Từ 01/01/2026: Hộ kinh doanh không còn thuế khoán – cơ hội và thách thức mới
Ngày 17/05/2025, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Một trong những nội dung trọng tâm của Nghị quyết là chính thức bãi bỏ phương pháp thuế khoán đối với hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh từ ngày 01/01/2026.
Đây là bước đột phá trong chính sách thuế nhằm tăng cường tính minh bạch, công bằng, đồng thời thúc đẩy hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình hoạt động chuyên nghiệp, hiện đại hơn.
Thuế khoán vốn là phương pháp thu thuế đơn giản, áp dụng mức thuế cố định không dựa trên doanh thu thực tế của hộ kinh doanh. Mặc dù giúp giảm gánh nặng quản lý cho cơ quan thuế, phương pháp này đã bộc lộ nhiều hạn chế như thiếu minh bạch, khó kiểm soát doanh thu thực tế, gây thất thu ngân sách và tạo sự bất bình đẳng trong nghĩa vụ thuế giữa các hộ kinh doanh. Do đó, việc bãi bỏ thuế khoán là cần thiết để phù hợp với xu hướng số hóa và hội nhập kinh tế sâu rộng.
Quy định cụ thể về bãi bỏ thuế khoán
Theo Khoản 6 Điều 10 Nghị quyết 198/2025/QH15 quy định rõ:
"Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không áp dụng phương pháp khoán thuế từ ngày 01 tháng 01 năm 2026. Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo pháp luật về quản lý thuế".
Trước đó, ngày 04/05/2025, Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó tại mục 7 nêu nhiệm vụ rà soát, hoàn thiện khung pháp lý kinh doanh cá thể, thu hẹp sự chênh lệch, tạo mọi điều kiện thuận lợi về tổ chức quản trị và chế độ tài chính, kế toán để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp. Đẩy mạnh số hóa, minh bạch hóa, đơn giản hóa, dễ tuân thủ, dễ thực hiện đối với chế độ kế toán, thuế, bảo hiểm... để khuyến khích chuyển đổi hộ kinh doanh sang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. Xoá bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất trong năm 2026.
Thông tư 40/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn phương pháp kê khai thuế thay thế cho thuế khoán, trong đó hộ kinh doanh có thể lựa chọn kê khai thuế dựa trên doanh thu thực tế hoặc khai thuế theo từng lần phát sinh.
Hộ kinh doanh sẽ nộp thuế bằng cách nào khi bỏ thuế khoán?
Khi bãi bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh sẽ áp dụng một trong hai phương pháp nộp thuế theo quy định tại Điều 5 và Điều 6 Thông tư 40/2021/TT-BTC:
Phương pháp kê khai thuế: Áp dụng đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh quy mô lớn; và hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chưa đáp ứng quy mô lớn nhưng lựa chọn nộp thuế theo phương pháp kê khai. Mặc dù hiện nay không có quy định cụ thể về tiêu chí xác định kinh doanh quy mô lớn, tuy nhiên thông thường sẽ dựa vào doanh thu và số lượng lao động, có hoạt động kinh doanh ổn định và liên tục. Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai không phải quyết toán thuế.
Phương pháp khai thuế theo từng lần phát sinh: Áp dụng với cá nhân kinh doanh không thường xuyên và không có địa điểm kinh doanh cố định. Việc kinh doanh không thường xuyên được hiểu là cá nhân kinh doanh trong thời gian ngắn, không ổn định và không liên tục, có thể theo thời vụ hoặc theo các nhu cầu phát sinh trong từng thời điểm nhất định, những cá nhân kinh doanh này sẽ phải khai thuế theo từng lần phát sinh
Việc bãi bỏ thuế khoán đồng nghĩa với việc hộ kinh doanh phải chuyển sang áp dụng một trong hai phương pháp nộp thuế này, phù hợp với đặc điểm hoạt động kinh doanh của mình. Điều này giúp quản lý thuế chính xác, minh bạch hơn và đáp ứng xu hướng số hóa hiện nay.
Hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng phải xuất hóa đơn
Bên cạnh việc bãi bỏ thuế khoán, từ ngày 01/06/2025, hộ kinh doanh có doanh thu hằng năm từ 1 tỷ đồng trở lên bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế. Quy định này được nêu tại Điều 11 Nghị định số 123/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về hóa đơn, chứng từ (sửa đổi bởi Khoản 8 Điều 1 Nghị định 70/2025/NĐ-CP).
Theo đó, Hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế đảm bảo nguyên tắc sau:
- Nhận biết được hóa đơn in từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế;
- Không bắt buộc có chữ ký số;
- Khoản chi mua hàng hóa, dịch vụ sử dụng hóa đơn (hoặc sao chụp hóa đơn hoặc tra thông tin từ Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế về hóa đơn) được khởi tạo từ máy tính tiền được xác định là khoản chi có đủ hóa đơn, chứng từ hợp pháp khi xác định nghĩa vụ thuế.
Việc áp dụng hóa đơn điện tử nhằm minh bạch hóa doanh thu, giúp cơ quan thuế quản lý chính xác hơn và thúc đẩy chuyển đổi số trong hoạt động kinh doanh.
Việc không tuân thủ quy định này sẽ bị xử phạt hành chính theo Điều 24 Nghị định 125/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về thuế, hóa đơn.
Lợi ích và thách thức của việc bãi bỏ thuế khoán và áp dụng hóa đơn điện tử
Việc bãi bỏ thuế khoán giúp tăng cường tính minh bạch và công bằng trong quản lý thuế, giảm thất thu ngân sách và tạo điều kiện cho hộ kinh doanh nâng cấp mô hình hoạt động, chuyển đổi thành doanh nghiệp chuyên nghiệp hơn. Chính sách này khuyến khích hộ kinh doanh nâng cấp mô hình hoạt động, chuyển đổi sang doanh nghiệp.
Theo Khoản 4 Điều 10 Nghị quyết 198/2025/QH15, hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 3 năm kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu, giảm chi phí và rủi ro pháp lý, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững. Việc chuyển đổi này không chỉ giúp hộ kinh doanh tiếp cận các nguồn lực tài chính, công nghệ, quản trị hiện đại mà còn tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho phát triển lâu dài.
Đồng thời, áp dụng hóa đơn điện tử cho hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng giúp minh bạch hóa doanh thu. Điều này giúp cơ quan thuế quản lý hiệu quả hơn, hỗ trợ công tác thanh tra, kiểm tra thuế điện tử, giảm thiểu sai phạm và gian lận trong kê khai thuế.
Các quy định này góp phần thúc đẩy quá trình số hóa trong lĩnh vực tài chính – thuế, nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước và tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng hơn.
Tuy nhiên, việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai thuế và áp dụng hóa đơn điện tử đặt ra nhiều thách thức cho hộ kinh doanh, nhất là các hộ nhỏ lẻ quen với phương pháp thuế khoán đơn giản. Hộ kinh doanh phải thay đổi thói quen, nâng cao kỹ năng kê khai thuế và đầu tư thiết bị, phần mềm xuất hóa đơn điện tử.
Do đó, cơ quan thuế cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến lợi ích và quy trình sử dụng hóa đơn điện tử, kê khai thuế tự nguyện, giúp hộ kinh doanh hiểu rõ và chủ động thực hiện. Hơn nữa, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý Nhà nước, cơ quan thuế và cộng đồng hộ kinh doanh trong việc tiếp cận, áp dụng phương pháp kê khai thuế, đồng thời phát huy các chính sách hỗ trợ, đào tạo và tư vấn nhằm giúp hộ kinh doanh vượt qua khó khăn, tận dụng cơ hội phát triển trong thời kỳ mới.
ThS. LS. Huỳnh Thị Mỹ Hằng (Công ty Luật Anh Sĩ)
