Điều gì sẽ xảy ra nếu ông Trump nắm quyền kiểm soát Fed?
Những bình luận của Chủ tịch Fed Jerome Powell tại Jackson Hole hồi cuối tháng 8, ám chỉ khả năng cắt giảm lãi suất sắp tới, lẽ ra phải là tin vui đối với Tổng thống Donald Trump.
Tuy nhiên, vài ngày sau một trong những bài phát biểu quan trọng nhất trong lịch trình tài chính của mình, Chủ tịch Fed đã phải nhận tin không vui về diễn biến mới nhất trong cuộc chiến âm ỉ giữa Ngân hàng Trung ương này và chính quyền Trump, khi Tổng thống tuyên bố sẽ sa thải một trong những thống đốc của Fed, bà Lisa Cook.
Chủ tịch Fed Jerome Powell
|
Nỗ lực sa thải Thống đốc Fed chưa từng có tiền lệ, cùng với việc ông Trump công khai chỉ trích ông Powell, cho thấy những mối đe dọa rõ ràng đối với tính độc lập của Ngân hàng Trung ương 111 năm tuổi này, và là điều chưa từng thấy kể từ thời chính quyền Nixon. Do vậy, giới đầu tư đang suy đoán liệu ông Trump có thể đi xa đến đâu, hậu quả của cuộc chiến pháp lý sau đó là gì và tác động của nó đến thị trường, đồng USD và nợ công của Mỹ.
Động cơ của ông Trump khi cố gắng gây ảnh hưởng đến Fed - một môi trường lãi suất thuận lợi hơn, khuyến khích chi tiêu và tăng trưởng GDP - không phải là chuyện mới, và những hậu quả có thể xảy ra nếu ông đạt được mục đích cũng không phải là điều mới mẻ.
"Điều thực sự quan trọng là người Mỹ phải hiểu được mức độ nguy hiểm của việc này", cựu Chủ tịch Fed và cựu Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen nói với CNN.
Thổ Nhĩ Kỳ và Erdogan
Câu chuyện về Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan vẫn còn nguyên tính cảnh báo về việc các nhà lãnh đạo cố gắng can thiệp vào chính sách tiền tệ. Quan điểm bất thường của ông Erdogan rằng cách để kiềm chế lạm phát là hạ lãi suất đã dẫn đến lạm phát tăng vọt và cuối cùng là sự sụp đổ của đồng Lira.
Chỉ trong vòng 20 tháng, từ tháng 07/2019 đến tháng 03/2021, ông Erdogan đã sa thải Murat Cetinkaya, Murat Uysal và Naci Agbal khỏi vị trí thống đốc Ngân hàng Trung ương Thổ Nhĩ Kỳ.
"Kể từ năm 2018, bất cứ khi nào một thống đốc Ngân hàng Trung ương quyết định tăng hoặc giữ nguyên lãi suất lâu hơn mong muốn của ông Erdogan, thì về cơ bản ông ấy sẽ sa thải họ", Adam Michalski, nghiên cứu viên tại Trung tâm Nghiên cứu Phương Đông, nói với CNN.
Vào thời điểm ông Agbal bị sa thải – tháng 03/2021, tỷ lệ lạm phát của Thổ Nhĩ Kỳ ở mức 16.7%. Đến tháng 10/2022, tỷ lệ này đạt đỉnh 85.5%, khiến Thổ Nhĩ Kỳ liên tục cắt giảm lãi suất cơ bản, giảm xuống mức thấp 8.5% vào tháng 02/2023.
Đồng Lira đã được hỗ trợ trong phần lớn thời gian biến động đó thông qua việc sử dụng dự trữ ngoại tệ, khiến Thổ Nhĩ Kỳ đứng bên bờ vực khủng hoảng nợ. Tổng cộng, quốc gia này đã chi khoảng 60 tỷ USD để hỗ trợ đồng Lira.
Sự thất vọng của công chúng về lạm phát đã buộc ông Erdogan phải áp dụng chính sách tiền tệ thông thường hơn vào năm 2023. Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng lãi suất lên mức đỉnh là 50% vào tháng 03/2024, và hiện tại ở mức khoảng 43%. Lãi suất vay mua nhà ở Thổ Nhĩ Kỳ hiện ở mức trên 40%. Việc cắt giảm hỗ trợ cho đồng Lira đã khiến giá trị của đồng tiền này giảm mạnh, gây thêm áp lực lên giá cả.
Nhưng điều đó không có nghĩa là ông Erdogan đã ngừng can thiệp vào Ngân hàng Trung ương .
Trong khi lạm phát tăng cao, đồng nội tệ mất giá và lãi suất cao đã ảnh hưởng đến các doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ và khả năng kinh doanh ở nước ngoài của họ, thì nhóm dân số nghèo nhất lại là những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất.
