Nâng mức giảm trừ gia cảnh: Cú hích cho an sinh xã hội và tiêu dùng nội địa
Dù việc giảm thu thuế TNCN ảnh hưởng đến ngân sách, hiệu ứng lan tỏa kinh tế được kỳ vọng sẽ bù đắp. Khi tiêu dùng tăng, sản xuất mở rộng, sẽ có các nguồn thu lại được nhiều hơn qua thuế gián thu và thuế thu nhập doanh nghiệp.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa chốt tăng mức giảm trừ gia cảnh thuế thu nhập cá nhân lên 15.5 triệu đồng/tháng, áp dụng từ kỳ tính thuế năm 2026.
Như vậy, sau nhiều năm mức giảm trừ gia cảnh 11 triệu đồng/tháng (cho người nộp thuế) và 4.4 triệu đồng/tháng (cho người phụ thuộc) đã được nâng lên 15.5 triệu đồng và 6.2 triệu đồng, áp dụng từ ngày 01/01/2026. Theo mức tăng gần 41% này, Bộ Tài chính tính toán sẽ có hơn 2.1 triệu người đang nộp thuế ở bậc 1 sẽ không còn phải nộp thuế.
Một cuộc cải cách thực sự đang được chờ đợi từ dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), dự kiến sẽ được Quốc hội thảo luận trong kỳ họp thứ 10 đang diễn ra. Điểm đột phá lớn nhất được đưa vào dự thảo là đề xuất cho phép người nộp thuế được khấu trừ các khoản chi phí thực tế, thiết yếu trước khi tính thuế. Hàng loạt bộ, ngành, ngân hàng và các đoàn đại biểu Quốc hội đã đề xuất mở rộng các khoản được trừ, tập trung vào 4 gánh nặng lớn nhất của người dân là y tế, giáo dục, nhà ở và đi lại.
Ông Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường đại học Nguyễn Trãi
|
Người viết đã trao đổi với ông Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường đại học Nguyễn Trãi - để làm rõ hơn những tác động tích cực đến chính sách an sinh, xã hội cũng như tăng trưởng kinh tế nếu dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) được thông qua.
Theo ông, điểm sửa đổi nào trong dự thảo Luật Thuế TNCN lần này có tác động tích cực lớn nhất và thiết thực nhất đến đời sống của người lao động làm công ăn lương? Vì sao?
Ông Nguyễn Quang Huy: Trong tổng thể các nội dung sửa đổi của dự thảo Luật Thuế TNCN, đề xuất điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh được xem là thay đổi trọng tâm, có tác động thiết thực và sức lan tỏa sâu rộng nhất.
Về bản chất, đây là bước hiệu chỉnh chính sách có ý nghĩa xã hội, phản ánh sự thấu hiểu bối cảnh thực tế - nơi chi phí sinh hoạt đang gia tăng nhanh hơn thu nhập danh nghĩa.
Đối với người lao động, đặc biệt là nhóm thu nhập trung bình và thấp vốn nhạy cảm với biến động giá cả, chính sách này trực tiếp "nới rộng" không gian tài chính. Đồng thời, cho phép họ giữ lại một phần thu nhập lớn hơn, từ đó củng cố khả năng chi trả cho các nhu cầu thiết yếu, cải thiện an sinh hộ gia đình và giảm bớt áp lực kinh tế. Ở tầm vĩ mô, việc này sẽ khơi thông sức mua nội địa, vốn là động lực tăng trưởng quan trọng.
Do đó, hiệu quả của chính sách mang lại vừa hỗ trợ trực tiếp cho người dân, vừa góp phần duy trì sự ổn định xã hội và củng cố niềm tin của công chúng vào tính nhân văn, sự công bằng và hợp lý của hệ thống thuế.
Việc dự thảo đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh cho bản thân người nộp thuế và cho người phụ thuộc sẽ cụ thể cải thiện thu nhập thực tế và khả năng chi tiêu của các hộ gia đình Việt Nam như thế nào?
