng biến đổi khí hậu, khủng hoảng năng lượng và bất bình đẳng xã hội đang đặt ra những thách thức chưa từng có, đòi hỏi vai trò động lực của tài chính xanh và tài chính toàn diện.
Trên bình diện toàn cầu, tài chính xanh - tài chính toàn diện đã khẳng định vai trò động lực trong phát triển bền vững, với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ chính phủ các nước và các định chế quốc tế. Điều này thể hiện qua Thỏa thuận Paris và các mục tiêu phát triển bền vững. Song hành cùng đó, tài chính toàn diện đang mở ra cơ hội để mọi thành phần kinh tế - đặc biệt là Khu vực kinh tế tư nhân dễ dàng tiếp cận nguồn vốn, nâng cao năng lực cạnh tranh.
Không nằm ngoài dòng chảy của xu hướng toàn cầu này, Nam A Bank nhận thức rõ vai trò của mình trong việc tiên phong thúc đẩy các giải pháp tài chính xanh. Với nền tảng quản trị minh bạch theo chuẩn mực quốc tế như: IFRS, Basel III, ESMS…, Nam A Bank cam kết trở thành ngân hàng phát triển bền vững kiểu mẫu trong Khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam, đồng hành cùng Chính phủ và cộng đồng quốc tế trong hành trình thúc đẩy phát triển bền vững và tài chính toàn diện tại Việt Nam.
Vốn xanh tăng trưởng nhanh nhưng quy mô còn khiêm tốn
Chia sẻ tại hội nghị, ông Nguyễn Quốc Hùng - Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, cam kết đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050 của Chính phủ vừa là thách thức, vừa là cơ hội để Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho dòng vốn xanh toàn cầu.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất là nhu cầu vốn khổng lồ. Theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam cần khoảng 368 tỷ USD cho đến năm 2040 để thực hiện mục tiêu này. Trong khi đó, quy mô thị trường tài chính xanh trong nước dù tăng trưởng ấn tượng nhưng vẫn còn rất nhỏ bé so với nhu cầu.
Cụ thể, thị trường tín dụng và trái phiếu xanh đã có tốc độ phát triển hơn 20%/năm từ 2017. Tính đến ngày 30/06/2025, đã có 63 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ tín dụng xanh, đạt trên 736 ngàn tỷ đồng, chiếm 4.3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Dòng vốn này tập trung chủ yếu vào năng lượng tái tạo (39%) và nông nghiệp xanh (26%).
Về trái phiếu xanh, thị trường ngày càng sôi động hơn. Riêng năm 2024 đã có 6 đợt phát hành với tổng giá trị hơn 10,000 tỷ đồng, gấp gần 4 lần năm 2023. Tuy nhiên, tổng quy mô dư nợ của thị trường này mới chỉ đạt hơn 30 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 2% tổng quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp.
Những con số trên cho thấy tỷ trọng vốn xanh còn rất khiêm tốn so với nhu cầu khoảng 20 tỷ USD mỗi năm để thực hiện các mục tiêu chuyển đổi.
Từ chính sách đến góc nhìn thực tiễn từ các ngành
Các chuyên gia trao đổi tại hội thảo
|
Để giải quyết bài toán trên, một nền tảng vững chắc đang được xây dựng từ nhiều phía. Về mặt chính sách, ông Trần Anh Quý - Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng khẳng định, ngành ngân hàng đã đi tiên phong trong việc xanh hóa. Ngay từ năm 2015, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Chỉ thị 03, đặt nền móng cho việc định hướng dòng vốn tín dụng vào các lĩnh vực xanh. Sau đó là các chiến lược, đề án phát triển ngân hàng xanh đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Về mặt pháp lý, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã tạo cơ sở để ban hành Thông tư 17 về quản trị rủi ro môi trường trong hoạt động cấp tín dụng.
