Mối nguy nợ công 36.2 ngàn tỷ USD thêm trầm trọng vì "đạo luật to đẹp" của ông Trump
Hiện nay gánh nặng nợ công của Mỹ đã vượt 36.2 ngàn tỷ USD với chi phí lãi vay trên 1.1 ngàn tỷ USD. "Đạo luật to đẹp" mà Tổng thống Trump ký ban hành mới đây được dự báo sẽ khiến cho nợ công của Mỹ tăng thêm 3.4 ngàn tỷ USD trong 10 năm và chi phí lãi vay thêm 100 tỷ USD/năm.
Đô đốc Michael Mullen – Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân của hai đời Tổng thống Mỹ Bush và Obama từng có một phát biểu khiến công chúng bất ngờ: “Mối đe dọa an ninh lớn nhất đối với nước Mỹ là khối nợ của chúng ta”.
Ông là quân nhân có cấp bậc cao nhất trong các lực lượng vũ trang Mỹ, nhưng mối đe dọa lớn nhất mà ông nói tới dường như lại không liên quan gì tới quân sự, không phải là một hệ thống vũ khí, không phải một tổ chức khủng bố, không phải một quốc gia đối địch, mà là “nợ”.
“Tôi nói thế là vì tôi hiểu khá rõ việc đảm bảo an ninh quốc gia cần những nguồn lực gì, và khả năng cung cấp nguồn lực cho quân đội trong dài hạn sẽ tỷ lệ thuận trực tiếp với khả năng hỗ trợ nền kinh tế của chủ chúng ta”, Đô đốc Mullen giải thích thêm.
Khi Đô đốc Mullen nói lên nhận định trên vào năm 2010, khối nợ công của Mỹ mới chỉ khoảng 13 ngàn tỷ USD, tương đương 88% GDP. Ngày nay, sau 15 năm, tổng nợ công của Mỹ đã tăng lên trên 36 ngàn tỷ USD, bằng 120% quy mô nền kinh tế.
Khối nợ tăng nhanh vì trong hơn hai thập kỷ qua, Chính phủ Mỹ chi nhiều hơn thu và phải vay nợ để bù đắp số thâm hụt. Cả hai Đảng Cộng hòa và Dân chủ đều phải chịu trách nhiệm cho sự gia tăng của khối nợ này.
Thời gian gần đây, khối nợ công thu hút thêm nhiều sự chú ý của dư luận, nguyên nhân chủ yếu là “đạo luật to đẹp” (One Big Beautiful Bill) mà Tổng thống Trump khởi xướng và ký ban hành vào ngày 04/07/2025.
Theo ước tính của Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), trong một thập kỷ từ 2025 đến 2034, “đạo luật to đẹp” sẽ cắt giảm chi tiêu trực tiếp khoảng 1.1 ngàn tỷ USD, đồng thời cũng cắt giảm nguồn thu thuế 4.5 ngàn tỷ USD, dẫn tới thâm hụt và nợ công tăng thêm 3.4 ngàn tỷ USD.
Điểm bùng phát
Để đánh giá mức độ nghiêm trọng của khoản nợ, các nhà kinh tế thường sử dụng tỷ lệ nợ trên GDP. Hiện tại, nợ công của Mỹ đã vượt 120% GDP, và không ai có kế hoạch giảm nợ, ai cũng dự định tăng vay nợ, không ít thì nhiều.
Vậy đâu là điểm bùng phát? Theo một số nhà kinh tế, mọi thứ có thể bắt đầu lung lay nghiêm trọng khi tỷ lệ nợ trên GDP đạt 175%. Ở mức này, các khoản thanh toán lãi vay có thể trở nên quá cao so với ngân sách hàng năm của chính phủ, khiến việc tăng thuế hoặc cắt giảm chi tiêu không đủ để duy trì hoạt động.
Trường hợp của Hy Lạp vào đầu những năm 2010 là một ví dụ điển hình: nợ quốc gia vượt quá 175% GDP, buộc Chính phủ phải cắt giảm các dịch vụ thiết yếu và tăng thuế, dẫn đến suy thoái kinh tế sâu rộng và người dân phải trả giá bằng việc giảm lương hưu, thất nghiệp hàng loạt.
Mặc dù Mỹ hiện không ở gần mức 175% đó, nhưng quỹ đạo tăng tốc của nợ là đáng báo động. Nếu Tổng thống Trump thực hiện tất cả biện pháp đã hứa trong chiến dịch tranh cử, tỷ lệ nợ trên GDP có thể tăng lên 143% chỉ trong 10 năm, và trường hợp xấu nhất là 161%. Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO) dự báo nếu các khoản cắt giảm thuế của ông Trump được duy trì, nợ trên GDP có thể đạt 200% vào năm 2047 và 250% vào năm 2050.