Việc nâng mức giảm trừ gia cảnh mang ý nghĩa trực tiếp. Một phần thu nhập trước đây nằm trong diện chịu thuế nay sẽ được người lao động giữ lại. Tác động này đặc biệt rõ rệt đối với nhóm thu nhập trung bình.
Để hình dung, một người lao động có thu nhập từ 20-25 triệu đồng/tháng sẽ ngay lập tức thấy số thuế TNCN phải nộp giảm đi đáng kể. Khi áp dụng vào bối cảnh hộ gia đình có từ 1-2 người phụ thuộc, phần thu nhập ròng (thu nhập thực nhận) tăng thêm có thể trở nên ý nghĩa thực tế, tương đương với 1 tháng học phí cho con hoặc các chi phí sinh hoạt thiết yếu khác tích lũy được trong cả năm.
Số tiền "dôi ra" này được chuyển hóa trực tiếp thành khả năng tiêu dùng và tiết kiệm cao hơn. Nó cho phép các hộ gia đình chủ động cải thiện chất lượng sống, ví dụ như tăng chi tiêu cho giáo dục, y tế, hoặc quan trọng hơn là xây dựng quỹ tích lũy phòng ngừa rủi ro.
Nhìn ở góc độ tổng thể, đây là hình thức đầu tư gián tiếp của Nhà nước vào "sức khỏe tài chính" của từng hộ gia đình. Bằng cách củng cố nguồn lực cho người dân, chính sách này góp phần làm tăng độ bền vững của cầu nội địa, vốn được xác định là trụ cột quan trọng bậc nhất của tăng trưởng kinh tế.
Dự thảo đề xuất rút gọn biểu thuế từ 7 bậc xuống còn 5 bậc và nới rộng khoảng cách thu nhập giữa các bậc. Tác động tích cực của thay đổi này là gì? Liệu nó có giúp người nộp thuế dễ tính toán hơn, giảm gánh nặng tuân thủ và tăng tính minh bạch, công bằng hơn không?
Quyết định tinh giản biểu thuế - giảm từ 7 bậc xuống còn 5 bậc - không chỉ là thay đổi về mặt con số. Hành động phản ánh tư duy cải cách hệ thống thuế theo hướng minh bạch, dễ tiếp cận và phù hợp hơn với thị trường lao động hiện đại.
Cấu trúc 7 bậc cũ, với các khoảng cách (ngưỡng chịu thuế) hẹp, gây ra nghịch lý khi thu nhập của người lao động tăng nhẹ lại có thể bị "nhảy bậc" sang mức thuế suất cao hơn, dẫn đến tình trạng số thuế phải nộp tăng vọt, tạo cảm giác bị "phạt" khi tăng lương.
Việc áp dụng biểu thuế 5 bậc, đồng thời nới rộng khoảng cách thu nhập giữa các bậc, sẽ giải quyết trực tiếp vấn đề này, tạo ra "vùng đệm" an toàn, cho phép thu nhập tăng lên hợp lý mà không bị nhảy bậc thuế ngay lập tức. Từ đó, tạo động lực rõ ràng cho người lao động nỗ lực nâng cao năng suất và thu nhập, loại bỏ tâm lý e ngại khi được thăng chức hay tăng lương.
Bên cạnh đó, việc đơn giản hóa trong tính toán cũng là lợi ích thực tiễn. Hệ thống 5 bậc giúp giảm thiểu sai sót khi tự kê khai và cắt giảm chi phí tuân thủ (thời gian, công sức) cho cả người nộp thuế và cơ quan quản lý.
Quan trọng hơn cả, biểu thuế mới vẫn đảm bảo nguyên tắc công bằng (người thu nhập cao hơn đóng góp nhiều hơn), nhưng thể hiện tinh thần đồng hành, giúp hệ thống thuế trở nên thân thiện và minh bạch hơn trong nhận thức của người dân.
Dự thảo cũng đề cập đến việc mở rộng các khoản ưu đãi, miễn giảm (ví dụ, có các đề xuất đưa học phí, chi phí y tế vào diện được giảm trừ). Nếu được thông qua, các chính sách này sẽ mang lại lợi ích an sinh xã hội cụ thể nào?
