Lối thoát nào cho bảo hiểm nông nghiệp?
Muốn có bảo hiểm nông nghiệp ít nhất phải có 3 điều kiện: rủi ro cần bảo hiểm, người mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Việt Nam có cả ba điều kiện đó nhưng tại sao bảo hiểm nông nghiệp vẫn không thể phát triển được?...
Muốn có bảo hiểm nông nghiệp ít nhất phải có 3 điều kiện: rủi ro cần bảo hiểm, người mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Việt
Gần đây cứ mỗi khi có thiên tai hoặc tai nạn bất ngờ gây tổn thất lớn cho sản xuất nông nghiệp, như dịch cúm gia cầm, hạn hán ở miền Trung, lũ lụt ở đồng bằng sông Cửu Long... thì trên báo lại xuất hiện những bài viết có ý trách móc các doanh nghiệp bảo hiểm đứng ngoài cuộc. Nên nhìn nhận vấn đề này như thế nào cho đúng?
Muốn có bảo hiểm ít nhất phải có 3 điều kiện: rủi ro cần bảo hiểm, người mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Việt
Sở dĩ như vậy là vì 3 điều kiện này mới là điều kiện cần nhưng chưa đủ.
Rủi ro bảo hiểm
Bão lụt, hạn hán, dịch cúm gia cầm... rất cần bảo hiểm bởi vì chúng gây thiệt hại rất lớn. Mặc dù chưa có đủ số liệu thống kê để đánh giá chính xác mức độ thiệt hại do những rủi ro này gây ra nhưng có thể mạnh dạn nói rằng thiệt hại có thể lên tới hàng nghìn tỷ đồng.
Muốn bảo hiểm những rủi ro như vậy, muốn có đủ tiền để bồi thường những tổn thất lớn như vậy, phí bảo hiểm phải rất cao, cao tới mức bà con nông dân gần như không thể đáp ứng được.
Bà con nông dân, những người cần được bảo hiểm, phần lớn lại rất nghèo, lo cho nhu cầu chi tiêu hàng ngày còn chưa đủ nói chi đến việc mua bảo hiểm. Trình độ dân trí của bà con lại rất thấp. Đại đa số không hiểu được ý nghĩa tác dụng của bảo hiểm, coi việc mua bảo hiểm như một việc làm vô bổ.
Nhưng khi họ đã mua bảo hiểm rồi thì họ coi doanh nghiệp như một con bò sữa công cộng, cố gắng vắt được càng nhiều sữa cho mình càng tốt. Họ cho rằng, họ có quyền thu về cái mà họ đã chi dưới hình thức phí bảo hiểm, họ nghĩ nếu họ không làm như vậy thì người khác cũng làm.
Vì vậy trong khi lựa chọn rủi ro bảo hiểm, họ chỉ bảo hiểm những gì chắc chắn hoặc gần như chắc chắn bị tổn thất như những mảnh ruộng dễ bị ngập úng hay dễ bị hạn hán nhất. Họ không biết rằng làm như vậy là trái với nguyên tắc bảo hiểm: lấy số đông bù số ít.
Nhập nhằng giữa tài sản được bảo hiểm và tài sản không được bảo hiểm để khi tổn thất xảy ra đòi bồi thường cả những tài sản không được bảo hiểm. Những hành vi trên cộng với những tổn thất rất lớn do thiên tai gây ra làm cho bảo hiểm nông nghiệp gần như không thể thực hiện được.
Doanh nghiệp bảo hiểm không phải tổ chức từ thiện
Doanh nghiệp bảo hiểm không phải là tổ chức từ thiện, mà là một đơn vị kinh doanh. Đã là một đơn vị kinh doanh thì làm gì cũng phải có lãi hoặc ít nhất phải hoà vốn xét trong một khoảng thời gian dài hợp lý. Trong khi đó thì những rủi ro nêu trên thường gây ra tổn thất rất lớn, hơn nữa doanh nghiệp bảo hiểm hầu như không kiểm soát được vì rủi ro xảy ra trên diện rộng (ví dụ, lũ lụt xảy ra ở khắp ĐBSCL, hạn hán xảy ra ở khắp miền Trung và Tây Nguyên).
