Chuyên gia dự báo xuất khẩu thủy sản năm 2025 khó đạt 11 tỷ USD

Chuyên gia dự báo xuất khẩu thủy sản năm 2025 khó đạt 11 tỷ USD

Dù xuất khẩu thủy sản 9 tháng đầu năm vượt 8 tỷ USD, tăng gần 16% so với cùng kỳ, mở ra kỳ vọng về một năm khởi sắc, song chuyên gia VASEP nhận định mục tiêu cán mốc 11 tỷ USD trong năm 2025 vẫn là thách thức lớn.

Theo thống kê của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), đến hết tháng 9, ngành thủy sản tiếp tục duy trì đà tăng tốc nhờ nhu cầu phục hồi tại các thị trường chủ lực và lợi thế ngắn hạn từ giai đoạn “chạy nước rút” thuế quan của Mỹ.

Trong cơ cấu sản phẩm, tôm vẫn là mặt hàng dẫn dắt, mang về hơn 3.38 tỷ USD, tăng 20.3% so với cùng kỳ. Động lực tăng trưởng chủ yếu đến từ nhu cầu ổn định ở Mỹ, Nhật Bản, EU và sự gia tăng đơn hàng tại các thị trường khu vực. Cá tra cũng ghi dấu ấn với kim ngạch hơn 1.6 tỷ USD, tăng gần 10%, nhờ nhu cầu phục hồi tại Trung Quốc, Mỹ và một số nước Trung Đông.

Trước đó, thị trường kỳ vọng đà hồi phục mạnh mẽ sẽ giúp xuất khẩu thủy sản lần đầu đạt mốc 11 tỷ USD kể từ năm 2022. Tuy nhiên, tại Diễn đàn Hợp tác kinh tế thương mại Việt Nam - EU 2025 chiều 17/10, bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng Thư ký VASEP, nhận định rằng dù mức tăng trưởng là tích cực, nhưng khả năng đạt được con số này vẫn “rất khó”.

“Với tốc độ hiện nay, xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2025 nhiều khả năng sẽ vượt 10 tỷ USD. Tuy nhiên, kỳ vọng chạm mốc 11 tỷ USD như nhiều người mong đợi là khó khả thi, bởi các tác động từ thị trường thế giới dự kiến sẽ bộc lộ rõ hơn trong quý 4”, bà nói nhưng không đề cập cụ thể nguyên nhân ngắn hạn, song bối cảnh chung cho thấy ngành đang phải đối mặt với nhiều thách thức: sức mua tại các thị trường lớn có dấu hiệu chững lại, chi phí sản xuất và logistics vẫn ở mức cao, trong khi các yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật, môi trường và truy xuất nguồn gốc ngày càng nghiêm ngặt.

Bức tranh xuất khẩu thủy sản 9 tháng đầu năm 2025. Nguồn: VASEP

Về dài hạn, chuyên gia cho biết một trong những trở ngại lớn hiện nay là quy định chống khai thác hải sản bất hợp pháp (IUU) của EU. Dù Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong quản lý và truy xuất nguồn gốc, “thẻ vàng” kéo dài sang năm thứ 8 vẫn khiến ngành thất thu khoảng 100 triệu USD mỗi năm. Bà bày tỏ hy vọng đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu dự kiến trở lại Việt Nam vào tháng 12 sẽ mở ra cơ hội gỡ cảnh báo, giúp khơi thông xuất khẩu hải sản sang châu Âu.

Bà Lan nhận định EU vẫn là thị trường đáng để theo đuổi lâu dài nhờ quy mô tiêu dùng lớn, khoảng 450 triệu dân, và tổng kim ngạch nhập khẩu thủy sản hơn 30 tỷ euro, đứng thứ hai thế giới chỉ sau Trung Quốc. Tuy nhiên, sau 5 năm kể từ khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực (từ tháng 8/2020), xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang khu vực này dù duy trì mức hơn 1 tỷ USD/năm, vẫn chưa tạo được bước đột phá như kỳ vọng.

“Thị phần của Việt Nam tại EU còn khiêm tốn, nhưng khu vực này đã góp phần ổn định đầu ra cho ngành trong bối cảnh kinh tế thế giới nhiều biến động”, chuyên gia nhận xét.

Hiện Việt Nam xuất khẩu thủy sản tới 26/27 quốc gia EU, trong đó Hà Lan, Đức, Bỉ, Tây Ban Nha và Ý là năm thị trường lớn nhất, chiếm 68% tổng kim ngạch. Bà Lan cho rằng dư địa tại các nước Nam Âu vẫn rất lớn khi người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng các sản phẩm có chứng nhận bền vững, truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

Việt Nam hiện có 506 cơ sở chế biến được EU phê duyệt, thể hiện năng lực kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm của doanh nghiệp trong nước. Cùng với đó, Việt Nam đứng thứ 4 thế giới về sản lượng thủy sản, thứ 3 về thương mại, chỉ sau Trung Quốc và Na Uy - vị thế được củng cố nhờ năng lực chế biến sâu và khả năng thích ứng tốt với thị trường. 

