Xuất khẩu gạo 4,5 hay 5 triệu tấn?
Thời gian qua một số doanh nghiệp đã đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Thương mại cho phép tăng sản lượng gạo xuất khẩu năm 2005 lên 4,8-5 triệu tấn, với lý do là gạo tồn kho vẫn còn, vẫn có gạo để phòng ngừa thiên tai và gối đầu cho xuất khẩu năm 2006...
Thời gian qua một số doanh nghiệp đã đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Thương mại cho phép tăng sản lượng gạo xuất khẩu năm 2005 lên 4,8-5 triệu tấn, với lý do là gạo tồn kho vẫn còn, vẫn có gạo để phòng ngừa thiên tai và gối đầu cho xuất khẩu năm 2006.
Song quan điểm mà Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn vẫn giữ vững là ngừng ngay việc ký hợp đồng xuất khẩu gạo trong năm 2005 để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.
Từ bài toán cung cầu lương thực...
Cơn bão số 7 chưa qua ở khu vực đồng bằng sông Hồng thì nhân dân các tỉnh miền núi phía Bắc đã phải bàng hoàng trước sự tàn phá ghê gớm của trận lũ quét gây tổn thất nặng nề về người và của cho đồng bào hai tỉnh Yên Bái, Phú Thọ. Tiếp đến, do ảnh hưởng của đợt áp thấp nhiệt đới ở khu vực miền Trung, các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế có nhiều vùng bị mưa lũ nhấn chìm trong nước nhiều ngày.
Thiên tai qua đi, để lại những hậu quả nặng nề và những lo toan nặng trĩu, trong đó có nỗi lo mất mùa, đói kém hiện hữu từng ngày...
Theo con số của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, vụ mùa năm nay riêng khu vực đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ gieo cấy được khoảng 1,4 triệu ha; dự kiến thu hoạch đạt khoảng 6,5 triệu tấn lúa. Nhưng mới thu hoạch chưa được 30% diện tích lúa mùa sớm thì bão số 7 đã ập vào, làm cho trên 200.000 ha lúa bị đổ nát, ngập úng. Nhiều vựa lúa ở miền Bắc bị thiệt hại nặng nề, như Thanh Hoá trên 71.000 ha lúa bị ngập (16.000 ha mất trắng);
Diện tích lúa bị ảnh hưởng mưa, bão năng suất giảm 50-60%. Sơ bộ tính toán, vụ mùa năm 2005 các tỉnh phía Bắc bị thất thu khoảng 500.000 tấn lúa. Sau tổn thất vụ mùa, do mưa lũ kéo dài gây khó khăn lớn cho sản xuất vụ đông. Một số loại cây trồng chính có giá trị như ngô, đậu tương bị trễ thời vụ..., nhiều diện tích phải chuyển sang cây trồng khác.
Ở các tỉnh phía Nam, chủ yếu khu vực ĐBSCL, cho dù sản lượng lương thực tăng khoảng 600.000 tấn, nhưng bù lại phần thất bát của các tỉnh phía Bắc, nên tổng sản lượng lương thực năm 2005 của cả nước chỉ đạt vào khoảng 35,6 triệu tấn, tăng có 100.000 tấn so với năm 2004.
Từ nguồn cung mới tính đến cầu. Theo cân đối chung, tổng nhu cầu trong nước cần khoảng 28,3-28,5 triệu tấn thóc (trong đó để ăn 20,2 triệu tấn; để chăn nuôi 7-7,2 triệu tấn; để giống 1,1-1,2 triệu tấn).
Như vậy, sản lượng lúa chỉ còn dư khoảng 7 triệu tấn, tương đương với 4 triệu tấn gạo dùng để xuất khẩu. Số gạo này cộng với lượng gạo tồn kho năm 2004 chuyển sang cũng chỉ còn dư khoảng 4,3-4,5 triệu tấn gạo dành cho xuất khẩu.
Năm 2004 nước ta xuất khẩu được 4,062 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch 859 triệu USD.
Năm 2005, tính đến nay các doanh nghiệp đã xuất khẩu (theo con số kiểm định trước khi xuất) gần 4,4 triệu tấn, đạt giá trị kim ngạch 1,1 tỷ USD, tăng trên 42% về sản lượng và 72% về giá trị so với năm 2004. Như vậy là đạt yêu cầu.
