“Cuộc đua xuống đáy” trong ngành xe điện Trung Quốc
Một cuộc chiến giá không khoan nhượng đang bao trùm toàn ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc, khiến giá cổ phiếu các hãng xe lao dốc không phanh và buộc chính phủ Bắc Kinh phải can thiệp ở mức độ bất thường. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là cuộc tái cơ cấu đau đớn này có thể mới chỉ bắt đầu.
Dù Chính phủ Trung Quốc đã ra sức ngăn chặn cuộc chiến giá do BYD khơi mào biến thành vòng xoáy tự hủy, các chuyên gia phân tích cảnh báo rằng sự kết hợp giữa nhu cầu yếu ớt và tình trạng dư thừa công suất cực độ sẽ tiếp tục bào mòn lợi nhuận của những thương hiệu mạnh nhất. Đồng thời, điều này cũng buộc các đối thủ yếu hơn phải đóng cửa. Một thực tế đáng lo ngại là ngay cả sau khi số lượng nhà sản xuất xe điện đã bắt đầu giảm lần đầu tiên vào năm ngoái, toàn ngành vẫn chỉ sử dụng chưa đến một nửa công suất sản xuất.
Chính phủ Trung Quốc hành động khẩn cấp
Cuộc khủng hoảng này đã khiến các cơ quan chức năng Trung Quốc phải hành động khẩn cấp. Họ không chỉ khiển trách ngành này về "cuộc đua xuống đáy" mà còn triệu tập các lãnh đạo thương hiệu lớn đến Bắc Kinh tuần trước để họp khẩn. Tuy nhiên, những nỗ lực can thiệp trước đây đã cho thấy hiệu quả hạn chế.
Trong ngắn hạn, nhà đầu tư cho rằng ít nhà sản xuất ô tô nào có thể thoát khỏi tổn thất. Thậm chí BYD - được coi là công ty hưởng lợi nhiều nhất từ việc hợp nhất ngành - cũng đã mất 21.5 tỷ USD vốn hóa kể từ khi cổ phiếu đạt đỉnh cuối tháng 5.
"Những gì đang diễn ra ở Trung Quốc thực sự đáng lo ngại, bởi vì có sự thiếu hụt nhu cầu nghiêm trọng và việc giảm giá đến mức cực độ", John Murphy, nhà phân tích ô tô cấp cao tại Bank of America Corp. nhận xét. Theo ông, cuối cùng sẽ có "sự hợp nhất quy mô lớn" để hấp thụ công suất dư thừa hiện tại.
Đối với các nhà sản xuất ô tô, việc giảm giá liên tục không chỉ làm xói mòn tỷ suất lợi nhuận mà còn làm suy yếu giá trị thương hiệu, đẩy ngay cả những công ty có vốn vững chắc vào vị thế tài chính không bền vững. Tờ Nhân Dân Nhật Báo - cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản - cảnh báo rằng các sản phẩm giá rẻ và chất lượng thấp có thể làm tổn hại nghiêm trọng danh tiếng quốc tế của xe "Made-in-China". Và đòn giáng đó sẽ đến ngay khi các mẫu xe từ BYD đến Geely, Zeekr và Xpeng bắt đầu nhận được sự tán dương trên thị trường thế giới.
Từ góc độ người tiêu dùng, mặc dù việc giảm giá có vẻ mang lại lợi ích, nhưng nó lại che giấu những rủi ro sâu sắc hơn. Việc định giá không thể đoán trước đã làm suy giảm niềm tin dài hạn của khách hàng. Trên mạng xã hội Trung Quốc, người dân đang phàn nàn và đặt câu hỏi tại sao họ nên mua xe ngay bây giờ khi giá có thể rẻ hơn tuần tới. Đồng thời, khi các nhà sản xuất ô tô cắt giảm chi phí để duy trì hoạt động, họ có thể buộc phải giảm đầu tư vào chất lượng, an toàn và dịch vụ hậu mãi.
Trong cuộc họp khẩn tuần trước, các CEO ngành ô tô đã được yêu cầu phải "tự điều chỉnh" và không được bán xe dưới giá thành hoặc đưa ra mức giảm giá bất hợp lý, theo nguồn tin thân cận. Một vấn đề khác cũng được đề cập là tình trạng xe "không km" - đây là những chiếc xe hoàn toàn mới nhưng các đại lý lại đưa chúng vào thị trường xe cũ để bán với giá thấp hơn. Cách này giúp các nhà sản xuất có lý do chính đáng để giảm giá mạnh mà không bị coi là bán phá giá, đồng thời cũng giải quyết được tình trạng xe ùn ứ trong kho và thúc đẩy doanh số.
So với các đối thủ nước ngoài, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã giảm giá mạnh hơn rất nhiều. Murphy của Bank of America thậm chí khuyên các nhà sản xuất ô tô Mỹ nên rút lui khỏi thị trường này: "Tesla có lẽ cần phải có mặt ở đó để cạnh tranh và hiểu tình hình, nhưng rủi ro rất lớn đối với họ".
|
Cuộc đua xuống đáy của các thương hiệu Trung Quốc
 |
Không ai có thể phủ nhận rằng BYD - thương hiệu xe bán chạy số 1 Trung Quốc - đang dẫn đầu cuộc chiến giá này. "Rõ ràng với mọi người rằng tay chơi lớn nhất đang thực hiện điều này", Jochen Siebert, Giám đốc điều hành tại công ty tư vấn ô tô JSC Automotive, nhận định. "Họ muốn tạo ra thế độc quyền để buộc mọi người khác phải từ bỏ". Các chiến thuật quyết liệt của BYD đang làm dấy lên lo ngại về khả năng bán phá giá xe, các vấn đề quản lý đại lý và việc "ép giá nhà cung cấp".
