Thuế quan Trump kéo giảm thương mại Mỹ-châu Á, riêng Đông Nam Á vẫn tăng trưởng
Chính sách thuế quan toàn diện của Tổng thống Donald Trump đang để lại dấu ấn rõ rệt trên bản đồ thương mại toàn cầu.
Theo dữ liệu mới được Cục Phân tích Kinh tế Mỹ công bố vào ngày 11/12, nhập khẩu hàng hóa từ châu Á đã giảm mạnh trong tháng 9, phản ánh tác động sâu rộng của các biện pháp thuế quan xuyên Thái Bình Dương.
Trong tháng 9/2025, thâm hụt thương mại hàng hóa giữa Mỹ và các quốc gia châu Á đã thu hẹp 5.3% so với tháng trước, giảm xuống còn 61 tỷ USD trong tháng 9. Nguyên nhân chính đến từ việc các doanh nghiệp Mỹ thắt chặt hoạt động nhập khẩu khi đối mặt với gánh nặng thuế quan ngày càng tăng.
Trong khi thương mại với châu Á sụt giảm, thâm hụt thương mại hàng hóa toàn cầu của Mỹ lại gia tăng do nhập khẩu từ Liên minh châu Âu (EU), Mexico và Canada tăng mạnh, bù đắp cho sự suy giảm từ phương Đông.
Trung Quốc - đối tượng chính của chiến dịch thuế quan Trump - chứng kiến kim ngạch nhập khẩu vào Mỹ giảm 4 tỷ USD trong tháng, xuống còn 11.4 tỷ USD. Điều đáng chú ý là xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc lại tăng nhẹ 200 triệu USD trong bối cảnh các cuộc đàm phán thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn đang tiếp diễn.
Đông Nam Á là điểm sáng bất ngờ
Giữa làn sóng sụt giảm chung, khu vực Đông Nam Á lại cho thấy điều khác biệt. Nhập khẩu từ các quốc gia như Việt Nam, Thái Lan, Indonesia đều ghi nhận mức tăng nhẹ trong tháng 9, ngay sau khi các mức thuế quan mới được tiết lộ.
Dữ liệu này phản ánh tác động của các mức thuế quan đối ứng mà ông Trump áp dụng từ tháng 8. Mặc dù một số quốc gia nhỏ ở Đông Nam Á phải chịu mức thuế tới 40% - con số cao nhất trong khu vực, nhưng vẫn thấp hơn đáng kể so với mức ban đầu được công bố vào tháng 4.
Các nhà phân tích chỉ ra rằng doanh nghiệp đã trì hoãn việc nhập hàng từ các trung tâm sản xuất châu Á khi mức thuế quan từng lên tới 49%. Sự do dự này đã tạo ra những xáo trộn đáng kể trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Mặt khác, xuất khẩu hàng hóa của Mỹ tăng 8.8 tỷ USD trong tháng 9, đưa tổng kim ngạch lên 187.6 tỷ USD. Động lực chính đến từ nhu cầu mua vàng và dầu tăng cao từ thế giới.
Một diễn biến bất ngờ trong báo cáo là nhập khẩu hàng dược phẩm của Mỹ gần như tăng gấp đôi, lên hơn 28 tỷ USD. Paul Ashworth, nhà kinh tế trưởng Bắc Mỹ tại Capital Economics, nhận xét: "Nếu không có sự hồi phục khổng lồ 12.9 tỷ USD trong nhập khẩu dược phẩm, nhập khẩu hàng hóa sẽ chạm mức thấp nhất trong hai năm rưỡi”.
Ông cho rằng đợt tăng đột biến này có thể xuất phát từ mối đe dọa của ông Trump về việc áp thuế quan lên thuốc có thương hiệu nhập khẩu, mặc dù lời đe dọa này vẫn chưa được hiện thực hóa.
Báo cáo - ban đầu dự kiến phát hành vào tháng 11/2025 nhưng bị hoãn do việc đóng cửa Chính phủ liên bang kéo dài 43 ngày - cho thấy mức độ biến động mà các nhà nhập khẩu và nhà cung cấp châu Á phải đối mặt trong năm qua.
Hiện tại, người tiêu dùng Mỹ đang chịu mức thuế quan trung bình 16.8% theo tính toán của Budget Lab tại Đại học Yale. Trong khi Nhật Bản và Hàn Quốc đã đàm phán được mức thuế thấp hơn so với thông báo ban đầu, hàng hóa Ấn Độ phải chịu mức thuế 50% và sản phẩm Đài Loan là 20%. Riêng với Trung Quốc (bao gồm cả Hồng Kông và Ma Cao), mức thuế hiện tại là 47.5% sau thỏa thuận tháng 10.
Đáng chú ý, mặc dù thuế quan Mỹ đã hạn chế đáng kể thương mại song phương với Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã thành công trong việc chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường khác. Theo dữ liệu chính thức mới nhất, thặng dư thương mại hàng năm của Trung Quốc đã vượt mức 1 ngàn tỷ USD trong năm nay.
Hiện tương lai của chính sách thuế quan Trump đang trong tình trạng bất định sau khi Tòa án Tối cao Mỹ tháng trước đã nghe các lập luận về tính hợp pháp của các biện pháp này, được áp dụng theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế 1977. Các nhà kinh tế cảnh báo rằng nếu thuế quan bị bãi bỏ, thâm hụt thương mại của Mỹ có thể sẽ gia tăng trở lại.
Vũ Hạo
