Tỷ phú liều lĩnh Masayoshi Son và canh bạc tất tay vào AI
Masayoshi Son đang thực hiện canh bạc lớn nhất trong sự nghiệp: Biến “đứa con tinh thần” SoftBank trở thành tâm điểm của cuộc cách mạng do trí tuệ nhân tạo (AI) dẫn dắt.
Ông Masayoshi Son, Chủ tịch kiêm Giám đốc Điều hành của SoftBank Group Corp., phát biểu tại sự kiện SoftBank World ở Tokyo, Nhật Bản, vào thứ Tư, ngày 16/7/2025. Ảnh: Kiyoshi Ota | Bloomberg | Getty Images
|
Ông Son tuyên bố rằng siêu trí tuệ nhân tạo (ASI) - loại AI thông minh hơn con người 10,000 lần - sẽ xuất hiện trong vòng 10 năm tới. Đây là một phát biểu táo bạo, nhưng có lẽ không quá ngạc nhiên. Sự nghiệp của ông được xây dựng từ những ván cược khổng lồ, mà thương vụ đáng chú ý nhất là khoản đầu tư 20 triệu USD vào gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc Alibaba vào năm 2000, một quyết định đã mang về hàng tỷ USD cho SoftBank.
Giờ đây, vị tỷ phú kỳ vọng lặp lại thành công đó thông qua một loạt các khoản đầu tư và thâu tóm các công ty AI, nhằm đưa SoftBank vào vị thế trung tâm của một sự chuyển dịch công nghệ mang tính nền tảng.
Theo hai cựu giám đốc điều hành tại SoftBank, mặc dù ông Son đã thẳng thắn chia sẻ về tầm nhìn của mình trong năm qua, nhưng tư duy của ông đã đi trước làn sóng lạc quan gần đây một bước rất xa.
“Tôi nhớ rất rõ lần đầu tiên ông ấy mời tôi đến nhà ăn tối. Khi ngồi trên hiên nhà nhâm nhi ly rượu vang, ông ấy bắt đầu nói với tôi về điểm kỳ dị - thời điểm trí tuệ máy móc vượt qua trí tuệ con người”, Alok Sama, người từng là Giám đốc Tài chính của SoftBank đến năm 2016 và là Chủ tịch đến năm 2019, chia sẻ với CNBC.
Những nước cờ AI mạnh bạo của SoftBank
Đối với ông Son, AI dường như là một sứ mệnh cá nhân.
“SoftBank được thành lập vì mục đích gì? Masa Son được sinh ra vì mục đích gì? Nghe có vẻ lạ, nhưng tôi nghĩ mình được sinh ra để hiện thực hóa ASI”, ông Son nói vào năm ngoái.
Điều đó có thể phần nào lý giải cho nỗ lực mạnh mẽ trong vài năm qua - đặc biệt là hai năm gần nhất - nhằm đưa SoftBank trở thành tâm điểm của cuộc chơi AI.
Năm 2016, SoftBank đã thâu tóm nhà thiết kế chip Arm trong một thương vụ trị giá khoảng 32 tỷ USD vào thời điểm đó. Ngày nay, Arm được định giá hơn 145 tỷ USD. Dù các thiết kế của Arm là nền tảng cho gần như mọi điện thoại thông minh trên thế giới, công ty hiện đang tìm cách định vị mình như một nhân tố chủ chốt trong hạ tầng AI. Các con chip dựa trên kiến trúc Arm cũng là một phần trong hệ thống của Nvidia được sử dụng tại các trung tâm dữ liệu.
Vào tháng 3, SoftBank cũng đã công bố kế hoạch thâu tóm một nhà thiết kế chip khác là Ampere Computing với giá 6.5 tỷ USD.
OpenAI, công ty đứng sau ChatGPT, là một khoản đầu tư đình đám khác của SoftBank. Gần đây, gã khổng lồ Nhật Bản cho biết khoản đầu tư dự kiến vào công ty này sẽ đạt khoảng 4.8 ngàn tỷ Yên Nhật (32.7 tỷ USD).
SoftBank cũng đã rót vốn vào một số công ty khác liên quan đến AI trong danh mục đầu tư của mình.
“Chiến lược AI của SoftBank rất toàn diện, bao trùm toàn bộ hệ sinh thái từ chất bán dẫn nền tảng, phần mềm, cơ sở hạ tầng, robot cho đến các dịch vụ đám mây tiên tiến và ứng dụng cuối trên các lĩnh vực trọng yếu như doanh nghiệp, giáo dục, y tế và hệ thống tự hành”, Neil Shah, đồng sáng lập tại Counterpoint Research, nói với CNBC. “Tầm nhìn của ông Son là kết nối chặt chẽ và tích hợp sâu sắc các thành phần này, qua đó tạo dựng một hệ sinh thái AI vững mạnh được thiết kế để tối đa hóa giá trị dài hạn cho các cổ đông của chúng tôi”.