... Đến chủ trương ngừng xuất khẩu gạo
Mặc dù hiện nay giá gạo trên thị trường thế giới đang tăng cao, có lợi cho xuất khẩu. Một số đơn vị kinh doanh lúa gạo đề nghị chỉ nên giữ lại khoảng 200.000-300.000 tấn gạo dự trữ, còn lại tiếp tục cho xuất khẩu hết. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Cao Đức Phát cho rằng nếu các doanh nghiệp tiếp tục xuất khẩu gạo thì sẽ không an toàn cho an ninh lương thực quốc gia. Ông nêu ra mấy lý do:
Một là, sau khi thu hoạch vụ mùa năm 2005 thất bát, đến tháng 5/2006 các tỉnh phía Bắc mới thu hoạch lúa đông xuân. Ròng rã mấy tháng trời trông chờ vào nguồn cung chủ yếu từ ĐBSCL.
Hai là, xét về nguồn cung, ở ĐBSCL cùng thời gian trên có 2 đợt thu hoạch nhưng sản lượng không nhiều. Cụ thể: tháng 10/2005 thu hoạch 380.000 ha lúa vụ 3, dự kiến đạt sản lượng khoảng 1,6 triệu tấn lúa; tháng 2/2006 thu hoạch hơn 1 triệu tấn lúa đông xuân sớm.
Tính ra, từ tháng 10/2005 đến tháng 2/2006 sẽ chỉ có thêm khoảng 2 triệu tấn gạo, trong khi nhu cầu tiêu dùng trong nước cần khoảng 1 triệu tấn gạo/tháng. Vì vậy, sản lượng thóc gạo tồn kho trong các doanh nghiệp cũng chỉ đủ để cân đối cho nhu cầu trong nước. Xin lưu ý, thói quen dự trữ thóc gạo trong nhà của người dân lâu nay đã không còn. Thị trường lúa gạo hiện nay có vẻ còn "rủng rỉnh", nhưng điều đáng lo là sau Tết âm lịch thời kỳ giáp hạt đến lại tái diễn cảnh "ngoài đồng vàng mơ, trong nhà mờ mắt".
Tại Hội nghị bàn biện pháp khắc phục hậu quả cơn bão số 7, Phó thủ tướng thường trực Nguyễn Tấn Dũng đã khẳng định mục tiêu của sản xuất nông nghiệp là đảm bảo an ninh lương thực, không vì lợi nhuận trước mắt mà để xảy ra tình trạng "sốt" giá.
Gần đây, ngày 14/10/2005 tại Hội nghị sơ kết sản xuất nông nghiệp 2005 và triển khai kế hoạch vụ đông xuân năm 2005-2006 các tỉnh phía Nam tổ chức tại Tp.HCM, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Bùi Bá Bổng cũng cho biết, Bộ vẫn giữ quan điểm tạm ngừng xuất khẩu gạo, không ký tiếp hợp đồng xuất khẩu gạo trong tháng 11 và 12/2005, mà các doanh nghiệp nên tập trung đàm phán hợp đồng xuất khẩu cho năm 2006.
Ông thông báo thêm, thị trường xuất khẩu gạo 2006 được đánh giá là sẽ tiếp tục khả quan về giá và thị trường. Do vậy, các doanh nghiệp đừng nóng vội phải xuất khẩu gạo ngay trong cuối năm 2005.
Quan điểm của Bộ đã được nhiều doanh nghiệp, địa phương, đồng tình, chia sẻ. Ông Lê Việt Hải, Giám đốc Công ty
Ông Nguyễn Văn Đông, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hậu Giang cũng đồng ý với chủ trương này: "Theo tôi, chủ trương tạm ngưng ký hợp đồng xuất khẩu gạo là hợp lý. Trước hết cần nhìn nhận nguồn lúa, gạo hàng hoá đã cạn; thiên tai liên tiếp xảy ra trong nước, gây thiệt hại nặng nề ở một số tỉnh, thành... Tạm ngưng xuất khẩu gạo, tạo dự trữ an ninh lương thực quốc gia là hợp lý".
TBKTVN
