VASEP dự báo xuất khẩu thủy sản bùng nổ cuối năm nay, nhưng triển vọng 2026 đầy thách thức
Xuất khẩu thủy sản Việt Nam vẫn đang hướng đến kim ngạch đạt 10 tỷ USD trong năm 2025. Tuy nhiên, sau những con số ấn tượng hiện thời là bóng mây thách thức từ các rào cản thương mại và kỹ thuật, đặc biệt tại thị trường Mỹ. Nguy cơ sụt giảm trong năm 2026 đang hiển hiện, đòi hỏi ngành phải chuẩn bị các giải pháp ứng phó.
Theo số liệu từ Hải quan Việt Nam, 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 7.34 tỷ USD, tăng 17% so với cùng kỳ năm trước. Riêng tháng 8, con số đạt 1.1 tỷ USD, tăng 14%. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), đây là mức tăng trưởng đáng chú ý trong bối cảnh thị trường nhiều biến động.
Lũy kế 8 tháng năm nay, trong cơ cấu sản phẩm, tôm vẫn là mặt hàng chủ lực với doanh thu 2.97 tỷ USD, tăng gần 23%. Đáng chú ý, tôm hùm tiếp tục là “ngôi sao” khi đạt 536 triệu USD, tăng gần 194%. Cá tra cũng phục hồi với giá trị xuất khẩu 1.42 tỷ USD, tăng gần 10%.
Ngược lại, cá ngừ đạt 633 triệu USD, giảm 2.3%, cho thấy phân khúc này đang bất ổn về nguồn cung và thị trường. Trong khi đó, nhóm nhuyễn thể (mực, bạch tuộc, hai mảnh vỏ) lại tăng mạnh hơn 20%, đạt gần 649 triệu USD.
Về thị trường, CPTPP dẫn đầu với kim ngạch 2.01 tỷ USD, chiếm hơn 27% tổng xuất khẩu. Trung Quốc và Hồng Kông vươn lên mạnh mẽ với 1.56 tỷ USD, tăng gần 39%. Mỹ vẫn giữ vị trí thứ 3 với 1.25 tỷ USD, tăng 8.7%, chiếm 17% thị phần. Các thị trường khác như EU (777 triệu USD) và Hàn Quốc (558 triệu USD) tiếp tục duy trì tăng trưởng ổn định.
Dựa vào xu hướng thị trường gần đây, VASEP dự báo ngành thủy sản sẽ cán mốc kim ngạch 10 tỷ USD trong năm 2025. Tuy nhiên, Hiệp hội cũng nhận định ngành thủy sản Việt Nam sau đó sẽ phải đối diện giai đoạn khủng hoảng do ảnh hưởng những biến động thuế quan và rào cản thị trường.
Chính quyền Tổng thống Donald Trump hiện đang ấn định mức thuế quan đối ứng 20% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam (hàng bị gắn mác trung chuyển chịu thuế 40%). Các mặt hàng thủy sản, với mức độ nội địa hóa cao, theo đó chịu thuế đối ứng 20%.
|
Tại Mỹ, thuế đối ứng 20% khiến hàng Việt trở nên kém cạnh tranh hơn so với Thái Lan, Indonesia hay Ecuador. Ngành tôm còn đứng trước nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá cao trong đợt rà soát POR19.
Đáng lo ngại hơn, bắt đầu từ năm 2026, Mỹ sẽ cấm nhập khẩu hải sản từ 12 nghề cá Việt Nam mà không được công nhận tương đương theo Đạo Luật Bảo vệ Động vật có vú biển (MMPA). Theo VASEP, diễn biến này có thể làm mất đi hơn 500 triệu USD kim ngạch xuất khẩu mỗi năm của Việt Nam.
Bên cạnh đó, thẻ vàng IUU vẫn chưa được gỡ bỏ, cộng thêm các quy định mới về kích thước tối thiểu cá ngừ vằn và cấm trộn lẫn nguyên liệu khiến nhiều doanh nghiệp khó xoay xở nguồn hàng hợp pháp.
Tương lai đầy bất trắc
Theo dự báo của VASEP, giai đoạn từ tháng 9-11/2025, doanh nghiệp và nhà nhập khẩu Mỹ sẽ đẩy mạnh đơn hàng để “chạy trước” các rào cản thương mại. Do đó, các tháng 9 và 10 có thể chứng kiến mức tăng trưởng bùng nổ.
Tuy nhiên, từ cuối tháng 11 trở đi, xuất khẩu dự báo chững lại, nhường chỗ cho giai đoạn khó khăn. VASEP cho rằng nếu không có bước đột phá trong xử lý thuế chống bán phá giá và MMPA, xuất khẩu thủy sản năm 2026 chắc chắn sụt giảm, ít nhất trong nửa đầu năm.
Trước rủi ro hiện hữu, nhiều doanh nghiệp đã tính đến việc đa dạng hóa thị trường, hướng sang châu Á, Trung Đông và Nam Mỹ. Tuy nhiên, việc mở rộng thị trường là câu chuyện dài hạn, trong khi Mỹ vẫn là thị trường số 1.
Để giữ vững vị thế, ngành thủy sản cần đẩy nhanh gỡ “thẻ vàng” IUU, đồng thời tìm giải pháp tháo gỡ tại thị trường Mỹ. Nếu không, sau năm 2025 tăng trưởng, ngành có thể đối diện năm 2026 đầy thử thách.
Thừa Vân