"Đằng sau những văn bản này là sự đồng hành hơn một thập kỷ của các tổ chức như IFC, đã hỗ trợ chúng tôi xây dựng các bộ sổ tay hướng dẫn, nâng cao nhận thức và năng lực cho toàn ngành. Kết quả là đến cuối năm 2024, nhiều ngân hàng đã có báo cáo phát triển bền vững và phát hành thành công trái phiếu xanh. Chúng tôi khẳng định vai trò của ngân hàng trung ương là đảm bảo ổn định vĩ mô, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các tổ chức tài chính và doanh nghiệp hoạt động", ông Quý chia sẻ.
Dưới góc độ thị trường vốn, ông Đỗ Ngọc Quỳnh - Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) chỉ ra rằng, tài chính xanh chỉ là công cụ để thực hiện chiến lược chuyển đổi bền vững, tuy nhiên tài chính xanh cần đi vào thực chất. Mọi mô hình kinh doanh trước hết phải khả thi về tài chính và có lợi nhuận. Các nhà đầu tư, dù theo đuổi mục tiêu xanh, vẫn yêu cầu dự án phải hoạt động hiệu quả.
Ông Quỳnh chỉ ra rằng, rào cản lớn nhất của thị trường tài chính xanh trong nước thời gian qua là việc thiếu một "ngôn ngữ chung", tức là một bộ tiêu chuẩn quốc gia (Green Taxonomy) để định nghĩa thế nào là "xanh". Việc Chính phủ ban hành Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg quy định danh mục phân loại xanh - chính là "ngôn ngữ chung" mà thị trường chờ đợi từ lâu, tạo ra một bộ tiêu chuẩn thống nhất để xác định thế nào là "xanh", giúp các chính sách hỗ trợ đi vào thực tiễn và tháo gỡ rào cản cho thị trường vốn trong nước.
Bên cạnh đó, PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân - Đại học Kinh tế TPHCM với vai trò Thành viên tổ tham mưu Trung tâm Tài chính Quốc tế tại TPHCM cho biết, Trung tâm Tài chính Quốc tế TPHCM khi ra đời sẽ là trung tâm vốn, nơi quảng bá các dự án xanh tiềm năng, xây dựng khuôn khổ pháp lý minh bạch theo chuẩn quốc tế. Ngân hàng sẽ không còn phải tốn nhiều chi phí ra nước ngoài tìm vốn như trước. Điều này sẽ giúp tăng cường niềm tin, phá bỏ rào cản thủ tục và thu hút mạnh mẽ dòng vốn xanh toàn cầu.
Tuy nhiên, con đường từ chính sách đến thực thi vẫn còn nhiều chông gai. Ông Nguyễn Hoài Nam - Tổng Thư ký Hiệp hội Sản xuất và Chế biến Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, ngành thủy sản đã quen với các tiêu chuẩn bền vững quốc tế khắt khe để xuất khẩu. Nhưng ông đặt ra câu hỏi lớn: "Rõ ràng là tốt, tại sao ít người tham gia tài chính xanh?", cho thấy vẫn còn một khoảng cách giữa các sản phẩm tài chính và nhu cầu thực của doanh nghiệp.
Ông Nguyễn Viết Tượng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Cao su Việt Nam, Chủ tịch HĐQT CTCP Cao su Đắk Lắk chia sẻ, ngành đã có những bước tiến đáng kể trong việc áp dụng chứng nhận quản lý rừng bền vững (FSC) và tái chế, nhưng các doanh nghiệp nhỏ và nông hộ vẫn gặp khó khăn về kỹ thuật và tài chính.
Ông Hoàng Vĩnh Long - Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam có góc nhìn tích cực khi kêu gọi không nên xem các "rào cản xanh" là rào cản, mà là "chuẩn mực bắt buộc" và là cú hích để ngành phát triển. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là thay đổi nhận thức của nông dân và áp lực vốn để đổi mới công nghệ.
Cát Lam
