Vì sao cà phê mất giá?
Theo ông Đoàn Triệu Nhạn, Phó chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA), vẫn đang tiếp diễn nghịch lý là người trồng cà phê bị đẩy ra khỏi “cuộc chơi” về giá, về tiêu thụ sản phẩm do chính mình làm ra...
Theo ông Đoàn Triệu Nhạn, Phó chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA), vẫn đang tiếp diễn nghịch lý là người trồng cà phê bị đẩy ra khỏi “cuộc chơi” về giá, về tiêu thụ sản phẩm do chính mình làm ra.
Thưa ông, có ý kiến cho rằng cà phê Việt Nam đang chịu mức giá thấp là vì bị “đồn thổi” về sản lượng quá lớn?
Tôi khẳng định đó là những tin thất thiệt, không chính thức. Niên vụ 2005/2006 này, dự kiến tổng sản lượng cà phê nhân của Việt Nam chỉ vào khoảng 10 – 10,5 triệu bao (tương đương khoảng 600.000 tấn), tức là thấp hơn niên vụ trước tới gần 2,5 triệu bao.
Tại Hội nghị thường niên của Tổ chức Cà phê Thế giới (ICO) vừa qua, Việt Nam đã được bầu vào Ban điều hành gồm 10 nước (5 nước sản xuất, 5 nước tiêu thụ). Với vai trò này, Việt Nam sẽ có tiếng nói mạnh hơn để bảo vệ uy tín của mình, đưa ra những giải pháp để tăng chất lượng cà phê tiêu thụ cũng như góp phần làm cho cán cân cung – cầu cà phê thế giới bớt chênh lệch quá lớn như trong thời gian vừa qua.
Việc sản lượng cà phê của Việt Nam thấp hơn so với thời kỳ đỉnh cao (niên vụ 2000/2001) tới hơn 4 triệu bao đã không còn làm cho các nước khác trong ICO phải phàn nàn nữa, và thực sự đã làm giảm lượng cung của thị trường cà phê thế giới.
Theo ông, cà phê xuống giá ở đầu niên vụ này là do nguyên nhân nào?
Vẫn đang tiếp diễn nghịch lý là người trồng cà phê bị đẩy ra khỏi “cuộc chơi” về giá, về tiêu thụ sản phẩm do chính mình làm ra. Phần lớn người trồng cà phê hiện không đủ tiềm lực về tài chính, nên phải bán vội cà phê ngay sau thu hoạch để lấy tiền trả nợ vay, lấy tiền để duy trì sản xuất – sinh hoạt; đến cuối niên vụ, khi giá cà phê lên cao thì chỉ còn lại rất ít cà phê trong dân.
Tình trạng này chỉ có thể khắc phục được khi nào ý tưởng thành lập các kho tạm trữ cà phê ký gửi cho người dân (ứng trước một phần tiền sản phẩm, khoảng 70%) thành hiện thực.
Nguyên nhân thứ hai, mang tính lâu dài, là do cơ cấu sản phẩm cà phê của Việt Nam vẫn đang quá nặng về cà phê vối, trong khi sản lượng cà phê chè còn hết sức khiêm tốn: 15.000/800.000 tấn trong niên vụ trước. Những dự báo của thế giới cho thấy giá cà phê vối sẽ không thể lên được mức cao trong vòng 20 năm tới, trong khi khoảng cách về giá giữa cà phê vối và cà phê chè sẽ ngày càng lớn.
Nếu Việt
Xu hướng của tiêu thụ cà phê chè thế giới sẽ tiếp tục tăng, trong khi cà phê vối sẽ chỉ được dùng làm “chất độn” trong chế biến cà phê. Nếu không nhanh chóng chuyển đổi cơ cấu sản phẩm thì Việt Nam – dù đang đứng ở vị trí thứ 2 về sản xuất cà phê - cũng vẫn sẽ bị coi là “nhóm dưới” của ngành cà phê thế giới.
Cà phê chè luôn “có giá” như vậy, vì sao vẫn chưa thể phát triển với quy mô lớn, thưa ông?
