Mỹ muốn duy trì mô hình kinh tế dựa vào vay nợ nước ngoài
Để thực hiện kế hoạch phục hồi và kích thích kinh tế phát triển, chính phủ Mỹ đã thực hiện chính sách vay nợ nước ngoài lớn chưa từng có. Trong năm tài khoá 2010, bội chi ngân sách của chính phủ Mỹ đạt mức kỷ lục 1.560 tỷ USD, cao hơn 10% so với GDP. Dự toán ngân sách cho năm 2011 đang trình quốc hội thông qua là 3.830 tỷ USD, tăng 3% so với năm 2010. Cho đến nay, tổng số nợ của chính phủ Mỹ đã vượt 12.000 tỷ USD, dự đoán trong tương lai con số này là 14.300 tỷ USD. Tỷ lệ nợ công/ GDP cũng tăng mạnh, trong các năm thập kỷ 80 ước quãng 40% GDP, hiện nay lên tới 90% GDP.
Mặc dù có nhiều ý kiến cho rằng: Việc tăng vay nợ nước ngoài của chính phủ Mỹ có thể ảnh hưởng xấu đến kế hoạch phục hồi kinh tế, lòng tin vào đồng đôla Mỹ bị giảm xút, mức độ tín nhiệm của trái phiếu chính phủ Mỹ có thể bị tụt hạng. Song những diễn biến thực tế gần đây cho thấy, Mỹ vẫn muốn duy trì mô hình phát triển kinh tế dựa vào vay nợ nước ngoài của chính phủ.
Các chuyên gia kinh tế Mỹ cho rằng mô hình kinh tế dựa vào vay nợ nước ngoài mang lại nhiều lợi ích cho Mỹ, nó có thể giúp Mỹ phục hồi kinh tế vững chắc và có thể hạn chế những rủi ro, thiệt hại về kinh tế. Hiện nay Mỹ vẫn là nước bị thâm hụt tài khoản vãng lai lớn nhất, thâm hụt thương mại hàng năm của Mỹ lên tới hàng trăm tỷ USD, tuy nhiên kinh tế Mỹ vẫn đứng vững, đó chính là nhờ có hệ thống thanh toán quốc tế đặc biệt, đồng đôla Mỹ được thừa nhận là đồng tiền định giá và thanh toán quốc tế. Có thể thấy Mỹ rất hài lòng về tình trạng thâm hụt thương mại, vì qua đó có thể tăng thêm thu nhập bằng ngoại tệ ( USD ) cho các nước, đây chính là nguồn vốn dồi dào để các nước mua trái phiếu chính phủ Mỹ. Mỹ là nước nắm quyền phát hành đồng tiền thanh toán quốc tế và giữ vai trò lãnh đạo thế giới, do đó sẽ thấy thoải mái khi các nước bị phụ thuộc vào thị trường Mỹ và đồng đôla Mỹ. Đối với Mỹ, nền kinh tế phát triển dựa trên động lực tiêu dùng thì đây là cơ hội giúp Mỹ có thể phát hành USD với số lượng không hạn chế để mua hang hoá giá rẻ của các nước. Việc các nước sử dụng ngoại tệ có được từ xuất siêu thương mại với Mỹ để đầu tư mua trái phiếu chính phủ Mỹ, có thể dẫn đến sự mất cân đối của kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, với hệ thống tiền tệ quốc tế phụ thuộc đồng đôla Mỹ hiện nay, việc mất cân đối kinh tế toàn cầu không gây ảnh hưởng xấu đối với Mỹ. Mỹ có thể sử dụng nguồn vốn bằng USD của các nước để thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng với giá chi phí thấp, chi phí phát hành của đồng USD không vượt quá mức 4% của lãi suất trái phiếu. Mặt khác Mỹ có thể gây sức ép với các nước. Với lý do nền kinh tế toàn cầu mất cân đối, Mỹ đòi các nước phải thực hiện chính sách tăng tỷ giá, phải điều chỉnh chính sách kinh tế một cách bị động, phụ thuộc vào chính sách tiền tệ của Mỹ.
Mặc dù cuộc khủng hoảng tài chính vừa qua đã làm giảm lòng tin đối với nền kinh tế Mỹ, đã phần nào làm lung lay hệ thống đồng đôla Mỹ, song vị thế của đồng đôla Mỹ trong hệ thống tiền tệ quốc tế vẫn đứng vững. Đó là do giá trị đồng tiền của một nước thường phụ thuộc vào sức cạnh tranh của nền kinh tế nước đó. Cho đến nay thực lực kinh tế của Mỹ vẫn đứng đầu thế giới. Xét trên nhiều lĩnh vực, dù là việc giáo dục bồi dưỡng nhân tài, phát minh sáng chế khoa học, sự sáng tạo của thị trường tiền tệ, luật pháp, tư pháp, chế độ bảo hiểm xã hội …trong hàng chục năm nay, vẫn chưa có nước nào vượt được Mỹ. Do đó mặc dù nhiều nước muốn thay đổi hệ thống tiền tệ quốc tế, giảm phụ thuộc vào đồng đôla Mỹ song không đạt được kết quả. Các nước vẫn tiếp tục mua vào nhiều trái phiếu chính phủ Mỹ, coi đó là kênh đầu tư an toàn và ít rủi ro.
Căn cứ số liệu do bộ Tài chính Mỹ công bố ngày 16/2/1010, tính đến cuối năm 2009, tổng giá trị trái phiếu chính phủ Mỹ mà Trung quốc nắm giữ trị giá 755,4 tỷ USD, giảm 34,2 tỷ USD. Trong khi đó tổng giá trị trái phiếu Mỹ mà Nhật bản nắm giữ lên tới 768,8 Tỷ USD, tăng 11,5 tỷ so với tháng trước. Trung quốc nhường vị trí thứ nhất cho Nhật bản. Tuy nhiên ngày 1/3/1010, bộ Tài chính Mỹ đã đính chính lại số liệu trên, dựa trên cơ sở bổ sung giá trị trái phiếu chính phủ Mỹ mà Trung quốc đã mua trên thị trường London và Hongkong tính đến cuối tháng 12 năm 2009, lên đến 894,8 tỷ USD. Như vậy Trung quốc vẫn là nước mua trái phiếu chính phủ Mỹ nhiều nhất.
Theo các nhà phân tích, Trung quốc có thể bán rẻ trái phiếu Mỹ để phản ứng lại các chính sách gần đây của Obama, nhất là việc Mỹ bán vũ khí hiện đại cho Đài loan. Tuy nhiên, đó chỉ là những ý kiến cá nhân, tạo dư luận để gây sức ép với Mỹ, vấn đề này được các cơ quan quản lý tiền tệ Trung quốc cân nhắc khá kỹ, dựa trên nguyên tắc chung là việc bán hay không bán các trái phiếu chính phủ Mỹ phải phù hợp với lợi ích của quốc gia. Trong điều kiên hiện nay, việc mua và giữ trái phiếu chính phủ Mỹ là vẫn có lơi.
Từ những phân tích trên cho thấy, chỉ cần đồng đôla Mỹ giữ vững địa vị thống trị, là đồng tiền thanh toán quốc tế chủ yếu thì Mỹ có thể vẫn duy trì mô hình kinh tế dựa vào vay nợ nước ngoài của chính phủ.
Phí Đăng Minh
SBV