Khoảng 9 triệu công nhân Thổ Nhĩ Kỳ có mức lương tối thiểu là 22,104 Lira mỗi tháng, tương đương khoảng 538 USD.
Argentina
Argentina cũng từng kinh qua một trải nghiệm tương tự, Hans-Dieter Holtzmann, Giám đốc dự án tại Quỹ Friedrich Naumann, cho biết.
Thật vậy, các thống đốc Ngân hàng Trung ương Argentina (BCRA) thường bị cách chức sau cuộc bầu cử Tổng thống ở Argentina. Kết quả là, kể từ năm 2013, BCRA đã có 8 thống đốc. Trong cùng thời kỳ, Mỹ chỉ có 3.
Trong phần lớn thế kỷ 21, BCRA đã hành động để hỗ trợ các mục tiêu tài chính của chính phủ Argentina, mà phần lớn là để bù đắp thâm hụt.
Ngân hàng Trung ương này từng phải in tiền để bù đắp thâm hụt của Argentina, dẫn đến siêu lạm phát lên tới… 292% vào tháng 04/2024.
Kể từ khi ứng cử viên dân túy Javier Milei đắc cử năm 2023, Tổng thống Argentina đã trì hoãn lời hứa đóng cửa Ngân hàng Trung ương trong chiến dịch tranh cử và thay vào đó ủng hộ mục tiêu ổn định giá cả của BCRA.
"Ông Milei sớm nhận ra rằng tính độc lập của Ngân hàng Trung ương là nền tảng để duy trì không chỉ sự ổn định tiền tệ mà còn cả sự ổn định của đồng nội tệ", Davide Romelli, Phó Giáo sư tại Khoa Kinh tế thuộc Đại học Trinity Dublin, người theo dõi mức độ độc lập của 155 Ngân hàng Trung ương, cho biết.
Việc tập trung vào ổn định giá cả, cùng với chính sách thắt lưng buộc bụng và cải cách tiền tệ, đã chứng tỏ hiệu quả đáng kể. Lạm phát đã giảm xuống còn 36.6% vào tháng 7. Cũng trong tháng đó, Moody’s đã nâng hạng tín nhiệm của Argentina, củng cố niềm tin của nhà đầu tư vào việc nắm giữ nợ chính phủ.
“Đây là một bài học có thể bắt đầu từ Argentina, rằng nếu Ngân hàng Trung ương không có lộ trình rõ ràng trong việc phân tích, chống lạm phát, thì danh tiếng (của một quốc gia) có thể nhanh chóng bị hủy hoại, và điều này có thể dẫn đến một vòng xoáy đi xuống. Khi đó, rủi ro quốc gia sẽ tăng lên và đột nhiên bạn không còn khả năng tiếp cận thị trường vốn nữa”, Holzmann cho biết.
Nước Mỹ những năm 1970
Fed từng đối mặt với các mối đe dọa đối với sự độc lập của mình trong quá khứ, dù chưa đến mức như Thổ Nhĩ Kỳ và Argentina.
Năm 1970, Tổng thống Richard Nixon sa thải Chủ tịch Fed William McChesney Martin để thay bằng Arthur Burns, một người trung thành với Đảng Cộng hòa và là cựu cố vấn tổng thống.
Ông Burns và Fed đã mở rộng nguồn cung tiền trong nền kinh tế Mỹ trong năm bầu cử sau cuộc suy thoái dưới thời chính quyền Lyndon B. Johnson. Không có bằng chứng chắc chắn nào cho thấy Burns đã tham gia vào việc mở rộng tiền tệ theo chỉ thị của Nixon, nhưng hậu quả kinh tế vĩ mô của chính sách này thì rõ ràng hơn.
“Bất kể động cơ sâu xa của Arthur Burns là gì, hành động của ông với tư cách là Chủ tịch Fed đã góp phần gây ra một chu kỳ bùng nổ - suy thoái lạm phát cực kỳ tốn kém”, Burton A. Abrams, Giáo sư danh dự về kinh tế tại đại học Delaware, đã viết vào năm 2006.
Ứng cử viên Tổng thống Richard Nixon chụp ảnh cùng đội ngũ cố vấn kinh tế tại San Diego vào ngày 14/08/1968, nơi ông Nixon và nhân viên của ông đang phác thảo chiến dịch tranh cử đầy đủ. Từ trái sang phải: Pierre A. Rinfret, Milton Friedman, Nixon, Arthur Burns và Don Perlberg. Ảnh: AP
|
Lạm phát đã tăng từ 3.3% (năm 1971) lên 11.8% (năm 1974). Việc OPEC cắt giảm nguồn cung, chính phủ bãi bỏ các biện pháp kiểm soát tiền lương và giá cả, cùng với những cú sốc toàn cầu đối với nguồn cung lương thực, tất cả đều phải chịu một phần trách nhiệm.