Trước tình hình đó muốn bảo hiểm thì phí bảo hiểm phải rất cao, có như vậy mới đủ để bồi thường thiệt hại do thiên tai và nhân tai gây ra, để trang trải chi phí và có chút lãi. Phí bảo hiểm cao thì người nông dân không thể đóng được vì nó vượt quá khả năng tài chính eo hẹp của họ. Bảo hiểm nông nghiệp gần như rơi vào tình trạng luẩn quẩn.
Từ những điều trình bày trên đây có thể th y rằng bảo hiểm nông nghiệp không phải là một "thị trường mầu mỡ". Nếu nó thực sự là thị trường mầu mỡ thì các doanh nghiệp bảo hiểm sẽ thi nhau nhảy vào mà không cần phải động viên kêu gọi. Điều đó chẳng những đúng với Việt
Làm gì để giảm gánh nặng bồi thường?
Muốn bảo hiểm nông nghiệp thành công thì nó phải đáp ứng hai điều kiện: một là có lợi cho người nông dân và phù hợp với túi tiền của họ, hai là phải đảm bảo cho doanh nghiệp bảo hiểm có một chút lãi xét trong một khoảng thời gian dài hợp lý.
Muốn vậy vấn đề mấu chốt là phải giảm bớt đáng kể gánh nặng bồi thường và chi phí của doanh nghiệp bảo hiểm. Vấn đề này được giải quyết thì phí bảo hiểm mặc nhiên giảm xuống và nếu khéo tổ chức nó sẽ giảm xuống tới mức phù hợp với túi tiền của bà con nông dân.
Nên chăng chỉ bảo hiểm có một mức độ: bảo hiểm chỉ hỗ trợ một phần tài chính để bà con nông dân khắc phục một phần hậu quả của thiên tai, không bồi thường toàn bộ thiệt hại cuả bà con nông dân. Kiên quyết loại bỏ những thiệt hại do "nhân tai", do dân trí thấp gây ra. Đồng thời, giảm đến mức thấp nhất chi phí của doanh nghiệp bảo hiểm cho việc bán bảo hiểm, giám định tổn thất và xét bồi thường.
Ba biện pháp nói trên nếu được áp dụng rộng rãi trên thị trường cũng sẽ có tác dụng giảm phí bảo hiểm cho bà con nông dân.
Để đạt được yêu cầu thứ hai và thứ ba nêu trên, có lẽ nên học tập kinh nghiệm bảo hiểm thời tiết (weather insurance) hiện đang được áp dụng ở một số nước trên thế giới.
Bảo hiểm thời tiết đang áp dụng ở một số nước bao gồm: chỉ bảo hiểm những rủi ro thời tiết mà con người không kiểm soát được. Không bảo hiểm những rủi ro mà con người có thể kiểm soát được hay hạn chế được thiệt hại bằng những biện pháp kỹ thuật; chỉ bảo hiểm một số loại cây trồng ở các vùng chuyên canh, không bảo hiểm tràn lan; chia các vùng chuyên canh từng loại cây trồng thành những vùng nhỏ tạm gọi là tiểu vùng sinh thái, có điều kiện tự nhiên tương đối giống nhau, tức là mức độ rủi ro gần như nhau để khi thiên tai xảy ra, mức độ thiệt hại trong vùng chênh lệch nhau không nhiều xét trên một đơn vị diện tích trồng trọt.
Tác nhân duy nhất để xét bồi thường là chỉ số thời tiết. Ví dụ trong trường hợp bảo hiểm hạn hán thì lượng mưa thiếu hụt so với lượng mưa bình quân của vùng sẽ là căn cứ để xét bồi thường và tất cả những người mua bảo hiểm hạn hán trong tiểu vùng đó đều được bồi thường theo công thức: số tiền bồi thường = số hecta được bảo hiểm x số tiền bảo hiểm x tỷ lệ bồi thường.
Tỷ lệ bồi thường được quy định trước tỷ lệ với lượng mưa thiếu hụt thực tế, nhưng không vượt quá mức trần. Khi bồi thường không cần xét đến thiệt hại thực tế của từng người.
Với bảo hiểm thời tiết sẽ không có sự lựa chọn rủi ro, không có sự nhập nhằng giữa diện tích đất được bảo hiểm và diện tích không được bảo hiểm, không có sự khai man thiệt hại.
Tóm lại là xoá bỏ được mọi tai họa của nạn dân trí thấp. Doanh nghiệp bảo hiểm sẽ không mất công sức, thời gian và tiền của để giám định tổn thất. Ưu điểm của bảo hiểm thời tiết là rõ ràng.
TBKTVN
