Cổ phần hóa vẫn ì ạch
Nội dung cuộc trao đổi của chúng tôi với ông Hồ Xuân Hùng, Phó trưởng Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp Nhà nước, về những vấn đề còn tồn tại trong quá trình cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước...
Nội dung cuộc trao đổi của chúng tôi với ông Hồ Xuân Hùng, Phó trưởng Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp Nhà nước, về những vấn đề còn tồn tại trong quá trình cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước.
Thưa ông, theo đánh giá chung, chủ trương cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước đã thực hiện 13 năm nay nhưng tiến độ rất ì ạch, nặng về số lượng nhưng chất lượng không cao. Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?
Điều này không sai. Sau 13 năm tiến hành cổ phần hóa, phần vốn của Nhà nước được cổ phần hóa hiện mới chỉ đạt 10%, trong khi 90% Nhà nước vẫn nắm lại.
Trong số 2.600 doanh nghiệp thuộc diện đã cổ phần, thì chỉ có 30% Nhà nước không giữ một đồng vốn nào; 29% Nhà nước giữ cổ phần chi phối trên 51%. Cũng trong số 2.600 doanh nghiệp thì Nhà nước còn nắm lại 46,5%.
Một thực tế khác, cổ đông là người lao động chỉ chiếm 15,1%. Cũng trong 2.600 doanh nghiệp nói trên, chỉ có 25 doanh nghiệp có nhà đầu tư nước ngoài. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia kinh tế thì đây là cơ chế không thỏa đáng.
Có người nói, quá trình cổ phần hóa của ta mang đầy tính khép kín. Nhiều người nói, cổ phần bấy lâu không khác chi chia phần: chia cho Nhà nước một ít, người lao động một ít và người ngoài một ít chứ chưa đúng nghĩa của cổ phần. Cổ phần phải hiểu là để bán để mua như trong Nghị định 187 mới đúng nghĩa.
Thưa ông, đã có tình trạng hàng ngàn mét vuông đất ở trung tâm Hà Nội nhưng khi định giá chỉ mấy tỷ đồng và tài sản này đã rơi vào tay một nhóm người. Thực tế trên cũng không phải là hiếm ở các địa phương khác. Đã có ý kiến bi quan: cổ phần hóa đang trở thành “tư nhân hóa”. Quan điểm của ông?
Quan điểm của Đảng và Chính phủ là: quá trình “cổ phần hóa” không được gắn với “tư nhân hóa”. Nhưng theo tôi khi phần vốn Nhà nước đem ra bán thì tất nhiên thuộc sở hữu tư nhân về phần tiền. Còn về doanh nghiệp là của tập thể người lao động.
Trong 2.600 doanh nghiệp Nhà nước đã cổ phần, nếu chỉ tính trong 30% doanh nghiệp mà Nhà nước không giữ một đồng vốn nào thì số này vẫn đang là của tập thể người lao động, chứ không của một cá nhân nào. Còn những doanh nghiệp mà Nhà nước còn giữ vốn thì đó là của tập thể người lao động, trong đó có cả nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Chúng tôi đã khảo sát kỹ xem có tình trạng mua chui bán chui do một số người gom lại hay không, nhưng kể cả những doanh nghiệp Nhà nước không giữ vốn đầu tư thì số đó cũng đang nằm trong khuôn phép của một tập thể.
Tất nhiên, những tiêu cực như anh vừa đề cập có thể xảy ra do kẽ hở của Nghị định 64/2002/NĐ-CP ngày
Kẽ hở này đã được khắc phục thông qua Nghị định 187/CP ngày
Nhiều chuyên gia phàn nàn rằng, cổ phần hóa lâu nay mới chỉ “bán thứ mà thị trường không cần”. Điều này có đúng không, thưa ông?
Nói vậy là không hoàn toàn chính xác. Bởi lẽ, từ chỗ hầu như lĩnh vực nào cũng có mặt thì nay Nhà nước chỉ nắm 29 lĩnh vực; từ chỗ Nhà nước làm mọi việc thì nay, những việc dân làm được thì Nhà nước không làm và chỗ nào dân, liên doanh không làm được thì Nhà nước mới tập trung làm.
Như vậy, chúng ta đã có sự chuyển dịch lớn về cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước trên các mặt.
Liên quan đến cổ phần hóa, hiện có rất nhiều vướng mắc về mô hình quản lý như xác định ranh giới quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu Nhà nước cũng như cơ chế tài chính đối với doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp có vốn góp của Nhà nước. Vấn đề này được xử lý như thế nào?
Vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định 132/CP ngày
Theo đó, Chính phủ xác định rất rõ quyền của Thủ tướng, Bộ trưởng, Chủ tịch UBND tỉnh cũng như Chủ tịch HĐQT trong doanh nghiệp Nhà nước hoặc doanh nghiệp có vốn góp Nhà nước. Đặc biệt là việc giao quyền rất lớn cho HĐQT. Theo đó, chủ tịch HĐQT có quyền bổ nhiệm tổng giám đốc và các cấp dưới.
Đối với cơ chế tài chính, đã có những đột phá mạnh mẽ mà cụ thể là đề án thuê tổng giám đốc. Hiện nay, đang tiến hành thí điểm đề án thuê tổng giám đốc tại một số tổng công ty lớn: Tổng công ty Tàu thủy, Gốm sứ, Dệt may... Thậm chí, đại diện của Tổng công ty Dệt may còn đưa ra ý tưởng chủ tịch HĐQT chỉ bổ nhiệm tổng giám đốc còn phó tổng giám đốc và cấp dưới do chính tổng giám đốc bổ nhiệm.
Nếu phương án này được chấp nhận thì đây sẽ là cú đột phá trong áp dụng mô hình quản lý.
Vậy thưa ông, biện pháp nào được coi là khả thi để đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa tại những tổng công ty lớn, ngành hàng trọng điểm, điều mà nền kinh tế đang rất mong đợi?
Trong 10 tháng đầu 2005, đã sắp xếp được 300 doanh nghiệp, cổ phần hóa được 440 doanh nghiệp cộng với 41 bộ phận doanh nghiệp (tách từ doanh nghiệp ). Số lượng so với kế hoạch đề ra không lớn: cổ phần hóa đạt 63%; hoạt động sắp xếp dưới 82%.
Có một thực tế là việc thực hiện cổ phần hóa tại các địa phương cơ bản đã hoàn thành (61/64 tỉnh thành hoàn thành cổ phần hóa ), nhiều địa phương đã giải tán ban chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp. Tuy nhiên có 2 địa phương lớn là Hà Nội và Tp.HCM cũng như các tổng công ty lớn, việc cổ phần hóa đang gặp không ít khó khăn vì do số lượng doanh nghiệp nhiều cũng như quy mô lớn của doanh nghiệp.
Để có thể đẩy mạnh cổ phần hóa tại những tổng công ty lớn, thứ nhất, phải hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý để tạo môi trường mới, trong đó có sự phân công, phân cấp rõ để khẳng định ai là chủ sở hữu đích thực cũng như đại diện chủ sở hữu đích thực của doanh nghiệp.
Thứ hai, tiến hành nhân rộng mô hình tổng công ty mẹ - con vì thực tế kiểm nghiệm chính sách này là hoàn toàn đúng đắn. Thứ ba, tập trung nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Đây là mục tiêu lớn đặt ra cho Đảng và Chính phủ trong quá trình sắp xếp đổi mới doanh nghiệp.
Thứ tư, cần tập trung xử lý dứt điểm những tồn tại của “hậu” cổ phần hóa như sử dụng lao động dư dôi, cơ chế vay vốn...
TBKTVN
