Nâng hạng thị trường - Cuộc chơi của niềm tin hệ thống
Hành trình nâng hạng của Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi không chỉ là câu chuyện về thể chế, thanh khoản hay các chuẩn mực kế toán, mà là một bước tiến lớn trên bản đồ tài chính toàn cầu mà cốt lõi của nó được định đoạt bởi niềm tin - niềm tin của nhà đầu tư quốc tế vào toàn bộ hệ sinh thái thị trường.
Trong cấu trúc niềm tin đó, quan hệ nhà đầu tư (IR) không còn là một “phòng ban truyền thông” đơn thuần mà đã trở thành cầu nối sống còn giữa doanh nghiệp và thị trường vốn, giữa nội tại và thế giới bên ngoài.
Một trong những ngộ nhận phổ biến nhất là xem IR như một lớp “trang điểm” cho báo cáo tài chính, với các hoạt động chỉ dừng ở việc cung cấp thông tin, trả lời nhà đầu tư hay tổ chức sự kiện. Nhưng IR chân chính không phải là “đánh bóng” thông tin. Nếu bản chất doanh nghiệp yếu kém, đội ngũ nhân sự thiếu năng lực và hệ thống quản trị lỏng lẻo thì mọi nỗ lực trau chuốt của IR cũng không thể xây dựng được niềm tin bền vững.
Hoạt động IR phải bắt rễ từ những yếu tố cốt lõi. Một sản phẩm có sức cạnh tranh và tầm nhìn dài hạn, một đội ngũ lãnh đạo vừa có năng lực vừa có đạo đức, một văn hóa doanh nghiệp lấy chính trực làm gốc, và một hệ thống quản trị minh bạch, có kiểm soát cùng trách nhiệm giải trình rõ ràng. Chỉ khi nội lực mạnh mẽ, IR mới có thể “nói thật mà vẫn có người tin”, tự tin công bố thông tin mà không sợ bị phản bác.
Vì vậy, IR chính là nơi phát đi những tín hiệu chân thực nhất về nội tại doanh nghiệp ra thị trường. Các nhà đầu tư tổ chức toàn cầu không chỉ đọc con số, họ “đọc” được cả tâm thế và văn hóa của một công ty qua cách bộ phận IR trình bày thông tin. Một báo cáo chỉn chu, một thông điệp có tầm chiến lược, một câu trả lời minh bạch và khúc chiết - tất cả đều là dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp có một nền tảng vững chắc. Nội tại mạnh thì IR mới vững, và IR tốt mới có thể lan tỏa giá trị cốt lõi ra bên ngoài.
Vượt ra khỏi phạm vi một doanh nghiệp, vai trò của IR trở nên chiến lược hơn bao giờ hết trong bối cảnh nâng hạng. Đối với một nhà đầu tư từ châu Âu hay Mỹ, họ không thể trực tiếp trao đổi với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước hay Bộ Tài chính, mà cánh cửa đầu tiên chính là các doanh nghiệp niêm yết, cụ thể là bộ phận IR. Điều này có nghĩa là IR không chỉ đại diện cho doanh nghiệp mà còn là người phát ngôn gián tiếp cho hình ảnh của cả thị trường Việt Nam. Mỗi hành vi thiếu chuyên nghiệp, mỗi công bố chậm trễ, mỗi câu trả lời mơ hồ đều có thể làm ảnh hưởng uy tín của không chỉ riêng công ty đó mà cả quốc gia. Hoạt động này gắn liền với các tiêu chí đánh giá nâng hạng của MSCI hay FTSE Russell - những tổ chức không chỉ nhìn vào yếu tố vĩ mô mà còn xem xét chi tiết mức độ minh bạch, khả năng tiếp cận dữ liệu bằng tiếng Anh và chất lượng phản hồi của doanh nghiệp. Nếu IR yếu và thiếu đồng đều, Việt Nam có nguy cơ bị giữ lại ở nhóm cận biên. Ngược lại, một thế hệ IR mạnh sẽ tạo ra cú hích cộng hưởng cho cả thị trường tiến lên.
Tuy nhiên, trước khi nghĩ đến một chiến lược IR bài bản, mọi doanh nghiệp phải xây dựng được 4 trụ cột nội tại vững chắc. Thứ nhất, sản phẩm và dịch vụ phải có chiều sâu và sự khác biệt, bởi không thể kể câu chuyện tăng trưởng nếu mô hình kinh doanh thiếu năng lực cạnh tranh. Thứ hai, con người là lõi của niềm tin; thị trường luôn đánh giá năng lực giải trình chiến lược và thái độ cầu thị của ban lãnh đạo. Thứ ba, hệ thống quản trị minh bạch với ban kiểm soát độc lập, quy trình kiểm toán chặt chẽ và hướng tới các chuẩn mực quốc tế như IFRS hay ESG chính là lá chắn rủi ro hữu hiệu. Cuối cùng, văn hóa doanh nghiệp lấy sự trung thực và trách nhiệm làm kim chỉ nam sẽ là “linh hồn” giúp mọi thông điệp phát đi từ IR được tự nhiên đón nhận.
Khi đã có nền tảng đó, chiến lược IR hướng ra toàn cầu cần được xây dựng dựa trên 3 yếu tố: Chuyên môn sâu để thấu hiểu tài chính và mô hình kinh doanh; khả năng truyền thông hiệu quả bằng ngôn ngữ của nhà đầu tư quốc tế; và sự thấu cảm thị trường để chủ động nắm bắt các xu hướng và kỳ vọng mới.
Tựu trung, nếu IR chỉ làm công việc đối phó hay tô vẽ, chúng ta sẽ mãi mắc kẹt ở thị trường cận biên. Nhưng nếu IR thực sự trở thành người kể chuyện chân thật, người truyền cảm hứng bằng nội lực và bảo vệ uy tín bằng sự chính trực, đó là lúc thị trường Việt Nam thật sự trưởng thành. IR không phải là một “phòng ban” mà là một “triết lý kết nối”. Trong hành trình nâng hạng, chính IR sẽ là người thắp lên ngọn lửa cho một kỷ nguyên minh bạch, chuyên nghiệp và hội nhập.
Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường đại học Nguyễn Trãi