Tình trạng dư thừa công suất nghiêm trọng
Cuộc chiến giá này diễn ra trong bối cảnh dư thừa công suất nghiêm trọng. Theo dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Ô tô Gasgoo có trụ sở tại Thượng Hải, tỷ lệ sử dụng sản xuất trung bình trong ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc chỉ đạt 49.5% trong năm 2024.
Báo cáo tháng 4 của AlixPartners càng làm nổi bật cạnh tranh gay gắt đang diễn ra giữa các nhà sản xuất xe năng lượng mới (NEV) - những công ty sản xuất xe pin thuần túy và xe hybrid. Năm 2024 đánh dấu lần đầu tiên thị trường chứng kiến sự suy giảm về số lượng thương hiệu xe điện, với 16 thương hiệu rút lui và 13 thương hiệu mới ra mắt.
|
Số thương hiệu xe điện Trung Quốc có năm giảm đầu tiên trong lịch sử
 |
"Thị trường ô tô Trung Quốc, bất chấp quy mô khổng lồ, đang tăng trưởng chậm lại. Các nhà sản xuất ô tô giờ đây phải đặt việc giành thêm thị phần lên hàng đầu", Ron Zheng, đối tác tại công ty tư vấn toàn cầu Roland Berger GmbH, phân tích.
Trường hợp của Jiyue Auto cho thấy tình hình có thể thay đổi chóng mặt như thế nào. Chỉ hơn một năm sau khi ra mắt chiếc xe đầu tiên, nhà sản xuất này - được hỗ trợ bởi những tên tuổi lớn như Zhejiang Geely Holding Group Co. và gã khổng lồ công nghệ Baidu Inc. - đã phải thu hẹp quy mô sản xuất và tìm kiếm nguồn vốn mới.
Đây là tình thế tiến thoái lưỡng nan cho tất cả các nhà sản xuất ô tô, đặc biệt là những công ty quy mô nhỏ. Tư vấn viên AlixPartners Zhang Yichao giải thích: "Nếu bạn không theo kịp khi một công ty dẫn đầu thực hiện động thái giá, bạn có thể mất cơ hội để tiếp tục tồn tại". Ông cũng nhấn mạnh rằng tỷ lệ sử dụng công suất thấp của Trung Quốc đang "về cơ bản thúc đẩy" cạnh tranh và hiện đang chịu thêm áp lực từ sự bất ổn về xuất khẩu.
Trong khi nhiều thương hiệu Trung Quốc đang tìm cách xuất khẩu để giải tỏa sản lượng dư thừa, các thị trường quốc tế chỉ có thể hỗ trợ một phần nhỏ. "Thị trường Mỹ hoàn toàn đóng cửa và Nhật Bản cũng như Hàn Quốc có thể sẽ đóng cửa rất sớm nếu họ thấy sự xâm nhập của các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc", Siebert cảnh báo. "Nga - từng là thị trường xuất khẩu lớn nhất năm ngoái - hiện đang trở nên rất khó khăn. Tôi cũng không còn thấy Đông Nam Á là cơ hội nữa".
Áp lực cắt giảm chi phí đã khiến các nhà phân tích lo ngại về rủi ro tài chính trong chuỗi cung ứng. Cuối năm ngoái, BYD đã buộc một nhà cung cấp phải giảm giá, sự việc này đã làm dấy lên nghi ngờ về việc hãng xe khổng lồ này có thể đang lợi dụng các khoản thanh toán với nhà cung cấp để giấu đi mức nợ thực sự ngày càng tăng cao.
Báo cáo của công ty tư vấn kế toán GMT Research cảnh báo rằng khoản nợ thực tế của BYD có thể lên tới 323 tỷ Nhân dân tệ (45 tỷ USD) - gấp hơn 11 lần con số 27.7 tỷ Nhân dân tệ mà công ty công bố chính thức trong báo cáo tài chính cuối tháng 6/2024.
Làn sóng khủng hoảng này cũng đã ảnh hưởng trực tiếp đến mạng lưới đại lý trên toàn Trung Quốc. Từ tháng 4 đến nay, đã có hai tập đoàn đại lý ở hai tỉnh khác nhau buộc phải ngừng hoạt động, cả hai đều là đối tác kinh doanh xe BYD.
Những nỗ lực can thiệp trước đây
Cuộc họp của Bắc Kinh với các nhà sản xuất ô tô tuần trước không phải là nỗ lực đầu tiên nhằm hạ nhiệt cuộc chiến giá cả. Hai năm trước, vào giữa năm 2023, 16 nhà sản xuất ô tô lớn bao gồm Tesla, BYD và Geely đã ký một hiệp ước dưới sự chứng kiến của Hiệp hội Nhà sản xuất Ô tô Trung Quốc (CAAM), cam kết tránh "định giá bất thường".
Tuy nhiên, chỉ trong vòng vài ngày, CAAM đã phải xóa bỏ một trong bốn cam kết, cho rằng việc đề cập đến định giá trong hiệp ước là không phù hợp và vi phạm các nguyên tắc được quy định trong luật chống độc quyền quốc gia.
Và cuộc chiến giá vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại.
Vũ Hạo (Theo Bloomberg)
