Xung đột Trung Đông leo thang, vận tải biển qua Bán đảo Ả-rập đối mặt nguy cơ gián đoạn
Ngành vận tải biển toàn cầu đang đối mặt với mức độ rủi ro chưa từng có khi căng thẳng Trung Đông tiếp tục leo thang.
Bimco - hiệp hội lớn nhất thế giới của các chủ tàu, nhà khai thác, môi giới và đại lý vận tải biển - đã đưa ra cảnh báo nghiêm trọng về sự gia tăng mối đe dọa đối với hoạt động vận tải thương mại trong vùng biển xung quanh Bán đảo Ả-rập.
Mặc dù vẫn chưa rõ Iran sẽ có phản ứng như thế nào sau cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân Tehran trong ngày 21/06, các chuyên gia đã ghi nhận sự gia tăng đáng kể về mức độ nguy hiểm trong khu vực.
Jakob Larsen, Trưởng phòng an ninh tại Bimco, cảnh báo: "Mối đe dọa từ Houthis đối với vận tải ở Biển Đỏ và Vịnh Aden cũng đã tăng lên đáng kể. Houthis hiện đang đe dọa các tàu thương mại có liên quan đến Israel hoặc Mỹ, tuy nhiên các cuộc tấn công vào tàu có quốc tịch khác cũng không thể loại trừ”.
Ông dự báo các tàu chiến Mỹ và tàu thương mại có liên kết với Israel hoặc Washington sẽ trở thành mục tiêu ưu tiên của Iran trong thời gian tới.
Động thái từ các ông lớn vận tải biển
Tình hình căng thẳng đã bắt đầu tác động trực tiếp đến hoạt động của các hãng vận tải lớn. Trong email gửi CNBC, Phát ngôn viên Hapag Lloyd thông báo: "Hiện tại chúng tôi vẫn đang đi qua eo biển Hormuz, tuy nhiên mức độ cảnh báo đang ở mức rất cao và tình hình có thể thay đổi từng giờ”.
Trước đó, tập đoàn vận tải biển Maersk thông báo sẽ tạm thời ngừng các chuyến cập cảng tại Haifa - cảng container lớn nhất của Israel. Cơ sở trị giá 4.2 tỷ USD này thuộc sở hữu của Adani Group đã nhiều lần trở thành mục tiêu của tên lửa Iran, mặc dù chưa hề bị thiệt hại thực sự. Tuần trước, Jugeshinder "Robbie" Singh, CFO của Adani, đã phải lên tiếng bác bỏ thông tin sai lệch trên mạng xã hội Iran về việc cảng bị cháy do tấn công.
Ông Larsen cảnh báo Iran có khả năng sẽ mở rộng quy mô gây gián đoạn hoạt động vận tải thương mại ở eo biển Hormuz thông qua các cuộc tấn công nhắm vào tàu thương mại. Theo nhận định của ông, các cuộc tấn công có thể sử dụng tên lửa chống hạm hoặc drone không người lái, bao gồm cả các loại hoạt động trên không và trên mặt nước.
"Việc đặt mìn biển sẽ tạo ra một tình huống cực kỳ nguy hiểm, song Iran có thể sẽ cân nhắc kỹ trước khi thực hiện vì điều này có thể gây tổn hại cho chính các tàu thương mại của nước này và dẫn đến thảm họa môi trường nếu có tàu bị hư hại", Larsen lý giải.
Eo biển Hormuz - con đường nối Vịnh Ba Tư với Biển Arab - được coi là một trong những "con đường huyết mạch" quan trọng nhất thế giới với thị trường dầu mỏ. Ngay cả việc gián đoạn tạm thời hoạt động vận chuyển dầu qua eo biển này cũng có thể đẩy giá năng lượng toàn cầu tăng vọt, làm tăng chi phí vận chuyển và gây ra những chậm trễ nghiêm trọng trong chuỗi cung ứng.
Theo số liệu từ Cục Thông tin Năng lượng Mỹ, năm 2023 trung bình có 20.9 triệu thùng dầu được vận chuyển qua đường thủy này mỗi ngày, chiếm khoảng 20% tổng lượng tiêu thụ sản phẩm dầu mỏ toàn cầu.
