Những người khổng lồ kín tiếng trong ngành hàng không
Ngành hàng không toàn cầu không chỉ được định hình bởi các hãng bay, sân bay hay nhà sản xuất máy bay, mà còn bởi những "người khổng lồ kín tiếng" đóng vai trò xương sống trong việc phát triển mạng lưới đường bay và đội máy bay.
Đối với công chúng nói chung, ngành hàng không có nhiều cái tên nổi tiếng như các hãng bay (Vietnam Airlines, British Airways, Air France…), các sân bay (Tân Sơn Nhất, Changi - Singapore, Heathrow - London…), hay các hãng sản xuất máy bay (Airbus và Boeing).
Tuy nhiên, ngành hàng không muốn vận hành được trơn tru và có quy mô lớn như hiện nay, nhất thiết phải có sự đóng góp của các công ty cho thuê máy bay - những tập đoàn khổng lồ mà thường chỉ người làm việc trong ngành mới để ý tới. Khi mọi chuyện diễn ra suôn sẻ hay cả khi có tai nạn thảm khốc, các hãng cho thuê máy bay vẫn đứng ngoài vòng xoáy của dư luận.
Khô, ướt, và ẩm
Trong ngành hàng không, có 3 hình thức cho thuê máy bay chính, đó là thuê khô, thuê ướt và thuê ẩm.
Thuê khô (Dry Lease): Bên cho thuê máy bay chỉ cung cấp máy bay, bên đi thuê tự chịu trách nhiệm cung cấp phi hành đoàn, bảo dưỡng, bảo hiểm và tất cả các chi phí vận hành khác. Nếu tai nạn xảy ra, trách nhiệm thường sẽ được phân chia giữa nhà sản xuất máy bay và hãng thuê (vì là bên bảo dưỡng và chọn phi hành đoàn), còn công ty cho thuê thường vô can.
Hình thức thuê khô thường kéo dài từ 2 năm trở lên và phổ biến với các hãng hàng không đã lên kế hoạch hoạt động dài hạn kỹ càng.
Thuê ướt (Wet Lease): Ngược với thuê khô, thuê ướt là một hợp đồng cho thuê bao gồm máy bay, phi hành đoàn, bảo dưỡng và bảo hiểm (ACMI). Hãng thuê chỉ cung cấp nhiên liệu, chi phí hạ cánh và các chi phí khác liên quan đến hoạt động chuyến bay.
Thuê ướt thường được sử dụng trong ngắn hạn, khi có thay đổi bất ngờ xảy ra, chẳng hạn như nhu cầu tăng cao ngoài dự kiến, hoặc một dòng máy bay bị cấm bay dẫn tới phải thuê tàu khác để bù đắp. Đây là công cụ linh hoạt nhất, giúp các hãng hàng không nhanh chóng điều chỉnh quy mô đội máy bay phù hợp với thực tế thị trường.
Thuê ẩm (Damp Lease): Đây là một biến thể của thuê ướt, trong đó hợp đồng bao gồm máy bay, phi công và bảo dưỡng, bảo hiểm (ACMI minus cabin crew). Hãng thuê sẽ cung cấp tiếp viên hàng không và chịu các chi phí vận hành còn lại. Hình thức này cho phép hãng thuê duy trì thương hiệu và dịch vụ khách hàng của riêng mình trên chuyến bay.
Thuê khô là hình thức thuê máy bay phổ biến nhất thế giới - Nguồn: Đức Quyền tổng hợp từ gminsight.com
|
Câu hỏi tỷ đô: Thuê hay mua?
Việc thuê máy bay mang lại nhiều lợi thế đáng kể so với việc mua trực tiếp, đặc biệt trong bối cảnh thị trường hàng không nhiều biến động. Các ưu thế cụ thể bao gồm:
Thứ nhất, tiếp cận đội bay hiện đại và tiết kiệm nhiên liệu: Các công ty cho thuê thường tập trung vào việc mua những máy bay thương mại công nghệ mới nhất, tiết kiệm nhiên liệu trực tiếp từ các nhà sản xuất hàng đầu như Airbus và Boeing. Các hãng hàng không có thể tiếp cận đội bay tiên tiến với yêu cầu vốn tương đối thấp.
Thứ hai, linh hoạt tài chính và vận hành: Giá một chiếc máy bay mới có thể lên tới 100 triệu USD hoặc hơn. Các hãng hàng không thường ưu tiên dùng 100 triệu USD vào việc thuê đội máy bay hàng chục chiếc để sớm gia tăng thị phần và cạnh tranh với đối thủ, thay vì chỉ mua được chỉ 1 chiếc. Việc tăng hoặc giảm quy mô đội máy bay thuê cũng nhanh chóng và dễ dàng hơn so với khi sở hữu hoàn toàn.
Thứ ba, hỗ trợ chiến lược toàn diện: Ngoài hoạt động cung cấp máy bay, các doanh nghiệp cho thuê còn có thêm nhiều dịch vụ tư vấn và quản lý, bao gồm phân tích tuyến đường và lịch trình, tối ưu hóa và lập kế hoạch đội bay, tư vấn mua máy bay và động cơ, hỗ trợ tài chính máy bay, và có thể đóng vai trò là nhà cung cấp dịch vụ và quản lý toàn cầu cho các danh mục cho thuê máy bay.
