Dệt may Indonesia có "sống sót" sau 1/2005?

Dệt may Indonesia có "sống sót" sau 1/2005?

Sản phẩm dệt may của các nước đang phát triển hiện vẫn có thể tiếp tục xuất khẩu mặc dù áp lực cạnh tranh có tăng lên; nhưng khi cơ chế hạn ngạch chấm dứt, nước nào tỏ ra kém hiệu quả, ngay lập tức sẽ bị gạt ra khỏi cuộc chơi. Indonesia cũng không phải ngoại lệ...

Sản phẩm dệt may của các nước đang phát triển hiện vẫn có thể tiếp tục xuất khẩu mặc dù áp lực cạnh tranh có tăng lên; nhưng khi cơ chế hạn ngạch chấm dứt, nước nào tỏ ra kém hiệu quả, ngay lập tức sẽ bị gạt ra khỏi cuộc chơi. Indonesia cũng không phải ngoại lệ.

Vào ngày 1/1/2005, hệ thống quota đang được dùng để bảo vệ lợi ích của các nước như Mỹ, EU sẽ bị xóa bỏ hoàn toàn. Đây chính là mốc quan trọng đánh dấu bước ngoặt của kỷ nguyên tự do hóa thương mại, tuy nhiên nó cũng là thời điểm hơn 10 triệu lao động trong ngành dệt may tại các nước đang phát triển lâm vào cảnh thất nghiệp, và trong số đó sẽ có hàng nghìn công nhân dệt may Indonesia.

 

Thị trường thế giới: phần nào cho Indonesia?

"Hại cho anh nhưng lợi với tôi", người ta cho rằng sau 2005 dệt may Trung Quốc, Ấn Độ sẽ lên ngôi. Năm 2001, khi hạn ngạch áp với quần áo trẻ em được dỡ bỏ, mặt hàng xuất khẩu này của Trung Quốc tăng gấp 3 lần trong khi các nước xuất khẩu khác bị tụt lại phía sau. Ngân hàng Thế giới (WB) dự đoán, thị phần dệt may của Trung Quốc trên trường quốc tế sẽ tăng từ 17% lên 45% trong vòng 5 năm tới, thậm chí người ta còn cho rằng, 70% hoặc hơn thị phần dệt may thế giới sẽ nằm trong tay đất nước đông dân nhất này.

Hồi năm 1995, tại vòng đàm phán Urugoay, khi các nước thành viên tính tới chuyện rỡ bỏ hạn ngạch, thì nhân tố Trung Quốc không được tính đến. Mặc dù mới gia nhập WTO hai năm nay, nhưng hiện họ đã chiếm 40% thị phần thế giới. Ấn Độ sẽ là nước xuất khẩu lớn thứ hai vào thị trường EU và Mỹ trong thời kỳ "hậu hạn ngạch". Một số nhãn hiệu nổi tiếng như Gap, Nike cho biết họ đang tìm kiếm nhà cung cấp mới ở Trung Quốc để tận dụng lợi thế Hiệp định đa sợi (MFA) mang lại.

Không chỉ những nước đang phát triển phải "chịu đựng" khi hạn ngạch được xóa bỏ. Hơn 130 nghị sĩ Quốc hội thuộc cả Đảng dân chủ và Cộng hòa của Mỹ, đã yêu cầu Tổng thống Bush hoãn lại kế hoạch bỏ hạn ngạch. Theo họ, "ngành may vẫn thu hút nhiều lao động nhất có thể sẽ phải cắt giảm 650.000 việc làm".

Trong một bức thư gửi Bush, họ cảnh báo Chính phủ trước mối đe dọa từ Trung Quốc, cáo buộc Trung Quốc trợ cấp xuất khẩu lớn. Tuy nhiên, chính quyền của Tổng thống Bush đã bác bỏ yêu cầu trên, mặc dù khi hạn ngạch được dỡ bỏ, Trung Quốc và Ấn Độ sẽ "nuốt trọn" thị trường toàn cầu, cướp đi khoảng 30 triệu việc làm trên thế giới và đẩy một số quốc gia nghèo nhất thế giới vào thảm cảnh.