Ông cũng cảnh báo thêm: "Khi Iran đang đe dọa các căn cứ quân sự Mỹ trong khu vực, việc triển khai tàu chiến để bảo vệ hoạt động vận tải thương mại có thể bị hạn chế, đặc biệt với những tàu không có quan hệ với Mỹ hay Israel”.
Mặc dù eo biển Hormuz chỉ xử lý dưới 4% lượng thương mại container toàn cầu, các cảng Jebel Ali và Khor Fakkan lại đóng vai trò là những điểm trung chuyển quan trọng trong mạng lưới vận tải toàn cầu khu vực. Phần lớn khối lượng hàng hóa từ các cảng này được chuyển đến Dubai, nơi đã trở thành trung tâm logistics với các dịch vụ kết nối tới Vịnh Ba Tư, Nam Á và Đông Phi.
Cước vận tải biển tăng sốc
Ngay cả trước cuộc tấn công của Mỹ trong ngày 21/06, việc leo thang xung đột Israel-Iran đã khiến cước vận tải biển từ Thượng Hải đến Jebel Ali - cảng lớn nhất Vịnh Ả-rập - tăng vọt trong tuần này.
Công ty thông tin vận tải Xeneta cho biết tính tới ngày 20/06, giá cước giao ngay trung bình đã tăng 55% so với tháng trước, hiện đạt 2,761 USD cho mỗi đơn vị tương đương container 40 feet (FEU). Ngành vận tải dầu chịu tác động thậm chí còn nặng nề hơn với mức giá giao ngay cho các chuyến tàu chở dầu thô cực lớn (VLCC) giữa Trung Đông và Trung Quốc tăng 154% so với tuần trước. Tương tự, cước vận tải trên tuyến Trung Đông-Nhật Bản cho tàu tầm xa (LR2) tăng 148% và tàu chở khí cực lớn (VLGC) tăng 33%.
Nguyên nhân chính của sự gia tăng này bao gồm chi phí bổ sung cho các biện pháp an ninh, giá nhiên liệu tàu biển tăng cao, cùng với việc các tàu phải tiêu hao nhiều dầu hơn do tăng tốc độ khi đi qua những khu vực nguy hiểm.
Marsh McLennan, nhà môi giới bảo hiểm hàng hải lớn nhất thế giới, cũng ghi nhận mức phí bảo hiểm thân tàu và máy móc cho các tàu đi qua eo biển Hormuz đã tăng hơn 60%.
Trước tình hình này, Bimco đang khuyến khích các chủ tàu xem xét lại toàn bộ quy trình đánh giá rủi ro an ninh và cân nhắc cẩn thận các biện pháp giảm thiểu. Larsen khuyến nghị: "Các tàu thương mại trong khu vực nên cân nhắc giảm thiểu tiếp xúc với các mối đe dọa từ Iran, chẳng hạn bằng cách lựa chọn tuyến đường tránh xa bờ biển Iran”.
Ông cũng đưa ra hàng loạt khuyến cáo cụ thể, bao gồm duy trì liên lạc chặt chẽ với lực lượng hải quân khu vực thông qua Cơ quan Hoạt động Thương mại Hàng hải Anh (UKMTO), tăng cường cảnh giác và quan sát, báo cáo ngay các hiện tượng đáng nghi, đồng thời nâng cao khả năng chống chịu thiệt hại của tàu và sẵn sàng các biện pháp kiểm soát thiệt hại, bao gồm cả khả năng chữa cháy.
Tuy nhiên, Bimco cũng nhấn mạnh không trực tiếp khuyến nghị các chủ tàu hoàn toàn tránh xa khu vực xung đột. "Quyết định như vậy cần được chủ tàu đưa ra dựa trên việc cân nhắc toàn diện tất cả các yếu tố trong đánh giá rủi ro an ninh, bao gồm mức độ đe dọa, điểm yếu của tàu, và mức độ chấp nhận rủi ro của thủy thủ, chủ tàu cũng như chủ hàng", Larsen kết luận.
Vũ Hạo (Theo CNBC)