Chủ trương của VICOFA là vẫn tiếp tục duy trì một diện tích cà phê vối (Robusta) thích hợp trên cơ sở tăng chất lượng và đảm bảo an toàn vệ sinh, bên cạnh đó cần đẩy mạnh phát triển cà phê chè (Arabica) ở những vùng có điều kiện phù hợp.
Vấn đề đặt ra là phải xây dựng được quy hoạch cụ thể, đẩy mạnh công tác chuyển giao kỹ thuật qua khuyến nông, xây dựng được mô hình tổ chức quản lý hợp lý với điều kiện của từng địa phương, và quan trọng nhất là phải có vai trò “bà đỡ” của nhà nước – với những chủ trương khuyến khích, hỗ trợ cần thiết.
Trong thời gian vừa qua, một số địa phương đã thực sự coi trọng cà phê chè như Sơn La, Điện Biên, Nghệ An, Lâm Đồng... thì một số nơi có cách thức quản lý sai lầm, dẫn tới hậu quả là cà phê chè bị chết hàng loạt, làm ảnh hưởng tới niềm tin đối với loại cây trồng này.
Vì vậy, muốn phát triển cà phê chè thì cần sớm có chủ trương nhất quán, chứ không thể dùng dằng theo kiểu “không cản, nhưng cần thận trọng” như thời gian mấy năm vừa rồi, đặc biệt là từ khi có thất bại ở Thanh Hóa.
Điều cần chú ý, cà phê chè là loại cây “công nghiệp nặng trong nông nghiệp”, đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu (trồng mới và chăm sóc) lớn, nên người nông dân không thể phát triển vùng sản xuất hàng hóa tập trung mà không có chính sách khuyến khích, hỗ trợ về tài chính, vật tư - nguyên liệu, khoa học – công nghệ... Nếu thiếu vai trò “bà đỡ” của Nhà nước, mà chỉ trông chờ vào vai trò của tư nhân, của cá thể hộ sản xuất, thì tình trạng mất cân đối sản phẩm của ngành cà phê sẽ còn lâu mới khắc phục được.
Rất nhiều vùng ở miền núi và trung du phía Bắc, ở Tây Nguyên, Đông Nam Bộ có tiềm năng phát triển cà phê chè, nhưng cần học hỏi những mô hình tổ chức phù hợp với từng địa phương, có thể là thông qua mô hình hợp tác xã, mô hình công ty dịch vụ – bao tiêu sản phẩm...
Theo tôi được biết, Cơ quan phát triển Pháp (AFD – tổ chức đã cho Việt Nam vay vốn Dự án phát triển 40.000 héc ta cà phê chè Arabica) đang có ý định thực hiện một Đề án kiểm tra, đánh giá lại toàn bộ chương trình cà phê chè tại Việt Nam, tìm hiểu và phân tích những nguyên nhân khiến cho Dự án không đạt được hiệu quả như mong muốn.
Trở lại vấn đề giá, theo ông, cần có những biện pháp nào để sản phẩm cà phê Việt
Tại Hội nghị thường niên của ICO, chúng tôi đã khẳng định là ngành cà phê Việt Nam quyết tâm gắn sản xuất với bảo vệ môi trường sinh thái, gắn với trách nhiệm bảo vệ người tiêu dùng, kiên quyết chỉ xuất khẩu cà phê có chất lượng.
Để cà phê Việt Nam không bị mất giá, giữ được uy tín, điều bắt buộc là phải thực hiện tiêu chuẩn hóa sản phẩm, và điều đó phải được tiến hành ngay từ “gốc” – khâu thu hái sản phẩm. Hiện nay đang vào vụ thu hoạch, người trồng cà phê được khuyến cáo không thu hái lẫn quả xanh, đảm bảo điều kiện sân phơi tương xứng về diện tích cũng như về điều kiện an toàn vệ sinh.
Đến cuối năm, ngành cà phê cũng tham gia một sự kiện quan trọng là Festival cà phê Buôn Ma Thuột, nhằm khuếch trương chất lượng cũng như thương hiệu cà phê Việt Nam với những nhà nhập khẩu hàng đầu thế giới...
TBKTVN
