Chuyến thăm Mỹ của Tổng thống Nga Medvedev
Tới thời thúc đẩy quan hệ thương mại
Nhìn bề ngoài có vẻ là sự kết hợp với thượng đỉnh G8 và G20, chuyến thăm không để lại những tựa báo giật gân, nhưng theo giới quan sát, hai tổng thống đã đạt được nhiều thoả thuận quan trọng, nhất là cam kết sẽ đẩy mạnh thương mại và đầu tư để hiện thực hoá điều mà đôi bên cùng quyết tâm là “tái khởi động” quan hệ giữa hai cựu thù trong thời chiến tranh lạnh.
Chuyến công du khởi đầu bằng chương trình thăm “cái nôi” của công nghệ cao ở California phản ánh ước nguyện của Tổng thống Medvedev mong muốn giảm sự phụ thuộc của Nga vào các ngành công nghiệp chỉ dựa vào khai thác tài nguyên thiên nhiên. Medvedev muốn khuyến khích các ngành công nghiệp có hàm lượng chất xám lớn và đòi hỏi kỹ năng kinh doanh trên thương trường.
Điều không bình thường trong quan hệ song phương: Nga là nền kinh tế lớn thứ tám trên thế giới, nhưng chỉ được xếp vào vị trí là đối tác thứ 25 của Mỹ về thương mại. Nhưng mặt nổi của quan hệ là chính quyền Obama vẫn thường lấy việc xây dựng được mối bang giao hữu hảo hơn với Nga so với thời chính quyền Bush là một trong những thành tựu đối ngoại nổi bật.
Giao hảo từ đầu tư
Lâu nay chính quyền Obama đã “dẫn dụ” Kremlin vào những mối quan hệ nồng ấm hơn, nhất là sau giai đoạn tương đối nguội lạnh giữa Washington và Moscow do sự can thiệp của Nga vào Georgia hồi 2008.
Tổng thống Obama đã chủ động đưa ra nhiều “mời chào” về thương mại và đầu tư với Nga để “tái khởi động” và nâng quan hệ giữa hai cường quốc lên tầm cao mới. Đây cũng là một cách đánh đổi để Washington nhận được sự hỗ trợ của Kremlin đối với các vấn đề hóc búa khác như cuộc chiến của Mỹ ở Afghanistan, Liên hiệp quốc trừng phạt Iran và hai nước đạt được hiệp định giảm vũ khí chiến lược có ý nghĩa lớn lao về vấn đề giải giáp vũ khí hạt nhân.
Tuy nhiên, vẫn còn những khác biệt giữa hai bên, trong đó có sự bất đồng trong cách đối xử với Georgia, một đồng minh thân cận của Mỹ. Hai nước cũng cam kết sẽ hợp tác với nhau trong việc bày tỏ thái độ đối với bạo lực sắc tộc diễn ra ở Kyrgyzstan, nhưng đã không giấu giếm sự “lệch pha” trong cách nhìn nhận đối với căn cứ không quân của Mỹ đóng ở Manas (Mỹ thuê vị trí này ở Kyrgyzstan).
Cuộc gặp hôm 24.6 vừa qua giữa hai nguyên thủ – cùng với các cuộc tiếp xúc giữa các quan chức cấp cao trong chính quyền lẫn những người đứng đầu các doanh nghiệp – là cuộc gặp lần thứ bảy giữa ông Medvedev và ông Obama. Theo cảm nhận của những người tham dự các cuộc tiếp xúc này, không khí hữu nghị, thân tình và khác xa với thời kỳ căng thẳng dưới nhiệm kỳ ông Bush, lúc mà quan hệ hai nước xuống khá thấp do cuộc chiến tranh Nga – Georgia.
Ông Medvedev hiện đang muốn thu hút các đầu tư của Mỹ vào Nga, nhất là sau khi nền kinh tế Nga bị tổn thương do khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Bản thân ông Medvedev hiểu rất rõ những yếu kém của một mô hình kinh tế phải phụ thuộc vào việc bán dầu mỏ, khí đốt và kim loại.
Cho đến nay, nước Nga đã thu hút được 265,8 tỉ USD FDI từ năm 1991 (thời điểm Liên Xô sụp đổ), trong đó phần của Mỹ mới chỉ chiếm 3%, còn thấp hơn cả phần của Ireland. Thương mại hai chiều của Mỹ với Nga năm ngoái chỉ đạt mức 18,4 tỉ USD.
Những tiếng nói ngược dòng
Trong chuyến công du lần này, ông Medvedev cũng thúc giục ông Obama đẩy nhanh quá trình đàm phán để Nga sớm gia nhập WTO. Nước Nga giờ đây là nền kinh tế lớn nhất đang đứng ngoài tổ chức thương mại toàn cầu và thường lên án Mỹ cản trở quá trình gia nhập của Nga. Trong khi đó, phía Mỹ lại đổ lỗi cho Nga rằng chính Nga tự làm chậm quá trình gia nhập của mình bằng cách đòi hỏi phải để cho hai nước là Kazakhstan và Belarus cùng vào một lần với Nga.
Cánh bảo thủ ở Mỹ hiện đang phê phán ông Obama quá nhẹ tay đối với Nga trong vấn đề nhân quyền, tên lửa đạn đạo và quan hệ căng thẳng giữa Nga với Georgia. Những thế lực chống đối quan hệ Mỹ – Nga này lo ngại rằng, với thái độ “mềm yếu” đối với những vấn đề vừa nêu, ông Obama đang làm tổn hại đến chính ảnh hưởng của Mỹ trong những nước láng giềng cạnh Nga.
Những thế lực chống đối cho rằng họ phải trả giá quá cao cho chính sách “tái khởi động quan hệ với Nga”. Tất nhiên, họ cũng buộc phải thừa nhận một thực tế, tuy bất đồng với Nga trên nhiều vấn đề, nhưng họ phải từ bỏ thái độ xung đột để chuyển sang điều mà họ gọi là “sự trưởng thành trong quan hệ giữa hai nước lớn”.
Cho dù những đánh giá về chuyến thăm có thể còn khác nhau, nhưng ý kiến chung gặp nhau ở nhận định: ý nghĩa quan trọng nhất trong chuyến thăm Mỹ của ông Medvedev là đã đưa hai cường quốc hạt nhân, cựu thù một thời, xích lại gần nhau hơn, ở một tầng nấc trong chiến tranh lạnh không thể nào đạt được. Và việc báo chí đã không “giật” được những tựa bắt mắt nào, biết đâu, đó chính là dấu hiệu của tiến bộ và thành tựu trong quan hệ giữa hai nước.
TS Đinh Hoàng Thắng
SÀI GÒN TIẾP THỊ