Diễn biến giá cổ phiếu của SoftBank kể từ năm 2017, năm mà quỹ Vision Fund đầu tiên được thành lập.
Một người quen thuộc với công ty tiết lộ với CNBC rằng có một sợi chỉ đỏ xuyên suốt các khoản đầu tư của SoftBank vào các công ty AI, xuất phát trực tiếp từ ông Son. Cụ thể, các công ty này phải tận dụng trí tuệ tiên tiến để tăng sức cạnh tranh, gặt hái thành công, cải thiện sản phẩm và làm hài lòng khách hàng. Người này yêu cầu được giấu tên do tính chất nhạy cảm của vấn đề.
Masayoshi Son
|
Mọi chuyện bắt đầu với máy tính não và robot
Khi SoftBank khởi động “Tầm nhìn 30 năm tiếp theo” vào năm 2010, ông Son đã đề cập đến “máy tính não” trong một bài thuyết trình. Ông mô tả đây là những hệ thống có khả năng tự học và cuối cùng là tự lập trình.
Và sau đó là robot. Các tên tuổi lớn trong làng công nghệ như CEO Nvidia Jensen Huang và ông chủ Tesla Elon Musk hiện đang nói về robot như một ứng dụng chính của AI - nhưng ông Son đã nghĩ về điều này từ hơn một thập kỷ trước.
Năm 2012, SoftBank đã mua lại phần lớn cổ phần của một công ty Pháp có tên Aldebaran. Hai năm sau, hai công ty ra mắt robot hình người tên là Pepper, được quảng bá là “robot cá nhân đầu tiên trên thế giới có thể đọc cảm xúc”.
Sau đó, ông Son nói: “Trong 30 năm nữa, tôi hy vọng robot sẽ trở thành một trong những mảng kinh doanh cốt lõi tạo ra lợi nhuận cho tập đoàn SoftBank”.
Canh bạc của SoftBank vào Pepper cuối cùng đã thất bại. SoftBank đã cắt giảm nhân sự tại đơn vị robot và ngừng sản xuất Pepper vào năm 2020. Năm 2022, công ty Đức United Robotics Group đã đồng ý mua lại Aldebaran từ SoftBank.
Nhưng sự quan tâm từ rất sớm của ông Son đối với robot đã cho thấy sự tò mò của ông về các ứng dụng AI trong tương lai.
“Ông ấy đã tham gia từ rất sớm và đã suy nghĩ về điều này một cách ám ảnh trong một thời gian dài”, Sama, tác giả cuốn sách “Cạm bẫy tiền bạc”, cho biết.
Trong thầm lặng, ông Son đang chuẩn bị một kế hoạch lớn hơn: một quỹ công nghệ sẽ khuấy đảo giới đầu tư. Ông đã thành lập Vision Fund vào năm 2017 với số vốn khả dụng khổng lồ lên tới 100 tỷ USD.
SoftBank đã đầu tư mạnh mẽ vào các công ty trên khắp thế giới, với một số vụ đặt cược lớn nhất vào các công ty gọi xe như Uber và Didi của Trung Quốc.
Tuy nhiên, các khoản đầu tư vào công ty công nghệ Trung Quốc và một số vụ đặt cược sai lầm vào các công ty như WeWork đã làm xấu đi hình ảnh của Vision Fund, khiến quỹ này chồng chất hàng tỷ USD thua lỗ vào năm 2023.
Có tầm nhìn nhưng sai thời điểm
Thị trường đã đặt câu hỏi về một số khoản đầu tư của ông Son vào các công ty như Uber và Didi, những doanh nghiệp đang đốt tiền vào thời điểm đó và có hiệu quả kinh tế trên từng đơn vị sản phẩm không rõ ràng.
Nhưng theo một cựu đối tác tại SoftBank Vision Fund, ngay cả những khoản đầu tư đó cũng thể hiện quan điểm của ông Son về AI. “Suy nghĩ của ông ấy lúc đó là sự ra đời đầu tiên của AI sẽ là xe tự lái”, nguồn tin này nói với CNBC.
Một lần nữa, đây có thể được coi là một trường hợp đi quá sớm. Uber đã thành lập một đơn vị xe không người lái chỉ để rồi bán nó đi. Thay vào đó, công ty chuyển sang hợp tác với các công ty xe tự lái khác để đưa họ lên nền tảng của mình. Ngay cả bây giờ, xe không người lái vẫn chưa phổ biến trên đường phố, dù các dịch vụ thương mại như của Waymo đã xuất hiện.
SoftBank vẫn duy trì các khoản đầu tư vào các công ty xe không người lái, chẳng hạn như startup Wayve của Anh.