Tuy nhiên, “có rất nhiều bằng chứng cho thấy lạm phát cao trong những năm 70 một phần là do Burns chưa bao giờ hành động mạnh mẽ như vậy trong việc thắt chặt chính sách tiền tệ”, Romelli của Đại học Trinity cho biết.
Điều gì sẽ xảy ra nếu Fed mất đi tính độc lập?
Giới đầu tư vẫn chưa tin rằng ông Trump sẽ mạo hiểm sa thải ông Powell trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc vào ngày 15/05/2026.
Ông Romeli nghĩ rằng điều sẽ "thay đổi hoàn toàn luật chơi" là nếu ông Trump quyết định sa thải bà Cook ngay cả khi một thẩm phán tuyên bố bà vô tội. Hôm thứ Ba, JPMorgan lưu ý rằng việc sa thải thành công bà Cook cũng có thể khiến các thống đốc khác có nguy cơ tương tự.
“Điều mà chúng ta biết từ các tài liệu nghiên cứu là mỗi khi có một áp lực được cảm nhận hoặc mức độ độc lập của Ngân hàng Trung ương ở một quốc gia bị suy giảm, thì kỳ vọng về lạm phát thường sẽ tăng lên, do đó các hộ gia đình cũng như giới dự báo dự đoán lạm phát trong tương lai sẽ cao hơn, điều này có thể gây ra tác động bất lợi”, Romelli nói.
George Saravelos, đồng Giám đốc bộ phận Nghiên cứu ngoại hối toàn cầu tại Deutsche Bank, cho rằng nếu kịch bản những năm 1970 lặp lại ở Mỹ, thì hậu quả sẽ còn tồi tệ hơn nhiều.
Mỹ vừa chi tiêu nhiều hơn số tiền đi vay, vừa nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu - được gọi là thâm hụt kép - trong khi lại nợ nước ngoài nhiều hơn số tài sản mà mình sở hữu. Các nhà đầu tư nước ngoài cũng đang nắm giữ một lượng lớn tài sản của Mỹ, và họ có thể sẽ bị thúc đẩy bán ra trong thời kỳ gián đoạn kinh tế.
Fed có lợi thế là một tổ chức ổn định trong lịch sử, củng cố niềm tin của nhà đầu tư ngay cả trong bối cảnh biến động gần đây. Những biện pháp bảo vệ pháp lý đối với Fed thông qua Đạo luật Dự trữ Liên bang năm 1913 mang lại cho Fed sự bảo vệ lớn hơn nhiều so với các Ngân hàng Trung ương ở Argentina và Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, những thay đổi cụ thể trong nhận thức của nhà đầu tư về tính độc lập của Fed vẫn có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng.
Điều này đã bắt đầu diễn ra. Carola Binder, phó giáo sư kinh tế tại Đại học Texas ở Austin, nhận thấy chính trị đang ảnh hưởng đến việc đưa tin về Fed nhiều hơn so với trước đây.
“Nếu họ cắt giảm 25 điểm cơ bản thay vì 50 điểm, mọi người sẽ nói, ‘Ồ, họ làm vậy để chống lại ông Trump. Trái lại, nếu họ quyết định cần phải cắt giảm 50 điểm, vì dữ liệu cho thấy điều đó, một số người sẽ nói, ‘Ồ, họ đã nhượng bộ trước áp lực của Tổng thống.’ Ở một số khía cạnh, điều đó đặt họ vào tình thế bất lợi, bởi vì bất cứ điều gì họ làm, ngay cả khi dựa trên dữ liệu, thì đó cũng sẽ được coi là một quyết định chính trị”, Binder nói với CNN.
Rủi ro khác là hành động của Trump sẽ “truyền cảm hứng” cho các nhà lãnh đạo dân túy ở những nơi khác. Reuters đã đưa tin về những bình luận từ một số quan chức Ngân hàng Trung ương, họ lo ngại rằng việc giảm tính độc lập của Fed ở Mỹ sẽ gây ra những động thái tương tự ở những nơi khác, một diễn biến sẽ gây ra tác hại lớn cho nền kinh tế toàn cầu.
“Không rõ liệu chúng ta có sắp trở thành một Thổ Nhĩ Kỳ thứ hai hay không, nhưng tôi nghĩ mọi người dễ mất lòng tin vào Fed, và lấy lại được niềm tin đó là chuyện sẽ khó khăn hơn rất nhiều”, Binder nói.
Nhã Thanh (Theo CNN)
