Lương tối thiểu vùng năm 2026 tăng mạnh, người lao động cần chú ý gì?
Ngày 10/11/2025, Chính phủ ban hành Nghị định 293/2025/NĐ-CP quy định về mức lương tối thiểu vùng, có hiệu lực chính thức từ 01/01/2026, thay thế quy định tại Nghị định 74/2024/NĐ-CP đang có hiệu lực. Nghị định mới là bước đi chính sách thường niên phù hợp diễn biến kinh tế - xã hội, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa người sử dụng lao động và người lao động.
Quy định mới về mức lương tối thiểu vùng
Nghị định 293/2025/NĐ-CP quy định, bắt đầu từ ngày 01/01/2026 mức lương tối thiểu vùng tăng rõ rệt ở cả diện áp dụng theo tháng và theo giờ, được căn cứ dựa trên đặc thù phát triển kinh tế – xã hội từng vùng, giá cả tiêu dùng, mặt bằng mức sống, năng suất lao động và tình hình thực tiễn địa phương. Cụ thể, Điều 3 của Nghị định 293 quy định:
Vùng I áp dụng mức lương tối thiểu 5,310,000 đồng/tháng, vùng II là 4,730,000 đồng/tháng, vùng III là 4,140,000 đồng/tháng và vùng IV là 3,700,000 đồng/tháng. Đồng thời, lương tối thiểu theo giờ cũng được cập nhật đồng bộ: vùng I là 25,500 đồng/giờ, vùng II là 22,700 đồng/giờ, vùng III là 20,000 đồng/giờ, vùng IV là 17,800 đồng/giờ.
Người sử dụng lao động hoạt động trên địa bàn thuộc vùng nào thì áp dụng mức lương tối thiểu quy định đối với địa bàn đó. Phụ lục đính kèm Nghị định xác định cụ thể từng tỉnh, thành phố, xã phường vào vùng tương ứng để bảo đảm tính minh bạch, dễ áp dụng cho các doanh nghiệp trên toàn quốc. Đặc biệt, Nghị định tiếp tục bám sát nguyên tắc xác lập lương tối thiểu là mức thấp nhất được trả cho người lao động làm việc trong điều kiện bình thường, bảo đảm nhu cầu sống tối thiểu của bản thân và gia đình họ, đồng thời thúc đẩy năng suất xã hội phát triển.
So sánh mức lương tối thiểu vùng qua các giai đoạn
Nếu nhìn lại 5 năm gần đây, mức lương tối thiểu vùng luôn được điều chỉnh tăng dần. Giai đoạn 2021-2022 chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực bởi đại dịch COVID-19 nên Chính phủ chủ yếu duy trì mức cũ.
Kể từ năm 2023, kinh tế phục hồi, tốc độ điều chỉnh lương tối thiểu được đẩy mạnh trở lại để thích ứng với biến động giá sinh hoạt, bảo đảm đời sống tối thiểu người lao động, thực hiện các cam kết quốc tế về lao động và tăng sức cạnh tranh nguồn nhân lực. Theo đó, thời điểm năm 2021, mức lương tối thiểu vùng I là 4,420,000 đồng/tháng (Nghị định 90/2019/NĐ-CP), năm 2022 là 4,680,000 đồng/tháng (Nghị định 38/2022/NĐ-CP), năm 2024 vùng I đạt 4,960,000 đồng/tháng (Nghị định 74/2024/NĐ-CP) và đến năm 2025 là 5,310,000 đồng/tháng theo Nghị định mới. Trong cùng giai đoạn, vùng IV tăng từ 3,070,000 đồng (vào năm 2021) lên 3,700,000 đồng/tháng. Như vậy, chỉ trong vòng 5 năm, mức lương tối thiểu đã tăng từ 630,000 đến 890,000 đồng mỗi tháng. So với mức tăng lạm phát trung bình và mặt bằng giá cả chung, có thể thấy mức tăng này phản ánh chủ trương nâng cao phúc lợi và đảm bảo an sinh xã hội của Nhà nước.
Ngoài ra, việc áp dụng đồng thời hai hình thức lương tối thiểu (theo tháng và theo giờ) không chỉ mang đến sự mềm dẻo, phù hợp với thực tiễn sử dụng lao động bán thời gian, thời vụ mà còn thể hiện sự hội nhập với thông lệ quốc tế, đáp ứng kỳ vọng cải cách toàn diện về quan hệ lao động, đồng thời bảo vệ tối đa quyền của người lao động trong bối cảnh cạnh tranh lao động ngày càng gay gắt trên thị trường.
Tác động đến người lao động ra sao?
