Nhà đầu tư F0 trước làn sóng tài sản mã hóa: Cơ hội hay cuộc chơi rủi ro?
Sau nhiều năm hoạt động trong "vùng xám", tài sản mã hóa tại Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn thí điểm với hành lang pháp lý đầu tiên. Bên cạnh kỳ vọng về một thị trường minh bạch hơn là nỗi lo của nhà đầu tư F0 trước rủi ro pháp lý, an ninh tài chính và cuộc chơi có thể thay đổi khi các tổ chức lớn nhập cuộc.
Theo báo cáo của Triple-A năm 2024, hơn 20% dân số Việt Nam sở hữu tiền số - Ảnh: Thế Mạnh
|
Từ "vùng xám" pháp lý đến thí điểm quản lý
Tài sản mã hóa từng được xem là "vùng xám" tại Việt Nam do thiếu hành lang pháp lý, rủi ro cao và khó kiểm soát. Tuy nhiên, bước ngoặt mới đã xuất hiện khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về thí điểm thị trường tài sản mã hóa, cùng với việc Luật Công nghiệp công nghệ số được thông qua, có hiệu lực từ 01/01/2026. Hai khung pháp lý này được kỳ vọng sẽ đặt nền móng cho một thị trường minh bạch, an toàn trong 5 năm tới, đồng thời tăng khả năng kiểm soát rủi ro và bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư trong bối cảnh công nghệ tài chính phát triển nhanh chóng.
Với nhiều nhà đầu tư lâu năm, đây là tin vui được chờ đợi suốt gần 1 thập niên. Anh Văn Kiên (45 tuổi, Đà Nẵng) chia sẻ: "Nó vui vì sau gần 10 năm, câu chuyện tài sản số mới được pháp luật thừa nhận. Từ những hiểu biết của một số cá nhân đến sự đồng thuận của Chính phủ đương nhiên phải có một khoảng thời gian. Vậy nên thực sự đây là tin vui".
Tuy nhiên, động thái pháp lý gần đây không phải là để tạo ra một thị trường ngách, mà là để bắt kịp và quản lý một lực lượng kinh tế khổng lồ đã tồn tại. Theo số liệu từ Chainalysis, dòng vốn tài sản mã hóa vào thị trường Việt Nam đã vượt 220 tỷ USD trong năm 2025, tăng 55% so với năm trước và xếp thứ 3 trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Con số này được dự báo còn tiếp tục tăng, phản ánh sức hút mạnh mẽ của thị trường và sự nhập cuộc ngày càng sâu của nhà đầu tư cá nhân.
Nhà đầu tư Nguyễn Hùng (TPHCM) đã minh họa rõ nét nhận thức của công chúng về tầm vóc này và sự cấp thiết của việc phải có quy định: "Hướng tới kỷ nguyên số, Việt Nam có hàng chục triệu người sở hữu tiền ảo, quy mô giao dịch hàng trăm tỷ USD, nên việc thúc đẩy khung pháp lý minh bạch là điều tất yếu. Tiền kỹ thuật số là xu thế không thể đảo ngược. Nếu không nhanh, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội lớn".
Sự nhập cuộc của các tổ chức tài chính lớn
Về bản chất, động thái của Chính phủ không phải là kiến tạo thị trường, mà là nỗ lực đuổi kịp để điều tiết một dòng chảy kinh tế đã và đang tự vận hành mạnh mẽ. Chính quy mô khổng lồ và tiềm năng lợi nhuận không thể bỏ qua này là lý do tại sao hàng loạt định chế tài chính truyền thống không thể đứng ngoài cuộc.
Các ông lớn như Techcombank đã thành lập sàn giao dịch riêng (TCEX), các công ty chứng khoán như VIX cũng ra mắt sàn VIXEX, trong khi Chứng khoán HD hay VPBank cũng đang hoàn tất thủ tục thí điểm hoặc đã có sự chuẩn bị để tham gia. Sự nhập cuộc đồng loạt cho thấy xu hướng chuyển dịch từ "vùng xám" sang thị trường được công nhận, mở ra kỳ vọng về một kỷ nguyên đầu tư số mới, nhưng cũng tạo ra một thế lưỡng nan cho nhà đầu tư.
Một mặt, như một nhà phân tích nhận định: "Ngân hàng có lợi thế về vốn, công nghệ, nhân sự và kinh nghiệm phòng chống rửa tiền (AML), xác minh danh tính (KYC)", hứa hẹn mang lại sự ổn định và bảo vệ nhà đầu tư. Mặt khác, cộng đồng lại dấy lên sự hoài nghi về xung đột lợi ích, như chia sẻ của nhà đầu tư Ngọc Anh (Hà Nội): "Ngân hàng và công ty chứng khoán tham gia thì chắc chắn họ muốn kiếm lời, nhưng cũng là cách tạo dựng niềm tin cho nhà đầu tư nhỏ lẻ như chúng tôi. Tuy nhiên, tôi vẫn lo họ có thể ưu tiên lợi ích của riêng mình mà chưa thật sự bảo vệ nhà đầu tư".
