Trái cây chủ lực cần cú hích công nghệ để cán mốc tỷ USD
Ngày 18/07, tại Diễn đàn "Tăng cường cạnh tranh, thúc đẩy xuất khẩu 4 sản phẩm trái cây chủ lực", nhiều giải pháp đã được các cơ quan chuyên môn và lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra nhằm nâng tầm chuối, dừa, thanh long và sầu riêng - những mặt hàng đang có nhiều tiềm năng nhưng chưa khai thác hết dư địa giá trị.
Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, hiện Việt Nam có hơn 1.3 triệu ha cây ăn quả, sản lượng khoảng 15 triệu tấn mỗi năm. Trong đó, chuối chiếm khoảng 161,000ha với kim ngạch xuất khẩu gần 380 triệu USD năm 2024, đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu chuối lớn thứ 9 thế giới. Bên cạnh đó, dứa đạt diện tích hơn 52,000ha, dừa khoảng 202,000ha và chanh leo hơn 12,000ha. Tất cả đều đang mở rộng xuất khẩu và thúc đẩy phát triển chế biến sâu.
Đẩy mạnh chế biến sâu, hướng đến tỷ đô
Bốn sản phẩm trái cây chủ lực, gồm sầu riêng, thanh long, chuối và dừa đều đang được thúc đẩy theo hướng gia tăng giá trị xuất khẩu:
Sầu riêng được định hướng nâng chất lượng, đáp ứng yêu cầu của Trung Quốc và thị trường Đông Nam Á.
Thanh long dịch chuyển sang sản xuất vụ nghịch và chế biến sâu để kiểm soát cung cầu.
Chuối đang được mở rộng thị trường sang Ấn Độ và Nhật Bản nhờ lợi thế chi phí thấp và thời gian thu hoạch ngắn.
Dừa, với kim ngạch xuất khẩu 390 triệu USD năm 2024, đang tận dụng cơ hội từ thị trường Mỹ và Trung Quốc để phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng như nước dừa đóng hộp.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam - Ảnh: VGP
|
Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam lưu ý rằng trong khi dừa đã đạt kim ngạch 1.1 tỷ USD, đứng trong nhóm 7 mặt hàng nông sản chủ lực, thì chuối mới đạt 380 triệu USD, chanh leo 222 triệu USD và dứa chưa đến 50 triệu USD.
"Điều này cho thấy chúng ta, từ góc độ Nhà nước, HTX, người trồng… còn rất nhiều việc phải làm để đưa các mặt hàng này lên tầm tỷ đô, có thể là vào năm 2026 hoặc 2027", Thứ trưởng nói.
Khởi động cuộc cách mạng công nghệ cho nông sản xuất khẩu
Một gợi mở đáng chú ý được Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh là khởi động một "cuộc cách mạng công nghệ" cho 4 mặt hàng chủ lực, coi đây như điểm khởi đầu cho một chương trình lớn nếu có sự đồng thuận từ các hiệp hội ngành hàng. Theo ông, cả bốn sản phẩm đều có lợi thế tương đối rõ rệt, song đang đối diện những điểm nghẽn tương đồng: Bộ giống đơn điệu, thiếu giống tốt và giống chống chịu sâu bệnh, thiếu vùng nguyên liệu đạt chuẩn, liên kết rời rạc, chế biến sâu còn yếu, thiếu thương hiệu quốc gia và công tác truy xuất nguồn gốc còn vướng mắc.
Trong bối cảnh đó, Nghị định số 88/2025/NĐ-CP hướng dẫn thực hiện Nghị quyết 193/2025/QH15 được kỳ vọng sẽ tháo gỡ rào cản trong nghiên cứu, sản xuất giống mới. Thứ trưởng kêu gọi các viện, trường đẩy mạnh cải tiến giống, trong khi doanh nghiệp cần chủ động đầu tư, tăng cường liên kết để hình thành hệ sinh thái sản xuất giống có hiệu quả. Cùng với đó, vai trò của các hiệp hội cần được nâng cao trong xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, đạt chuẩn xuất khẩu.
Tăng cường liên kết vùng nguyên liệu là then chốt để truy xuất và cạnh tranh
Theo Thứ trưởng, tổng diện tích canh tác bốn loại trái cây chủ lực đạt khoảng 420,000ha, sản lượng trên 6.3 triệu tấn. Dù có nguồn lực dồi dào, nhiều doanh nghiệp vẫn phản ánh thiếu nguồn cung, cho thấy nhu cầu liên kết và phát triển vùng nguyên liệu chưa tương xứng với tiềm năng.
Việc phân cấp theo Nghị định 145/2025/NĐ‑CP đã giao 17 nhiệm vụ cho từng xã về phát triển vùng nguyên liệu và cấp mã số vùng trồng. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để địa phương phối hợp với doanh nghiệp và hợp tác xã, triển khai mô hình liên kết từ đầu vào đến đầu ra.
"Yếu tố vùng nguyên liệu là then chốt để truy xuất nguồn gốc và đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính. Doanh nghiệp cần chủ động phối hợp với hợp tác xã trong cung cấp giống, phân bón, kỹ thuật, bao tiêu sản phẩm. Đây chính là yếu tố giúp đảm bảo nguồn cung ổn định và nâng cao năng lực cạnh tranh của nông sản Việt", Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.
Tùng Phong
