Ai lợi?
Đạm Phú Mỹ (DPM) thống nhất bán sản phẩm theo một trị giá trên toàn quốc nhưng ở mức giá cao cho thấy xung đột lợi ích giữa các bên tham gia thị trường phân bón đang ngày càng trầm trọng và nông dân vẫn chưa được hưởng lợi gì?
Tổng Thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam Nguyễn Đình Hạc Thúy khi trao đổi với báo chí mới đây đã cho hay, theo điều tra của Hiệp hội, giá đạm Phú Mỹ tại hệ thống cửa hàng phân phối của DPM là 9.500 đồng/kg nhưng trên thực tế nông dân vẫn phải mua với mức giá 10.000 đồng/kg do khâu trung gian đẩy giá lên.
Đã nghèo còn gặp… eo
Phân tích về việc bà con nông dân chẳng được lợi gì từ việc DPM thống nhất bán một giá, ông Thúy cho hay, giá 9.500 đồng/kg là dành cho người trả tiền ngay lập tức, còn với nông dân chủ yếu là mua nợ thì phải chịu mức lãi suất ngân hàng nên chắc chắn cao hơn mức 9.500 đồng/kg.
Câu chuyện nợ của nông dân khi mua phân bón trả chậm là điều thực tế mà tất cả các doanh nghiệp tham gia thị trường phân bón đều phải chấp nhận nếu muốn tiếp tục bán được hàng. Mức lãi suất mà các chủ nợ đưa ra là 2,5%/tháng với thời giá hiện nay được xem là cao. Nhưng nếu không chấp nhận mức lãi suất này thì nông dân cũng chẳng có con đường nào khác. Không ít nông dân đã thế chấp sổ đỏ của mình mà cũng “không thèm” lấy về, bỏ mặc nợ nần.
TCT Hóa chất Việt Nam - doanh nghiệp có nhiều đơn vị thành viên tham gia sản xuất và kinh doanh phân bón - cũng cho hay, nợ gối đầu của người nông dân khi mua phân bón tại các đơn vị thuộc TCT là khoảng 300 tỷ đồng. Nếu không cho nợ thì không bán được hàng và cũng chẳng đòi được nợ gốc nên đành “sống chung với nợ”. Việc đề nghị nhà nước cho vay tiền hay hỗ trợ khi tham gia bình ổn giá phân bón trên thị trường với đối tượng là người nông dân này tuy cũng được các đơn vị nêu ra hết lần này đến lần khác tại các cuộc họp tổng kết, sơ kết nhưng tất cả rồi vẫn rơi vào im lặng!
Mua tận gốc, bán tận ngọn
Tuy nhiên, câu chuyện về DPM không chỉ dừng lại ở việc người nông dân không được mua đúng giá như công bố mà còn ở chuyện xung đột lợi ích của các doanh nghiệp cùng kinh doanh trên thị trường này.
Hiện tại, giá đạm Phú Mỹ công bố được Hiệp hội cho là cao hơn từ 800-1.000 đồng/kg so với đạm Hà Bắc hoặc đạm nhập khẩu không theo đường chính ngạch. Vẫn theo Hiệp hội phân bón, giá đạm của Hà Bắc chỉ có 8.400 đồng/kg và giá đạm nhập khẩu tiểu ngạch là 8.300 đồng/kg.
Vấn đề cũng cần nói thêm là nếu đúng như Hiệp hội công bố thì dường như giá bán của các loại phân đạm khác còn lại trên thị trường đã “đứng nguyên” kể từ khi DPM bắt đầu triển khai chính sách bán một giá với mức giá tại thời điểm 1/8 là 8.500 đồng/kg và nay đã tăng lên 9.500 đồng/kg.
Ngoài ra, nếu đúng như Hiệp hội công bố, thì giá của DPM không hề thấp hơn thị trường nói chung từ 10-15% như tuyên bố của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN)- người hiện đang thay mặt Nhà nước nắm giữ 61% cổ phần tại TCT Cổ phần Hóa chất và phân bón Dầu khí (PVFCCo), nơi quản lý Nhà máy đạm Phú Mỹ.
Trên thực tế, Ban lãnh đạo của PVFCCo sau khi đưa thông tin: “DPM giá rẻ hơn thị trường 10-15%” cũng phải đính chính là giá này được so với thị trường nhập khẩu chính ngạch.