Trong các nhóm sản phẩm chủ lực, cá tra được đánh giá có triển vọng nhất tại EU nhờ chuỗi sản xuất khép kín, truy xuất nguồn gốc đầy đủ và đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm tương đương Mỹ. Đây cũng là mặt hàng duy nhất được USDA công nhận tiêu chuẩn quản trị chuỗi tương đương Hoa Kỳ, đồng thời được FAO và Ngân hàng Thế giới xếp vào nhóm 7 loài thủy sản nuôi bền vững hàng đầu thế giới. Tính đến tháng 9/2025, Việt Nam dẫn đầu châu Á với 121 trại nuôi cá tra đạt chuẩn ASC, vượt xa các quốc gia khác trong khu vực.

Với tôm, Việt Nam đang giữ vị trí thứ 3 tại EU, sau Ecuador và Ấn Độ. Các sản phẩm giá trị gia tăng chiếm 50-55% kim ngạch, trong khi mô hình nuôi ứng dụng công nghệ cao, tăng năng suất và giảm tác động môi trường đang được mở rộng nhanh chóng.

Riêng cá ngừ, dù vẫn nằm trong top 7 nhà xuất khẩu lớn nhất vào EU, nhưng “thẻ vàng” IUU tiếp tục là rào cản đáng kể. Dù vậy, các doanh nghiệp cùng cơ quan quản lý đang đẩy mạnh tuân thủ quy định quốc tế, kỳ vọng việc tháo gỡ cảnh báo trong thời gian tới sẽ giúp nhóm hàng này lấy lại đà tăng trưởng.

Bà Tô Thị Tường Lan dự báo xuất khẩu thủy sản khó chạm mốc 11 tỷ USD trong năm nay - Ảnh: Tử Kính

Từ góc nhìn chung, Phó Tổng Thư ký VASEP cho rằng ngành thủy sản Việt Nam đang đối mặt với 3 nhóm thách thức lớn. Biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, kéo theo dịch bệnh, xâm nhập mặn và chi phí sản xuất tăng cao. Hành vi tiêu dùng toàn cầu thay đổi, người mua ngày càng ưa chuộng sản phẩm “xanh”, trong khi nhiều doanh nghiệp trong nước chưa đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn bền vững. Bên cạnh đó, cạnh tranh và rào cản thương mại gia tăng khi Indonesia và Ấn Độ nổi lên mạnh mẽ, còn thương hiệu thủy sản Việt tại EU vẫn chưa đủ độ nhận diện.

Để thích ứng với bối cảnh này, VASEP đề xuất 4 định hướng trọng tâm cho giai đoạn tới: phát triển bền vững gắn với bảo tồn tài nguyên và giảm phát thải; nâng cao chất lượng, mở rộng sản phẩm cao cấp; đa dạng hóa thị trường xuất khẩu; và đảm bảo minh bạch chuỗi sản xuất - tài chính. Theo bà Lan, chuyển từ xuất khẩu hàng thô sang hàng giá trị gia tăng, khai thác sản phẩm đặc trưng như tôm - lúa - rừng ngập mặn là hướng đi cần thiết để tạo lợi thế dài hạn.

Tại diễn đàn, ông Lasse Pedersen Hjortshoj, Đại diện toàn quyền Đại sứ quán Đan Mạch tại Việt Nam, đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong chuyển đổi xanh và phát triển bền vững, cho rằng việc tuân thủ các tiêu chuẩn ESG và giảm phát thải carbon không chỉ là yêu cầu bắt buộc, mà còn là cơ hội để nâng tầm thương hiệu thủy sản Việt Nam tại thị trường quốc tế.

Trong khi đó, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), nhận định dù EVFTA đã mở ra “cánh cửa vàng” cho doanh nghiệp Việt Nam, nhưng thị phần thủy sản trong 5 năm qua gần như không đổi. Khi EU chuẩn bị ký thêm các hiệp định thương mại với Indonesia và Ấn Độ, lợi thế thuế quan của Việt Nam sẽ dần thu hẹp, do đó “doanh nghiệp cần tận dụng thời gian còn lại để nâng chất lượng sản phẩm và mở rộng thị phần”.

* Chuyên gia: Việt Nam chưa tận dụng hết "thời gian vàng" của EVFTA

Tử Kính

FILI - 15:52:23 20/10/2025