Đâu là lối thoát cho hàng triệu người cần vốn?
Trong bối cảnh nền kinh tế có nhiều biến động, nhu cầu vay tiêu dùng hay sản xuất, kinh doanh nhỏ ngày càng tăng cao. Vậy các ngân hàng đã đáp ứng được hết những yêu cầu đó chưa và liệu có giải pháp nào cho những người không thể vay tiền từ các ngân hàng?
Việt Nam hiện có tới 49 ngân hàng, bao gồm ngân hàng thương mại cổ phần, ngân hàng chính sách, chi nhánh ngân hàng nước ngoài... nhưng vẫn còn rất nhiều người chưa thể tiếp cận được các gói vay chính thức từ hệ thống ngân hàng. Theo các ước tính gần đây, có đến hơn 20 triệu người Việt trưởng thành không đáp ứng được các điều kiện cho vay của ngân hàng. Đây không chỉ là một con số khổng lồ mà còn là dấu hiệu cho thấy khoảng trống lớn trong thị trường tài chính tiêu dùng hiện nay.
Nguyên nhân khiến hàng triệu người bị “gạt ra ngoài” hệ thống tín dụng truyền thống là bởi họ không đáp ứng được hai điều kiện vay cơ bản của các ngân hàng.
Trước tiên là chứng minh thu nhập ổn định. Ngân hàng thường yêu cầu người vay có hợp đồng lao động có thời hạn tối thiểu 6 tháng. Nếu không, người vay phải có những tài sản lớn như nhà đất, xe hơi để thế chấp.
Thứ hai là lịch sử tín dụng. Chỉ những người không có nợ xấu hoặc nợ xấu nhóm 2 theo ghi nhận của Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) mới được duyệt vay. Những ai từng trễ hạn hoặc vướng nợ xấu nhóm 3 trở lên thường bị từ chối. Điều này không chỉ gây thiệt hại cho người muốn vay mà còn khiến chính các ngân hàng bị giảm lượng khách hàng.
Từ thực tế này, các công ty tài chính cho vay tiền mặt ra đời. Hiện đã có 16 công ty tài chính tiêu dùng được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cấp phép. Điều kiện vay từ các công ty này linh hoạt hơn: thay vì yêu cầu hợp đồng lao động hoặc sao kê lương, người vay có thể nộp các loại giấy tờ thay thế như hóa đơn điện, nước, điện thoại, hợp đồng bảo hiểm nhân thọ… Một số công ty còn xem xét cho người có nợ xấu nhóm 3 vay tiền nếu đáp ứng được các điều kiện đặc biệt khác. Nhưng đi kèm với điều kiện vay dễ hơn là lãi suất vay khá cao, trung bình từ 30 đến tối đa 55%/năm, thời gian vay ngắn, tối đa 3 – 4 năm và hạn mức vay thấp, chỉ từ 10 đến 30 triệu đồng.
Ngoài nhóm công ty tài chính tiêu dùng, hiện có một hình thức vay khác đang phát triển mạnh là vay thay thế dựa trên tài sản đảm bảo – còn gọi là vay cầm cố. Hình thức vay này phù hợp với người lao động phổ thông, lao động tự do, người nhận lương công nhật và dưới chuẩn ngân hàng. Đây là mô hình vay tiêu biểu của thị trường tài chính thay thế. Theo báo cáo của FiinGroup (6/2025), hình thức cho vay này chiếm tới 60% thị trường tài chính thay thế.
Mô hình này bao gồm hai nhánh chính: một là hệ thống cửa hàng truyền thống, hai là hệ thống cho vay tổ chức theo mô hình chuỗi, áp dụng công nghệ hiện đại. Nhánh thứ nhất – các cửa hàng nhỏ lẻ - hoạt động theo kiểu tự phát với số lượng lên đến gần 24,000 cửa hàng (2023). Đây là nhóm tiềm ẩn nhiều rủi ro vì thiếu minh bạch, dễ bị biến tướng. Ngược lại, các chuỗi cho vay hiện đại đang từng bước chuyên nghiệp hóa hoạt động vay cầm cố, nổi bật nhất là F88 – thương hiệu dẫn đầu phân khúc với gần 900 cửa hàng trên toàn quốc, chiếm khoảng 75% trên tổng số 1,200 cửa hàng cho vay dựa trên nền tảng công nghệ.
F88 hoạt động theo mô hình có kiểm soát, minh bạch và áp dụng công nghệ để nâng cao trải nghiệm người vay là ví dụ tiêu biểu. Doanh nghiệp này hiện cho vay bằng đăng ký xe máy hoặc ô tô. Hạn mức vay tối đa đối với đăng ký xe máy là 50 triệu đồng, còn với đăng ký ô tô là 3 tỷ đồng. Thời hạn vay tối đa là 18 tháng, với mức lãi suất 1.6%/tháng, tương đương 19.2%/năm – được đánh giá là cạnh tranh.
Tuy nhiên, giữa sự phát triển mạnh mẽ của thị trường tài chính có kiểm soát của nhà nước, người dân cũng cần tỉnh táo trước những đối tượng cho vay nặng lãi mạo danh công ty tài chính. Các đối tượng này thường không có địa chỉ rõ ràng, chỉ quảng cáo trên bờ tường, cột điện với lời mời hấp dẫn như “cho vay không cần gặp mặt", "giải ngân trong 1 phút”. Quy trình vay không thẩm định, không hồ sơ nhưng đó là mồi nhử của cái bẫy lãi suất vài trăm, thậm chí vài nghìn%/năm. Khi người vay không trả đúng và đủ, các đối tượng sẽ đòi nợ một cách thô bạo, thậm chí gây tổn hại tinh thần và thể chất cho người đi vay.
Trong bối cảnh như vậy, lựa chọn sáng suốt nhất của người dân vẫn là tìm đến các công ty tài chính cho vay tiền mặt uy tín đã được cấp phép, hoặc các đơn vị cho vay thay thế chuyên nghiệp như F88. Việc tránh xa tín dụng đen chính là bước đầu tiên để đảm bảo an toàn tài chính và cuộc sống ổn định.
Minh Tài
