Nợ công – lời cảnh báo toàn cầu

Nợ công – lời cảnh báo toàn cầu

Nhiều nước EU vẫn đứng trước giai đoạn khó khăn do khủng hoảng nợ công; là lời cảnh tỉnh đối với Mỹ, Nhật Bản và nhiều nước khác.

Những ngày cuối tháng 5 vừa rồi, Hy Lạp thoát được nguy cơ vỡ nợ trước mắt nhờ gói cứu trợ phối hợp giữa Liên minh châu Âu (EU) và Quĩ Tiền tệ Quốc tế (IMF) được giải ngân kịp thời. Khoản cứu trợ cả gói 750 tỷ euro (tương đương hơn 1 nghìn tỷ USD) chỉ có thể kéo dài thời gian, chứ không giải quyết được cốt lõi của vấn đề. Tiến trình phục hồi của châu Âu chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng, cả về tương đối lẫn tuyệt đối.

Quỹ cứu trợ khổng lồ đã giúp trấn an tâm trạng hoang mang của dư luận và giới đầu tư, nhưng không mang lại những thay đổi cơ cấu cần thiết trong nội bộ khu vực đồng euro. Tổng số nợ nước ngoài của EU là khoảng 5,17 nghìn tỷ euro. Riêng nợ của Đức là 1,2 nghìn tỷ euro, còn nợ của Hy Lạp khoảng 300 tỷ euro. Tính đến cuối năm nay, Italia sẽ phải trả lãi đến 267 tỷ euro, còn Tây Ban Nha phải trả 81 tỷ euro. Về mặt lý thuyết, 750 tỷ euro sẽ đủ để Ailen, Italia, Hy Lạp, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha trả nợ đến năm 2013.

Châu Âu già cỗi mệt mỏi

Từng là mô hình kiểu mẫu về kinh tế-chính trị điển hình của chủ nghĩa tư bản thế giới từ thế kỷ 19 và là trung tâm của sân khấu chính trị thế giới thế kỷ 20, châu Âu đang để mất vai trò này trong thế kỷ 21. Nó phản ánh thất bại của châu lục này trước sự biến đổi cơ cấu kinh tế, chính trị toàn cầu. Nhiều nền kinh tế châu Âu mất dần sức cạnh tranh, trong khi văn hóa chính trị vẫn theo lối cũ, với việc các đảng chính trị theo đuổi các chính sách xã hội dân túy chi tiêu ngân sách vượt quá năng lực của nền kinh tế.

Khủng hoảng nợ ở Hy Lạp hiện nay vừa thể hiện sự phóng túng và bất cẩn trong điều hành kinh tế của Hy Lạp, vừa chứng tỏ khả năng lãnh đạo yếu kém của Cộng đồng châu Âu. Ban lãnh đạo EU đã để cho Hy Lạp được chi tiêu nhiều hơn mức họ làm ra và vi phạm những nguyên tắc mà trên nền tảng đó các thể chế của châu Âu được thiết lập.

Sức mạnh tài chính của Đức, cũng như hoạt động xuất khẩu mạnh và tiêu thụ nội địa thấp đã tạo cho Đức một mô hình kinh tế hoàn toàn khác với nhiều nước thành viên trong khu vực đồng euro, đặc biệt các nước Nam Âu như Tây Ban Nha, Hy Lạp, Italia và Bồ Đào Nha.

Thủ tướng Hy Lạp George Papandreou kêu gọi siết chặt hơn nữa quy định đối với các khu vực tài chính, tín dụng và ngân hàng, cũng như giới đầu cơ. Tuy nhiên các chuyên gia kinh tế châu Âu lo ngại rằng chính sách thắt lưng buộc bụng hay cắt giảm ngân sách của các nước EU sẽ đe dọa khả năng phục hồi của kinh tế khu vực đồng euro vốn còn rất mong manh. Mức tăng trưởng GDP của khu vực này chỉ đạt 0,2% trong quý I/2010, chưa đủ để giúp làm giảm mức thâm hụt ngân sách khổng lồ.

Loại bỏ được nợ là điều tốt nhất nếu EU muốn hướng tới một triển vọng sáng sủa hơn trong năm hoặc mười năm tới. Tuy nhiên, trong hai hoặc ba năm tới sẽ là giai đoạn vô cùng khó khăn. EU cần hành động táo bạo bằng việc thực hiện các cải cách kinh tế kịp thời để trấn an các thị trường tài chính.

Lời cảnh báo toàn cầu

Hiện đã có dấu hiệu cho thấy cuộc khủng hoảng Hi Lạp đang lan sang một số khu vực khác của thế giới, vốn mắc chung căn bệnh chi tiêu nhiều hơn mức mà họ có. Những nước này đang phải gánh chịu hậu quả của tình trạng không trả nổi nợ.

Cuộc khủng hoảng nợ ở châu Âu có thể là lời cảnh tỉnh đối với Mỹ. Washington có thể phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng của chính mình nếu các nhà lãnh đạo Mỹ không có đủ quyết tâm chính trị để giải quyết tình trạng thâm hụt ngân sách ngày càng lớn.