Trong thực tế, các hãng hàng không non trẻ, với tiềm lực tài chính không lớn, thường chỉ tập trung vào việc thuê máy bay. Một số hãng khác lại ưa thích việc bán và thuê lại (sale and leaseback - SLB) vì nghiệp vụ này cho phép hãng ghi nhận lợi nhuận 1 lần tương đối lớn.
Ở Việt Nam, Bamboo Airways (BAV), từ khi bắt đầu khai thác thương mại vào tháng 1/2019 đến nay, chỉ vận hành các máy bay thuê. Vietjet Air (HOSE: VJC) cất cánh lần đầu vào tháng 12/2011, nhưng đến năm 2019 mới sở hữu chiếc máy bay đầu tiên, những chiếc còn lại đều đi thuê.
Trái lại, Vietnam Airlines (HOSE: HVN) có tỷ lệ sở hữu tương đối cao. Tính đến ngày 31/12/2024, hãng Hàng không quốc gia Việt Nam sở hữu 46 trên tổng số 103 máy bay, tương đương 44.7% (bao gồm 6/6 máy bay cánh quạt, 33/66 tàu thân hẹp, và 7 tàu thân rộng).
Hãng hàng không Lufthansa (Đức) có đội bay 735 chiếc, trong đó tỷ lệ sở hữu lên tới 88%, đi thuê chỉ 12%. Sở dĩ một số hãng bay lớn tích cực gia tăng tỷ lệ sở hữu trong đội bay là vì việc mua đứt cũng có nhiều lợi thế so với đi thuê.
Khi xét trong dài hạn, tổng chi phí thuê máy bay thường cao hơn so với chi phí mua. Trong những giai đoạn nhu cầu xuống thấp đột ngột như đại dịch COVID-19, hãng đi thuê vẫn phải trả tiền thuê, trong khi hãng sở hữu máy bay không phát sinh chi phí này.
Máy bay sở hữu còn có thể được dùng làm tài sản thế chấp cho các khoản vay, đáp ứng nhu cầu thanh khoản những lúc khó khăn như COVID-19. Máy bay thuê tất nhiên không thể dùng để thế chấp.
Nguồn: Đức Quyền tổng hợp từ gminsight.com
|
Những người khổng lồ trên thị trường cho thuê 200 tỷ USD
Thống kê của hãng nghiên cứu thị trường Polaris cho biết: quy mô thị trường cho thuê máy bay năm 2024 là 192.5 tỷ USD. Tỷ lệ tăng trưởng kép trong 10 năm tiếp theo là 11.1%/năm, tương ứng với quy mô thị trường vào năm 2034 có thể đạt 551.5 tỷ USD. Theo The Business Research Company, quy mô thị trường năm 2025 có thể đạt 209 tỷ USD và đến năm 2029 là hơn 292 tỷ USD.
Các tập đoàn cho thuê máy bay lớn nhất thế giới phải kể đến là AerCap và Air Lease.
Tính đến ngày 30/6/2025, Air Lease đang sở hữu đội máy bay 495 chiếc, bao gồm 357 chiếc thân hẹp và 138 chiếc thân rộng. Ngoài ra, hãng còn nhận quản lý 53 chiếc khác. Độ tuổi trung bình của đội bay tương đối trẻ là 4.8 năm. Air Lease đang đặt hàng 241 chiếc máy bay dự kiến được giao trong các năm tới. Khách hàng của công ty bao gồm 109 hãng hàng không ở 55 quốc gia. Năm 2024, Vietnam Airlines là khách hàng lớn thứ 4 của Air Lease.
AerCap từ lâu đã luôn nằm trong top những công ty cho thuê máy bay lớn nhất thế giới, nhưng kể từ khi thâu tóm GE Capital Aviation Services (GECAS) vào năm 2021, AerCap mới thực sự bứt tốc lên ngôi đầu và bỏ xa các đối thủ.
Đến ngày 30/6 năm nay, AerCap đang sở hữu tới 1,443 máy bay phản lực chở khách, 81 máy bay chở hàng và 311 chiếc trực thăng, tổng cộng 1,835 chiếc. Ngoài ra, tập đoàn này còn sở hữu 467 động cơ.
Trong quý 2/2025, AerCap ghi nhận 116 giao dịch máy bay và động cơ, bao gồm 71 giao dịch cho thuê, mua thêm 21 chiếc và bán đi 24 chiếc. Trong thời kỳ đại dịch, Vietnam Airlines đã phải đàm phán với AerCap về việc giãn, hoãn thanh toán, giảm giá thuê máy bay.
Giống như đại đa số các công ty cho thuê máy bay khác, AerCap cũng đặt trụ sở tại Ireland, do đất nước này có thuế suất thu nhập doanh nghiệp thấp, đã ký hiệp định thuế với hơn 70 quốc gia, bao gồm tất cả các thị trường hàng không lớn, và quy định quản lý khá thông thoáng đối với ngành cho thuê máy bay.
Đức Quyền