So sánh với thị trường chứng khoán thời kỳ đầu
Nhiều nhà đầu tư F0 đang nhìn thấy sự tương đồng rõ rệt giữa thị trường tiền mã hóa hiện tại và những ngày đầu của thị trường chứng khoán Việt Nam 2 thập niên trước. Nhà đầu tư Thanh Ngọc (TPHCM) nhận xét: Thị trường tài sản mã hóa ở Việt Nam hiện nay giống như lúc chứng khoán mới phát triển cách đây 20 năm. Có nhiều thông tin hỗn loạn, nhà đầu tư còn hoang mang, nhưng đây là thị trường đầy triển vọng nếu được quản lý và đầu tư bài bản. "Lúc đó ai cũng sợ, nhưng ai dấn thân đúng lúc thì hưởng lợi lớn", chị Thanh Ngọc chia sẻ.
Tâm lý này được nhiều nhà đầu tư trẻ trên mạng xã hội lặp lại: "Đây là thị trường mới, tiềm năng rất lớn, nhưng cũng rất hỗn loạn như thời kỳ đầu chứng khoán. Cần học hỏi kỹ càng, tránh vội vàng đầu tư mà không hiểu". Sự song hành lịch sử này cung cấp một mô hình tham chiếu hữu ích, định hình bối cảnh hiện tại là giai đoạn rủi ro cao nhưng cũng có thể mang lại phần thưởng lớn, đòi hỏi sự học hỏi và chuẩn bị kỹ lưỡng.
Nhiều nhà đầu tư nhìn nhận đây là một cơ hội lịch sử, coi tài sản mã hóa là một kênh đầu tư hợp pháp và đầy tiềm năng trong tương lai - Ảnh minh họa: Hoàng Triều
|
Rủi ro tiềm ẩn của một thị trường còn non trẻ
Một nghịch lý cốt lõi đang xuất hiện trong cộng đồng. Trong khi nhiều nhà đầu tư hoan nghênh một "sân chơi chính thống" để giảm rủi ro, họ cũng đồng thời lo sợ chính những người bảo vệ đó. Anh Cường Cao, một nhà đầu tư tại TPHCM, đã chỉ ra thế tiến thoái lưỡng nan này: Nhà đầu tư sẽ chọn sân chơi được quản lý để an toàn, nhưng cảnh báo rằng nếu quy định "siết quá chặt, dòng tiền sẽ chảy sang những nước có chính sách cởi mở hơn".
Nỗi sợ bất ngờ ở đây là chính những định chế (ngân hàng, sàn giao dịch được cấp phép) được đưa vào để "bảo vệ" nhà đầu tư lại bị xem là mối đe dọa đối với tính phi tập trung và tự do - những yếu tố cốt lõi đã làm nên sức hấp dẫn của tiền mã hóa. Một nhà đầu tư bày tỏ lo lắng: Mình thích tài sản mã hóa vì tính tự do, không bị kiểm soát; nhưng giờ thấy nhiều ngân hàng và công ty chứng khoán tham gia, lo mất đi cái chất phi tập trung, có thể bị kiểm soát và giới hạn.
Nghịch lý này cho thấy giải pháp cho vấn đề an toàn có thể đang tạo ra một vấn đề mới về nguyên tắc cốt lõi, đẩy các nhà đầu tư vào một tình thế khó xử.
Khung pháp lý mới không phải là "lá chắn" miễn nhiễm lừa đảo
Thực tế phũ phàng là khung pháp lý mới chỉ là một chương trình thí điểm và không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro. Những con số do Thượng tá Nguyễn Thành Chung từ Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05, Bộ Công an) cung cấp tại diễn đàn thị trường tài sản số ngày 02/10 là một lời cảnh tỉnh nghiêm khắc: Chỉ trong 5 năm qua, đã có gần 20,000 vụ lừa đảo liên quan đến tài sản mã hóa, gây thiệt hại hơn 12,000 tỷ đồng.
Con số khổng lồ này nhấn mạnh rằng, dù thị trường có được hợp pháp hóa, tội phạm vẫn sẽ tìm cách thích nghi. Như nhà đầu tư Thanh Ngọc lưu ý: Những kẻ lừa đảo sẽ không biến mất mà chỉ chuyển sang các mô hình tinh vi hơn. Trước thực trạng này, Thượng tá Nguyễn Thành Chung nhấn mạnh giải pháp của cơ quan chức năng: "Việc phát triển sàn giao dịch nội địa được cấp phép không chỉ giúp chống tội phạm công nghệ mà còn bảo vệ quyền lợi khách hàng". Điều này khẳng định hành lang pháp lý chỉ là một phần của giải pháp; giáo dục và sự cảnh giác của nhà đầu tư vẫn là yếu tố tối quan trọng.
Thị trường tài sản mã hóa Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển mình quan trọng. Giai đoạn thí điểm được ông Tô Trần Hòa, Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, xem là "bước đệm cần thiết giúp nhà đầu tư, đặc biệt F0, nâng cao kiến thức và khả năng tham gia thị trường bền vững".
Tuy nhiên, đối với nhà đầu tư nhỏ lẻ, đây là một bài toán khó. Nhà đầu tư Hà Phạm (TPHCM) bộc bạch: "Tham gia để đón sóng tăng trưởng hay đứng ngoài giữ tiền là bài toán khó. Tôi vừa muốn tham gia vì thấy cơ hội tăng trưởng rất lớn, nhưng vẫn lo ngại vì thị trường còn non trẻ, nhiều rủi ro".
Cơ hội và rủi ro đang song hành. Cộng đồng không chỉ chờ đợi một khung pháp lý hoàn chỉnh mà còn muốn có câu trả lời cho câu hỏi lớn: Ai sẽ là người thực sự được hưởng lợi khi "cuộc chơi" này chính thức bắt đầu?
Thế Mạnh