Mỹ vốn được lợi nhờ vị thế là nền kinh tế lớn nhất thế giới và vai trò truyền thống của đồng USD như một đồng tiền an toàn, có nhiều cách hơn Hy Lạp trong việc xử lý các khoản thâm hụt ngân sách lớn. Song, nước Mỹ có thể rơi vào cơn ác mộng lãi suất cho vay tăng vọt và chính phủ buộc phải giảm chi tiêu đúng lúc nền kinh tế suy yếu.

Hiện tại, việc các nhà đầu tư rút tiền khỏi thị trường trái phiếu châu Âu để chuyển sang trái phiếu ngắn hạn của Bộ Tài chính Mỹ đang làm lợi cho Mỹ, giúp Mỹ có thể duy trì lãi suất thấp.

Nhưng nợ công khổng lồ làm suy yếu vị thế toàn cầu của Mỹ. Bình luận về học thuyết quân sự mới được chính quyền Obama công bố ngày 27/5 vừa qua, Ngoại trưởng Hillary Clinton cho rằng khoản nợ quốc gia lên tới 13 nghìn tỷ USD đang trở thành một nguy cơ đối với an ninh và vai trò lãnh đạo của nước này trên thế giới. Bà Clinton nói: “Mỹ phải vững mạnh ở trong nước để mạnh mẽ ở nước ngoài. Chúng ta không thể chấp nhận mức nợ và tài chính thâm hụt như vậy mà không đánh mất ảnh hưởng của chúng ta, không bị kiềm chế trong những quyết định khó khăn chúng ta phải đưa ra”. Bà cho rằng nay là thời điểm để “coi việc giảm và kiểm soát thâm hụt (ngân sách) là vấn đề an ninh quốc gia”.

Bày tỏ lo ngại về nợ công của Nhật Bản, ngày 26/5, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) kêu gọi Nhật Bản phát triển kế hoạch “đáng tin cậy”, nhằm cắt giảm chi tiêu và ngăn chặn “núi” nợ cao nhất trong số các quốc gia công nghiệp phát triển.

Nhiều thập niên chi tiêu mạnh tay và giảm thuế đã khiến tỷ lệ nợ công tính trên GDP của Nhật Bản lên tới mức cao hơn bất kỳ một quốc gia công nghiệp phát triển nào khác trên thế giới. Dự kiến, con số nợ có thể lên tới tương đương 205% GDP của Nhật Bản trong năm 2011. Với nợ công đã ở mức cao chưa từng thấy trong OECD, nợ ròng của Nhật Bản có thể tương đương với 122% GDP, đứng thứ hai trong khối, chỉ sau Hy Lạp. May mà khoảng 95% nợ công của Nhật Bản là nợ trong nước nên Nhật Bản được hưởng lãi suất vay ở mức thấp hơn bên ngoài trong bối cảnh tiết kiệm của lĩnh vực tư nhân giúp nền kinh tế này phục hồi sau các cú sốc khủng hoảng những năm qua.

Tác động nhiều mặt đối với châu Á

Trên toàn châu Á, khủng hoảng kinh tế châu Âu gây tác động nghiêm trọng lên nhiều công ty châu Á. Mối lo ngại lớn nhất của các công ty châu Á là đồng euro biến động sẽ kéo tụt tốc độ phục hồi kinh tế của châu Âu, từ đó ảnh hưởng đến nhu cầu nhập khẩu của châu lục này. Euro mất giá khiến hàng xuất khẩu của châu Á trở nên đắt đỏ hơn tại một trong những thị trường nhập nhiều hàng nhất từ khu vực.

EU là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc, chiếm 19,7% (236 tỷ USD) tổng kim ngạch xuất khẩu năm ngoái. Xuất khẩu của EU sang Trung Quốc trị giá khoảng 128 tỷ USD. Một số ý kiến cho rằng cuộc khủng hoảng châu Âu hiện nay là nguy cơ lớn nhất đối với sự tăng trưởng của Trung Quốc. Đồng euro mất giá so với đồng NDT có thể khiến Trung Quốc hoãn dự kiến định giá lại tỷ giá đồng NDT so với đồng USD cho đến cuối năm nay.

Nhưng lại có ý kiến cho rằng những biến động trên thị trường trái phiếu và tiền tệ châu Âu chỉ gây tác động khiêm tốn tới châu Á. Một số nhà sản xuất châu Á được bảo hộ bởi các hoạt động sản xuất của họ tại châu Âu thì ít bị ảnh hưởng. Tuy nhiên nếu khủng hoảng ở châu Âu gây hiệu ứng đôminô tới các nước khác và các thị trường bắt đầu co cụm, cộng với những nguy cơ như thiểu phát và thị trường ngày càng thu hẹp, sẽ có tác động tiêu cực rất lớn.

Huyền Trương

tổ quốc