Do có lợi thế giá khí đầu vào, hiện là 2,2 USD/triệu BTU nên giá thành sản xuất của đạm Phú Mỹ rất hấp dẫn, chỉ khoảng 4 triệu đồng/tấn. Đây cũng chính là lợi thế khiến các nhà nhập khẩu khác phải e dè trong suốt hơn 3 năm qua và luôn phải để mắt nhìn xem DPM được bán với giá nào để còn nhập khẩu, tránh thua lỗ.
Định lại giá bán
Tuy nhiên, mấu chốt của chuyện thị trường đạm “nóng” như hiện nay chính là vì “chiếc bánh” lợi ích bấy lâu của các doanh nghiệp kinh doanh phân bón bị chia lại.
Trước khi nhà máy đạm Phú Mỹ đi vào hoạt động, cả nước chỉ có duy nhất Nhà máy hóa chất và phân đạm Hà Bắc sản xuất được khoảng 100.000 tấn/năm và nhu cầu phân đạm trong nước được đáp ứng chủ yếu bằng nguồn nhập khẩu.
Nhà máy đạm Phú Mỹ, với năng lực sản xuất 740.000 tấn/năm đã nhanh chóng tạo ra một đối trọng với phân bón nhập khẩu trên thị trường trong nước. Nhưng dù DPM đáp ứng được tới 40% nhu cầu nội địa thì thị trường phân đạm vẫn chưa có chuyển động gì về chất. Nguyên nhân do DPM buộc phải chấp nhận đi theo con đường “hội nhập”, là chọn khoảng chục tổng đại lý là những công ty vật tư nông nghiệp hoặc các công ty thương mại có thâm niên kinh doanh phân bón. Gần đây, việc biến động mạnh của giá dầu, giá phân đạm thế giới tăng mạnh đã khiến cho thị trường phân bón tiếp tục căng thẳng. Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Chính phủ giữ giá của các mặt hàng chiến lược ổn định, góp phần kiềm chế lạm phát, chia sẻ gánh nặng với người dân, PVN đã quyết định điều phối thị trường phân đạm thông qua việc thay đổi cơ chế tham gia vào thị trường.
Theo đó, đạm Phú Mỹ sẽ được phân phối trực tiếp tới tay người nông dân với chính sách một giá thống nhất trên toàn quốc bởi hệ thống riêng của PVFCCo đặt tại các vùng miền thay vì qua các “đại gia” phân phối như trước đây.
Để chi phối được thị trường khi các nhà nhập khẩu khác không chung tay nhập khẩu dẫn tới khả năng thiếu đạm vào mùa vụ nên PVFCCo đã chủ động nhập khẩu phân bón. Theo kế hoạch, năm 2008 này, PVFCCo sẽ nhập khẩu khoảng 350.000 tấn phân đạm để nâng thị phần của mình lên 60-70%. Việc bán đạm qua hệ thống phân phối riêng của DPM đã khiến các “đại gia” kinh doanh phân bón chỉ còn nước “ăn theo” thay vì chủ động điều tiết giá như từ bấy lâu nay. Bởi vậy câu chuyện của Đạm Phú Mỹ mới trở nên ầm ĩ.
Thậm chí từ đầu năm tới nay, DPM đã nhập khẩu cả phân DAP với mức giá khoảng 25.000 đồng/kg trong khi mức gia DAP hiện tại chỉ còn 18.000 đồng/kg và hiện DMP vẫn bị tồn đọng khoảng 20 nghìn tấn trong kho. Do vậy, nhiều chuyên gia trong ngạch phân bón nhận định rằng, việc DMP bán đạm urê với giá cao thực chất là để “gánh lỗ” cho DAP.
Ông Tổng Thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam Nguyễn Đình Hạc Thúy cho hay, để đảm bảo quyền lợi cho nông dân, Hiệp hội sẽ đề nghị Bộ Tài chính thành lập đoàn kiểm tra việc sản xuất kinh doanh của DPM để định lại giá bán đạm Phú Mỹ.
Tuy nhiên, ai cũng biết là chuyện đó sẽ chẳng đi đến đâu bởi PVFCCo là một công ty cổ phần và việc định lại giá bán, xét cho cùng, cũng chẳng khiến thị trường phân đạm trong nước trở nên yên bình. Nếu Nhà nước muốn người nông dân đỡ khổ và được hưởng giá mua phân đạm rẻ thì nên có chính sách bù trực tiếp thay vì để bất cứ doanh nghiệp nào đảm trách việc này và từ đó hưởng lợi riêng cho mình.
doanh nhân