Một trong những điểm cải cách mang tầm nhìn xã hội dài hạn rõ nhất trong dự thảo chính là việc mở rộng phạm vi các khoản được giảm trừ, đặc biệt là các khoản chi cho học tập và khám chữa bệnh. Đây là những chi phí thiết yếu, thường chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách của các hộ gia đình.
Chính sách này sẽ tạo ra tác động kép. Về mặt xã hội, nó ngay lập tức giảm bớt gánh nặng cho các gia đình có con nhỏ đang trong độ tuổi đến trường, hoặc những gia đình có người già, người bệnh cần chăm sóc y tế thường xuyên.
Về mặt kinh tế, đây là đòn bẩy thông minh, bằng cách cho phép khấu trừ các chi phí này, Nhà nước đang gián tiếp khuyến khích mạnh mẽ đầu tư tư nhân cho giáo dục và y tế. Khi người dân được giảm gánh nặng thuế, họ sẽ có động lực và khả năng tài chính để lựa chọn các dịch vụ chất lượng cao hơn. Từ đó, tạo ra lực cầu thị trường, thúc đẩy sự phát triển của các tổ chức giáo dục và y tế tư nhân - vốn là 2 lĩnh vực then chốt quyết định chất lượng nguồn nhân lực và năng lực cạnh tranh quốc gia.
Đây là sự chuyển dịch trong tư duy làm chính sách an sinh, cách tiếp cận bền vững, thay đổi trọng tâm từ cơ chế "trợ cấp sau" (Nhà nước thu thuế rồi phân bổ lại qua hệ thống công) sang "giảm gánh trước", tức là cho phép người dân giữ lại thu nhập để chủ động hoạch định tài chính, lựa chọn dịch vụ và tự đảm bảo an sinh cho chính mình.
Khi hàng triệu người nộp thuế được giữ lại một phần thu nhập lớn hơn (nhờ tăng giảm trừ gia cảnh và giãn biểu thuế), ông dự báo điều này sẽ tác động ra sao đến tổng cầu tiêu dùng nội địa và qua đó, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế?
Khi các chính sách điều chỉnh thuế TNCN được áp dụng, tác động kinh tế không chỉ dừng lại ở từng cá nhân mà sẽ lan tỏa ra toàn xã hội. Khi hàng triệu người nộp thuế được giữ lại phần thu nhập lớn hơn, nguồn lực tiêu dùng nội địa, vốn được xem là trụ cột tăng trưởng, sẽ được kích hoạt mạnh mẽ.
Bản chất của việc tăng giảm trừ gia cảnh và giãn biểu thuế là hành động tái phân bổ dòng tiền. Thay vì tập trung tại ngân sách, nguồn lực này được chuyển về khu vực hộ gia đình - khu vực có xu hướng chi tiêu cao nhất.
Tác động tức thời trong ngắn hạn là dòng tiền tăng thêm trong tay người dân sẽ tạo ra "cú hích" trực tiếp cho thương mại, dịch vụ và sản xuất hàng tiêu dùng. Các cửa hàng, nhà hàng, và nhà máy sẽ cảm nhận được sức mua tăng lên.
Tác động củng cố trong trung hạn là sức mua ổn định sẽ củng cố lòng tin thị trường, khuyến khích các doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào các ngành công nghiệp nội địa, thay vì chỉ tập trung vào xuất khẩu, tạo ra sự phát triển cân bằng hơn.
Nếu xét về bài toán ngân sách, việc giảm thu thuế TNCN có tác động tài khóa được dự báo trước. Tuy nhiên, hiệu ứng lan tỏa kinh tế - xã hội được kỳ vọng sẽ bù đắp một cách đáng kể. Nền kinh tế vận hành theo chu kỳ, khi tiêu dùng của người dân tăng, doanh số của doanh nghiệp sẽ tăng theo. Từ đó, dẫn đến sản xuất phải mở rộng, và kết quả là, nguồn thu của Nhà nước từ thuế gián thu và thuế thu nhập doanh nghiệp cũng sẽ tăng theo chu kỳ đó.
Xin cảm ơn ông.
Cát Lam
