Vàng ơi, cửa đã mở ra!
Những cái tên “vàng son” đã bị xử phạt vì hàng loạt vi phạm trong hoạt động kinh doanh vàng, gồm: Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC), Tập đoàn Vàng bạc đá quý DOJI, Công ty Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ), Bảo Tín Minh Châu và hai ngân hàng.
Ngoài số tiền xử phạt hành chính từ 400 triệu đồng đến vài tỷ đồng thì ba đơn vị SJC, Bảo Tín Minh Châu, PNJ đã bị Ngân hàng Nhà nước chuyển thông tin vi phạm chế độ hóa đơn, chứng từ kế toán, thuế có dấu hiệu vi phạm hình sự sang Bộ Công an để xác minh, điều tra. Còn tại DOJI, Ngân hàng Nhà nước gửi văn bản sang Cục cảnh sát điều tra về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu của Bộ Công an xác minh, điều tra. Bộ Công an cũng đã phản hồi và giao cơ quan thuế chủ trì kiểm tra, xử lý.
Như vậy, cùng với việc chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc xóa bỏ thế độc quyền vàng miếng trên nguyên tắc Nhà nước vẫn quản lý nhưng có thể cấp phép cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia sản xuất thì động thái kiểm tra, chấn chỉnh, tái lập một thị trường hoạt động kinh doanh vàng theo hướng minh bạch, lành mạnh là hết sức cần thiết.
Dưới góc độ nào, thời điểm nào thì hiện tượng rồng rắn kéo nhau đi mua vàng, rồi cũng ồ ạt kéo nhau đi bán vàng là biểu hiện “kỳ dị” cả về mặt điều hành thị trường lẫn tâm lý khách hàng. Từ cơn sốc vàng vào khoảng năm 1988-1989, lần đầu tiên sau năm 1975, giá vàng Việt Nam cao hơn giá vàng thế giới cho đến nay, những cơn bão kiểu “giá vàng trong nước cao hơn vàng thế giới” đã trở nên… bình thường. Giá vàng trong nước có những ngày “nhảy múa” một cách điên cuồng.
Dĩ nhiên, hệ lụy dẫn đến và kéo theo không còn đến mức như gần 40 năm trước nhưng “cần hoàn thiện pháp lý, sớm điều chỉnh Nghị định 24/2012 theo hướng thị trường hóa có kiểm soát và lộ trình, nhằm tạo kết nối hiệu quả giữa thị trường trong nước và quốc tế” - như chỉ đạo của Tổng Bí thư là một yêu cầu tất yếu.
Quỹ tiền tệ thế giới (IMF) đã chia vàng ra làm 2 loại gồm vàng tài sản tài chính (financial gold) là vàng được sử dụng như tài sản tài chính, trong đó có vàng tiền tệ (monetary gold) và vàng phi tiền tệ (non-monetary gold). Loại thứ hai là vàng hàng hóa (commodity gold) là vàng được nắm giữ phục vụ cho mục đích sản xuất như trang sức, công nghệ, tồn kho hoặc cất trữ giá trị.
Song, vì tính chất đặc biệt, mỗi nước với trình độ phát triển của nền kinh tế, của hiện trạng thị trường vàng ở quốc gia đó nên vàng lại được xây dựng một cơ chế quản lý riêng. Song, dù là quốc gia phát triển hay đang phát triển thì hầu như không ai còn giữ độc quyền với vàng miếng như Việt Nam. Ngân hàng Nhà nước trung ương cũng không trực tiếp nhập khẩu, xuất khẩu vàng miếng.
Việt Nam không là ngoại lệ. Tâm lý giữ vàng trong dân là có thật và mang lý lẽ… đương nhiên với một nền kinh tế dễ bị “tổn thương” cũng như các kênh đầu tư chưa tạo sự tin cậy tuyệt đối.