Thực tế, tình hình không cần phải tồi tệ đến mức như các dự báo để các vấn đề thực sự xuất hiện. Chỉ cần các nhà đầu tư không còn tin rằng chính phủ đang kiểm soát được tình hình, thị trường tài chính và nền kinh tế nói chung sẽ rất nhanh chóng rơi vào hỗn loạn.
Rủi ro tài chính và an ninh quốc gia
Đầu tư vào trái phiếu Chính phủ Mỹ từ lâu đã được coi là một trong những khoản đầu tư an toàn nhất thế giới. Nhưng nếu nhà đầu tư bắt đầu lo lắng rằng những trái phiếu này không phải là “phi rủi ro”, điều gì sẽ xảy ra?
Hiện tại, Mỹ đang phải chi trả hơn 1.1 ngàn tỷ USD mỗi năm cho các khoản thanh toán lãi vay nợ công. Đây là một gánh nặng tài chính khổng lồ, và nhiều khả năng sẽ còn tăng thêm. Cụ thể, “đạo luật to đẹp” của Tổng thống Trump được dự đoán có thể tạo ra thêm 100 tỷ USD chi phí lãi vay hàng năm. Đó là còn chưa kể tới rủi ro về lãi suất.
Theo JP Morgan, nếu lãi suất trái phiếu chỉ tăng thêm 1 điểm %, Mỹ sẽ phải trả thêm 300 tỷ USD tiền lãi cho các chủ nợ mỗi năm. Công ty xếp hạng tín nhiệm Moody's hồi tháng 5/2025 đã hạ bậc xếp hạng tín dụng cao nhất của Mỹ, với lý do "nợ Chính phủ và tỷ lệ thanh toán lãi vay tăng lên mức cao hơn đáng kể so với các quốc gia có xếp hạng tương tự".
Quay lại với lo ngại của Đô đốc Michael Mullen về vay nợ và nguồn lực cho an ninh quốc gia. Mỗi USD mà Mỹ dùng để trả nợ là một USD không được chi cho các lĩnh vực khác, chẳng hạn như an ninh quốc phòng. Nếu quy mô nợ công và chi phí lãi vay tiếp tục đi lên, khả năng ứng phó của Mỹ đối với những vấn đề khẩn cấp toàn cầu như đại dịch, chiến tranh, hoặc suy thoái sẽ sút kém.
Trong 9 tháng đầu năm tài khóa 2025 (từ tháng 9/2024 đến tháng 6/2025), chi phí lãi vay là khoản chi lớn thứ 2 của Chính phủ Mỹ, chỉ sau quỹ an sinh xã hội. Chi trả lãi vay hiện đã lớn hơn chi phí cho y tế, giáo dục, giao thông và cả ngân sách cho quốc phòng.
Chi phí trả lãi vay của Mỹ ước tính sẽ chiếm tới 18% tổng thu ngân sách từ thuế trong năm nay, một sự gia tăng đáng kể so với mức dưới 10% vào năm 2022.
Về lý thuyết, Mỹ có thể in tiền để trả nợ, nhưng in tiền sẽ dẫn đến lạm phát. Tỷ phú Ray Dalio tin rằng có hơn 50% khả năng Mỹ sẽ phải hứng chịu một "chấn thương" liên quan đến nợ công trong vòng 3-5 năm tới nếu không xử lý tốt vấn đề này.
* Ray Dalio cảnh báo cú sốc từ “bom nợ” ở Mỹ
Lãi suất trái phiếu cũng là mức tham chiếu cho lãi suất vay thế chấp mua nhà, vay mua ô tô, vay kinh doanh, và lãi suất thẻ tín dụng. Khi lãi suất trái phiếu tăng, tất cả các loại lãi suất này cũng thường tăng theo, khiến người dân phải trả thêm hàng nghìn USD cho các khoản vay mỗi tháng.
Hiện tại Mỹ vẫn còn thời gian để thay đổi hướng đi, nhưng các cuộc khủng hoảng nợ không đi theo một quỹ đạo ổn định mà có lúc thong thả chậm rãi, khi lại vội vã đột ngột. Tình trạng phân cực chính trị sâu sắc hiện nay ở Mỹ, nơi lợi ích đảng phái thường được đặt lên trên lợi ích quốc gia, đang khiến việc tìm kiếm các giải pháp lưỡng đảng trở nên ngày càng khó khăn.
Cầm Thanh