Indonesia chỉ là một trong số 43 nước thúc giục WTO tổ chức hội nghị khẩn cấp nhằm hoãn thời hạn xóa bỏ cơ chế hạn ngạch dệt may sau 3 năm nữa. Tuy nhiên WTO đã từ chối, và theo báo cáo của Ủy ban Thương mại Quốc tế (ITC), chắc chắn Trung Quốc sẽ trở thành nhà cung cấp lọt vào tầm ngắm của người tiêu dùng Mỹ. Ấn Độ cũng có sức cạnh tranh khá lớn, sau đó đến một số nước châu Á khác như Indonesia, Pakistan và Việt Nam. Nhóm G18 tập hợp các hiệp hội tiêu dùng, nhập khẩu, bán lẻ của Mỹ, Canada và châu Âu cũng kiên quyết chống lại bất cứ sự trì hoãn nào.

Không còn nghi ngờ gì, dệt may Indonesia sẽ gặp khó khăn khi hàng rào quota được hạ xuống. Các nhà bán lẻ có thể mua hàng của bất cứ quốc gia nào họ muốn, và Mỹ cũng như EU sẽ dựng lên những hàng rào phi thuế quan mới. Chính phủ Mỹ vừa tuyên bố, những lô hàng dệt may xuất khẩu sang Mỹ trong năm 2004 nhưng đến 2005 mới cập cảng, sẽ phải đáp ứng tất cả yêu cầu về quản lý hành chính hiện nay.

 

Nội bộ nhiều khó khăn

Năm 2000, Indonesia thu 8,2 tỷ USD từ xuất khẩu dệt may, trở thành nước đứng thứ 10, nhưng năm ngoái đã tụt xuống thứ 17 với kim ngạch dệt may đạt 6,9 tỷ USD, chỉ chiếm 2,15% trong số 500 tỷ giá trị thương mại dệt may toàn cầu. Sofyan Wanandi - Chủ tịch Hiệp hội dệt may Indonesia cho biết, tương lai Indonesia sẽ phải sa thải 150.000 công nhân trong ngành dệt may trong số 1,5 triệu lao động của mình hiện nay.

Hiện ngành này thu hút trực tiếp và gián tiếp khoảng 3,5 triệu người. Bangdung - thủ phủ của West Java, đồng thời là trung tâm sản xuất dệt may, da giày phục vụ xuất khẩu và nhu cầu nội địa, nhưng trong hai năm gần đây đã phải chứng kiến hơn 100 nhà máy đóng cửa, ngừng hoạt động. Nhiều công ty chuyển sang Việt Nam, Trung Quốc để tận dụng lợi thế lao động rẻ và năng suất cao hơn.

Vô số các cuộc tranh chấp về tiền lương, cơn lốc hàng may mặc nhập lậu rẻ mạt từ Trung Quốc tràn sang, chế độ thuế cao gây tổn hại lớn cho sự phát triển của công nghiệp dệt may Indonesa. Đơn cử như Indonesia hiện nhập khẩu 90% lượng vải bông cần thiết, nhưng lại phải chịu mức thuế nhập khẩu 10%.

Mặc dù các hiệp hội được phép hoạt động hợp pháp tại Indonesia, nhưng cảnh sát và quân đội vẫn giữ cách đối xử cũ là dùng vũ lực và đàn áp hầu hết các cuộc đình công, biểu tình. Một lực lượng ’mafia’ được tiếp tay bởi những quan chức trong Bộ Thương mại và Công nghiệp nắm quyền kiểm soát việc mua bán quota trái phép với quy mô lớn. Các ngân hàng cũng từ chối, không cho công nghiệp dệt may vay tiền để thay thế hệ thống máy móc đã lạc hậu.