Thời điểm rõ ràng đã không đứng về phía ông Son. Sau những khoản lỗ kỷ lục tại Vision Fund vào năm 2022, ông Son tuyên bố SoftBank sẽ chuyển sang chế độ “phòng thủ”, cắt giảm đáng kể các khoản đầu tư và trở nên thận trọng hơn. Chính vào thời điểm này, các công ty như OpenAI đang bắt đầu lớn mạnh, nhưng vẫn là trước khi ra mắt ChatGPT, sản phẩm đã đưa tên tuổi công ty này ra toàn cầu.
“Khi những công ty đó bắt đầu nổi lên vào giai đoạn 2021-2022, lẽ ra Masa đã ở một vị thế hoàn hảo, nhưng ông đã dùng hết ‘đạn dược’ của mình vào các công ty khác”, cựu giám đốc điều hành Vision Fund nói.
“Khi họ trưởng thành vào năm 2021, 2022, Vision Fund đã đầu tư vào năm sáu trăm công ty khác nhau. Ông ấy không ở trong vị thế có thể đầu tư vào AI và đã bỏ lỡ cơ hội đó”.
Chính ông Son trong năm nay đã chia sẻ rằng SoftBank từng muốn đầu tư vào OpenAI từ đầu năm 2019, nhưng cuối cùng Microsoft mới là nhà đầu tư chính. Tua nhanh đến năm 2025, Vision Fund - hiện đã có hai quỹ - sở hữu một danh mục đầu tư đầy ắp các công ty tập trung vào AI.
Nhưng đó là một giai đoạn khó khăn cho các nhà đầu tư trên diện rộng. Đại dịch Covid-19, lạm phát bùng nổ và lãi suất tăng đã ảnh hưởng đến cả thị trường đại chúng và tư nhân sau nhiều năm chính sách tiền tệ nới lỏng và một đợt tăng trưởng mạnh mẽ của ngành công nghệ.
Theo một người quen thuộc với công ty, SoftBank không xem đó là một cơ hội bị bỏ lỡ để đầu tư vào AI. Thay vào đó, công ty tin rằng vẫn còn rất sớm trong chu kỳ đầu tư AI, nguồn tin này cho biết thêm.
Rủi ro và lợi nhuận
Công nghệ AI đang phát triển nhanh chóng, từ các con chip chạy phần mềm đến các mô hình làm nền tảng cho các ứng dụng phổ biến.
Các gã khổng lồ công nghệ ở Mỹ và Trung Quốc đang cạnh tranh để tạo ra các mô hình AI ngày càng tiên tiến với mục tiêu đạt được trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) - một thuật ngữ có nhiều định nghĩa khác nhau, nhưng nhìn chung đề cập đến AI thông minh hơn con người. Với hàng tỷ USD đầu tư vào công nghệ này, rủi ro là rất lớn, và phần thưởng có thể còn lớn hơn nữa.
Nhưng sự đột phá có thể đến từ bất cứ đâu.
Năm nay, công ty Trung Quốc DeepSeek đã gây xôn xao sau khi phát hành một mô hình suy luận được cho là có chi phí phát triển rẻ hơn so với các đối thủ ở Mỹ. Việc một công ty Trung Quốc đạt được thành tựu này, bất chấp các hạn chế xuất khẩu công nghệ tiên tiến đang được áp dụng, đã làm rung chuyển thị trường tài chính toàn cầu, vốn đinh ninh rằng vị thế dẫn đầu của Mỹ trong lĩnh vực AI là không thể lay chuyển.
Mặc dù thị trường đã phục hồi kể từ đó, tiềm năng về những tiến bộ công nghệ bất ngờ ở giai đoạn đầu của AI vẫn là một rủi ro lớn đối với những công ty như SoftBank.
“Cũng như hầu hết các khoản đầu tư công nghệ, thách thức chính là đầu tư vào các công nghệ chiến thắng. Nhiều khoản đầu tư mà SoftBank đã thực hiện là vào các công ty dẫn đầu hiện tại, nhưng AI vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, do đó các đối thủ khác vẫn có thể xuất hiện từ hư không”, Dan Baker, nhà phân tích cổ phiếu cấp cao tại Morningstar, nói với CNBC.
Tuy nhiên, ông Son đã nói rõ rằng ông muốn thiết lập cho SoftBank một DNA để nó có thể tồn tại và phát triển trong 300 năm, theo trang web của công ty.
Điều đó có thể phần nào giải thích cho những rủi ro lớn mà ông Son chấp nhận, và niềm tin vững chắc của ông khi nói đến các chủ đề và công ty cụ thể - cũng như mức định giá mà ông sẵn sàng trả.
“Ông ấy (Son) đã mắc một số sai lầm, nhưng về phương hướng, ông ấy đang đi đúng hướng, đó là - ông ấy muốn chắc chắn rằng mình là một người chơi thực sự trong lĩnh vực AI và ông ấy đang biến điều đó thành hiện thực”, cựu giám đốc điều hành Vision Fund cho biết.
Quốc An (Theo CNBC)