Trong đó có một phần từ cách thức điều hành. Một tín hiệu rất tích cực là nếu sau chỉ đạo của người đứng đầu Đảng, chắc chắn một nghị định mới sẽ sớm thay thế nghị định 24/2012/NĐ-CP và có thể kế thừa nghị định 174/1999/NĐ-CP. Theo đó hoạt động kinh doanh vàng miếng không qua Sở Giao dịch vàng (giao dịch OTC) là hoạt động kinh doanh có điều kiện nhưng không cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh mà doanh nghiệp chỉ cần đăng ký và cam kết đủ điều kiện, cơ quan quản lý kiểm tra và giám sát.
Điều này, theo tính toán của các chuyên gia, sẽ có hơn 12,000 cửa hàng kinh doanh vàng đã tồn tại trước khi nghị định 24/2012/NĐ-CP có hiệu lực kể từ 01/5/2012 sẽ có thể đủ điều kiện pháp lý để mua bán vàng miếng như trước đây.
Trở ngược lại điểm mốc nghị định 24, sẽ thấy sự bất ổn trong cách điều hành vàng!
Khi dự trữ ngoại hối bằng vàng của Ngân hàng Nhà nước không lớn thì nỗ lực nhằm can thiệp giá vàng trên thị trường sẽ khó có thể đem lại kết quả như mong đợi. Trong khi nếu cải cách triệt để quản lý thị trường vàng, tạo được sự liên thông giữa thị trường nội địa với thị trường thế giới thì sẽ hạn chế được những tác động tiêu cực của những biến động thị trường vàng đến kinh tế vĩ mô và từng bước giảm vai trò của vàng như là tiền tệ, tiến đến việc chấm dứt tình trạng vàng hóa trong nền kinh tế.
Từ các chỉ đạo, gợi mở của Tổng Bí thư Tô Lâm, Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM cũng đã sớm đưa ra những tham vấn chính sách có tính khả thi. Như với nội dung “nghiên cứu thành lập Sở giao dịch vàng quốc gia hoặc cho phép đưa mặt hàng này vào giao dịch trên Sở giao dịch hàng hóa”, thì trước mắt, nhà đầu tư có thể giao dịch nhận vàng trực tiếp giữa nhà đầu tư với hệ thống cửa hàng bán lẻ của nhà sản xuất hoặc các cơ sở kinh doanh vàng vật chất (tiệm vàng); hoặc giao dịch thông qua tài khoản lưu ký vàng mở tại ngân hàng thương mại để khuyến khích các nhà đầu tư có nhu cầu giao dịch vàng với số lượng lớn thực hiện giao dịch.
Việc thành lập Sở giao dịch vàng sẽ đóng vai trò quan trọng nhất trong việc lập lại trật tự và đem lại sự ổn định của thị trường vàng Việt Nam. Qua đó, tập trung được giao dịch vàng vật chất quy về đầu mối lớn để Nhà nước có điều kiện quản lý, giám sát và điều chỉnh chính sách kịp thời, bình ổn được thị trường vàng. Chấm dứt sự phát triển tự phát của các sàn giao dịch vàng chui bất hợp pháp gây rối loạn thị trường và rủi ro cho nhà đầu tư, ảnh hưởng tiêu cực đến việc quản lý ngoại hối.
Hơn nữa, khi cách thức điều hành duy trì được tình trạng ổn định tích cực giá vàng thì cũng sẽ làm giảm tâm lý giữ vàng trong dân. Từ đó vàng “chảy xuôi” ra lại đời sống, cùng hoạt động như một trong những kênh đầu tư để mở rộng sản xuất, kinh doanh.
Cánh cửa “tự do” đã được mở lại đi cùng những công cụ điều hành, can thiệp hợp lý, minh bạch, lành mạnh sẽ giúp tái xác lập và minh định vai trò của vàng - thực sự giá trị chỉ khi nó được sử dụng đúng “như một phương tiện trong quá trình mở rộng các mối tương quan kinh tế” (theo chuyên gia Huỳnh Bửu Sơn), còn lại đánh bóng, thổi bùng trị giá của nó vượt ngưỡng giá trị thực chỉ làm tổn hại đến người-sử-dụng, lớn hơn là nền kinh tế quốc gia.
Quốc Học