Bất chấp còn nhiều khó khăn chông gai trước mắt, công nghiệp dệt may Indonesia vẫn lạc quan tin tưởng, họ sẽ có thể tiếp tục tồn tại.

Vẫn còn hy vọng

Mặc dù kim ngạch xuất khẩu giảm xuống thấp hơn rất nhiều so với mức kỷ lục 8,26 tỷ USD hồi cuối những năm 1990, dệt may vẫn là ngành đóng góp ngoại tệ nhiều nhất cho Indonesia, chỉ sau sản xuất khai thác dầu khí. Tổng giá trị sản xuất hàng dệt may Indonesia đạt hơn 15 tỷ USD và chỉ khoảng 1/3 hàng may xuất khẩu chịu ảnh hưởng sau khi chế độ hạn ngạch được xóa bỏ. Những nước không có quota vẫn chiếm 68% lượng hàng xuất khẩu.

Benny Soetrisno, Chỉ tịch Hiệp hội May mặc Indonesia phát biểu rằng, triển vọng phát triển toàn ngành vẫn khá tốt, mặc dù các nhà sản xuất sẽ phải giảm giá bán từ 10-15% để tăng sức cạnh tranh trên thị trường thế giới. Ông cũng nói thêm, trong nhiều năm qua Hiệp hội không ngừng tìm kiếm thị trường các nước khác nhau cho sản phẩm may, nên xóa bỏ quota là một bước đi đúng hướng.

Do thị trường thế giới ngày càng có nhiều thách thức hơn, Indonesia cũng được lợi khi năm ngoái, Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) đã bước đầu đi vào hoạt động. Thị trường này sẽ càng mở rộng hơn tới năm 2010 với sự tham gia của Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản.

Cũng trong năm 2010, Tổ chức Hợp tác Kinh tế châu Á Thái Bình Dương sẽ hạ thuế quan cho hàng hóa xuất xứ từ các nước thành viên APEC có thu nhập thấp. API gần đây thúc giục Chính phủ thực hiện kế hoạch phát triểm Batam thành khu vực tự do thương mại để tất cả hàng may xuất khẩu có thể xuất phát từ đó, thay vì qua Singapore. Điều này sẽ giúp hạ chi phí cho nhà sản xuất, và chính quyền tỉnh Riau cũng có thể thu thuế, đẩy mạnh phát triển kinh tế.

Rini Soewandi - Bộ trưởng Bộ Công nghiệp và Thương mại Indonesia nói: "Đã nhiều người đặt câu hỏi, liệu dệt may Indonesia có đi vào ngõ cụt? Trước sau như một, tôi luôn khẳng định, với một đất nước 220 triệu dân như Indonesia, dệt may sẽ không bao giờ rơi vào cảnh chợ chiều".

Rõ ràng vị Bộ trưởng nhấn mạnh thế mạnh thị trường trong nước rộng lớn, nhưng Indonesia cũng không thể không lo lắng cho số phận ngành công nghiệp nhẹ này. Tổng Thư ký Liên đoàn Dệt, Da và May mặc thế giới cảnh báo: "Hiện nay Trung Quốc có khả năng đáp ứng đầy đủ nhu cầu mặc của cả thế giới. Công nghiệp dệt may ở đây chỉ cần có thêm một cú huých nhẹ sẽ phát triển tới độ sung mãn".

Nhiều chuyên gia, lãnh đạo trong lĩnh vực dệt may đã từ lâu khuyến cáo DN và Chính phủ cần nỗ lực phối hợp để nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm, sẵn sàng đối mặt với áp lực cạnh tranh tự do trong quá trình toàn cầu hóa. Theo họ, những nước được hưởng lợi từ chính sách hạn ngạch như Indonesia phải lên trước kế hoạch cải thiện cơ sở hạ tầng, đồng thời đa dạng hóa nền kinh tế, sao cho những cải cách trong buôn bán dệt may thế giới sắp tới sẽ đem lại lợi ích lâu dài, và không đẩy ngành công nghiệp này lâm vào khủng hoảng.

VNN