Chính sách tăng lương tối thiểu vùng được kỳ vọng mang lại nhiều tác động tích cực đối với người lao động, đặc biệt đối với các nhóm lao động phổ thông, khu vực doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các ngành nghề sử dụng nhiều lao động giản đơn.
Trước hết, việc tăng mức lương tối thiểu trực tiếp giúp người lao động cải thiện điều kiện sống, nâng cao khả năng chi trả các nhu cầu thiết yếu trong bối cảnh giá cả tiêu dùng nhiều năm qua liên tục leo thang. Sự điều chỉnh này góp phần củng cố niềm tin của người lao động vào chính sách của Nhà nước. Đặc biệt, tỷ trọng lao động nữ, lao động di cư, lao động trẻ và lao động giản đơn tại khu vực ngoài nhà nước được mức lương cơ bản không thấp hơn ngưỡng sống tối thiểu khu vực mình sinh sống.
Thứ hai, khi lương tối thiểu tăng, mức đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp và bảo hiểm y tế bắt buộc cũng tăng tương ứng. Nhờ đó, quyền lợi dài hạn bao gồm: hưởng lương hưu, chế độ thai sản, ốm đau, thất nghiệp, bệnh nghề nghiệp... đều tăng lên, cải thiện an sinh xã hội và giảm gánh nặng ngân sách đối với các trường hợp trợ cấp xã hội tự do.
Về phía các doanh nghiệp, dù chi phí tiền lương có tăng lên, song đây cũng là động lực thúc đẩy doanh nghiệp phải đổi mới quản trị nhân sự, tái cấu trúc dây chuyền sản xuất, đầu tư nâng cao năng suất, qua đó đảm bảo tính cạnh tranh và phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động hiện đại.
Thứ ba, Nghị định mới còn bảo vệ nhóm lao động yếu thế, góp phần thu hẹp khoảng cách giàu nghèo và giảm bất bình đẳng trong xã hội. Khi mức lương tối thiểu được ấn định và kiểm soát minh bạch, người sử dụng lao động khó có thể “lách luật”, trả lương thấp hơn quy định hoặc né tránh nghĩa vụ đóng bảo hiểm, nhất là trong các ngành nghề gia công, chế biến, may mặc,… Điều này giúp bảo vệ lao động trước làn sóng đầu tư nước ngoài, tăng vị thế của người lao động trên trường quốc tế thông qua các cam kết đa phương về quyền lao động.
Bên cạnh đó, điều chỉnh lương tối thiểu còn giúp tăng sức mua nội địa, thúc đẩy tiêu dùng xã hội, đồng thời tạo động lực để người học nghề, lao động trẻ tích cực tham gia thị trường, từ đó làm tăng chất lượng nguồn lao động, giảm tỷ lệ thất nghiệp và giảm tệ nạn xã hội liên quan đến đói nghèo. Việc tăng lương tối thiểu vùng còn thúc đẩy các ngành thương mại, dịch vụ, sản xuất phục hồi nhanh, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế vĩ mô.
Bên cạnh những mặt tích cực, chính sách tăng lương tối thiểu vùng cũng tạo ra một số áp lực nhất định cho doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nơi chi phí nhân sự chiếm tỷ trọng lớn.
Đối với các doanh nghiệp trả lương theo sản phẩm, khoán việc, cần minh bạch biến lương khoán thành mức thu nhập thực nhận tối thiểu không thấp hơn quy định mới có hiệu lực từ 01/01/2026. Các cơ quan quản lý Nhà nước tăng cường giám sát hậu kiểm, xử nghiêm các trường hợp trả lương thấp hơn quy định hoặc né tránh đóng bảo hiểm xã hội để bảo vệ quyền lợi cho người lao động.
Nghị định 293/2025/NĐ-CP là văn bản pháp lý quan trọng, là căn cứ thực tiễn sâu sắc, góp phần cải thiện vị thế của người lao động, bảo vệ an sinh xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế, nâng cao sức cạnh tranh lao động quốc gia.
Trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng thị trường lao động quốc tế, chính sách nâng lương tối thiểu vùng theo hướng bắt kịp thực tiễn, đồng thời nghiêm túc xử lý các trường hợp vi phạm… sẽ là động lực thúc đẩy các chuẩn mực phát triển mới phù hợp với kỳ vọng của người lao động, cộng đồng doanh nghiệp và xã hội. Nhà nước, doanh nghiệp và bản thân người lao động cần tiếp tục đồng hành, nỗ lực xây dựng môi trường lao động văn minh, minh bạch và bình đẳng, góp phần khẳng định vai trò động lực, kiến tạo của chính sách tiền lương đối với phát triển kinh tế – xã hội thời kỳ mới.
ThS.LS. Huỳnh Thị Mỹ Hằng (Công ty Luật Anh Sĩ)
