Đổi mới nhận thức của người gửi tiền
Sau khi BIDV, Vietcombank, Agribank tiếp tục điều chỉnh hạ lãi suất, một số ngân hàng thương mại cũng có quyết định tương tự. Tuy nhiên, mức giảm vẫn khá “dè dặt”. Điều đó phần nào cho thấy bài toán này vẫn khó giải.
Vậy làm thế nào để giảm lãi suất cho vay? Có thể tính đến một số giải pháp sau:
Một là, giảm lãi suất huy động vốn. Điều này thoạt đầu có thể khó thu hút tiền gửi của khách hàng. Bởi vì trong nhận thức của dư luận, của người gửi tiền phải đảm bảo lãi suất thực dương, tức là lãi suất tiền gửi tại ngân hàng thương mại phải cao hơn chỉ số CPI. Nếu theo đúng nguyên lý như vậy, thì chỉ số CPI đến tháng 7 năm 2008 so với cùng kỳ năm ngoái đã là 21,28 %/năm, hoặc nếu chỉ tính riêng trong 7 tháng đầu năm 2008 đã là 19,78 %/năm, lãi suất huy động vốn phải tối thiểu là 20 %/năm. Nhưng thực tế hiện nay lãi suất huy động vốn bình quân chỉ có 17 - 18,5 %/năm, cao nhất cũng chỉ là 19 %/năm. Như vậy theo quan niệm trên thì hiện nay lãi suất tiền gửi đang âm!
Do đó, có thể giảm lãi suất huy động vốn trên cơ sở chia sẻ lợi ích giữa người gửi tiền, ngân hàng thương mại và người vay vốn trong điều kiện lạm phát hiện nay. Theo các ngân hàng thương mại thì các ngân hàng hiện nay hầu như không có lãi là bao, tức là chấp nhận khoảng cách chênh lệch lãi suất tối thiểu, hoặc tạm thời không có lãi. Người vay vốn thì rõ ràng là khó có thể chấp nhận được mức lãi suất tới 20%/năm và cao hơn, vì hiếm có lĩnh vực kinh doanh nào có lợi nhuận lớn để trả lãi suất vay ngân hàng thương mại cao đến như vậy! Còn đối với người gửi tiền, cần đổi mới nhận thức về lãi suất thực dương.
Đó là quan niệm này tồn tại từ trong thời kỳ bao cấp, giai đoạn bắt đầu công cuộc đổi mới nền kinh tế. Khi đó, người ta thường so sánh sự mất giá của đồng tiền Việt Nam với giá vàng và USD. Song vàng hiện nay ít được sử dụng làm phương tiện thanh toán như cách đây 15 - 20 năm, còn đối với USD, trong 1 năm qua USD chỉ tăng có 1,36%. Đồng thời quan niệm về lãi suất thực dương còn phải gắn với tăng trưởng chung của nền kinh tế, của lợi nhuận trong sản xuất kinh doanh. Song hiện nay tăng trưởng kinh tế chỉ đạt khoảng 6,5 - 7,5 %/năm, lợi nhuận sản xuất kinh doanh cũng khó có thể vượt mức bình quân trên 12%/năm. Do đó lãi suất tiền gửi không thể vượt quá con số trên.
Tại Trung Quốc, trong hơn 1 năm qua, lãi suất tiền gửi Nhân dân tệ luôn thấp hơn chỉ số lạm phát. Đến tháng 2/2008 chỉ số CPI của Trung Quốc tăng 8,7% so với cùng kỳ,.. tháng 4/2008 là 8,5%, tháng 5/2008 là 7,7% và tháng 6/2008 là 7,1%, nhưng lãi suất tiền gửi Nhân dân tệ chỉ khoảng 5-6 %/năm. Tín phiếu có kỳ hạn 3 năm và 5 năm do Bộ Tài chính nước này phát hành với lãi suất tương ứng lần lượt là 5,74 %/năm và 6,34 %/năm, cao hơn lãi suất tiền gửi và thấp hơn lãi suất cho vay của ngân hàng thương mại.
Bởi vậy giải pháp này cũng có tính khả thi cao trong điều tốc độ tăng của CPI trong 2 tháng gần đây đã giảm dần; giá vàng và USD đã hạ nhiệt. Đồng thời tuỳ thuộc và đồng thuận của các ngân hàng thương mại để không xảy ra tình trạng ngân hàng thương mại này giảm ngân hàng thương mại kia vẫn giữ nguyên lãi suất huy động vốn. Thực tế trong những tháng gần đây, lãi suất huy động vốn tăng cao, nhưng số dư vốn huy động được tăng không nhiều mà phần đông vốn chạy từ ngân hàng thương mại này san ngân hàng thương mại khác có lãi suất cao hơn, hay khách hàng đến đảo sổ tiết kiệm chuyển sang kỳ hạn mới với lãi suất được điều chỉnh tăng cao. Tính bình quân trong 6 tháng đầu năm 2008 vốn huy động chỉ tăng khoảng 1,6 - 1,7 %/tháng trong khi cùng kỳ này năm trước mức tăng là 4,0 %/tháng. Bên cạnh đó vấn đề rất quan trọng là sự ủng hộ của công luận, đổi mới nhận thức của người gửi tiền.
Hai là, tiết kiệm tới mức tối đa chi phí của ngân hàng thương mại. Giải pháp này các ngân hàng thương mại đang thực hiện đồng bộ và quyết liệt, nhưng chỉ có thể đến một giới hạn nhất định. Bởi vì không thể cắt giảm lương của cán bộ, nhân viên trong điều kiện giá tiêu dùng tăng cao. Các chi phí về xăng dầu, giấy tờ ấn chỉ, văn phòng phẩm, thuê trụ sở,... tăng hoặc vẫn đang ở mức cao.
Ba là, Ngân hàng nhà nước tăng thêm 1% mức lãi suất tiền gửi dự trữ bắt buộc trả cho các ngân hàng thương mại như một số đề xuất. Giải pháp này đúng là tăng thêm thu nhập cho ngân hàng thương mại, hay tương ứng là giảm chi phí về dự trữ bắt buộc cho ngân hàng thương mại, song khó khả thi. Bởi vì, ước tính hiện nay tổng tiền gửi dự trữ bắt buộc của các ngân hàng thương mại tại Ngân hàng nhà nước là 100.000 tỷ đồng, với mức lãi suất phải trả là 1%/tháng, tương ứng với số tiền Ngân hàng nhà nước phải trả cho các ngân hàng thương mại là 1.000 tỷ đồng/tháng, hay tới 12.000 tỷ đồng/năm. Hoặc tính theo mức lãi suất chỉ có 0,1 %/tháng, thì số tiền phải trả cũng lên tới 100 tỷ đồng/tháng, hay 1.200 tỷ đồng/năm. Khoản trả lãi này một mặt làm yếu đi năng lực tài chính của Ngân hàng trung ương, một vấn đề hết sức tránh theo thông lệ quốc tế. Đồng thời làm giảm khoản nộp tương ứng cho ngân sách nhà nước. Bởi vậy giải pháp này khó có thể chấp nhận được. Trong khi trước đó với 20.300 tỷ đồng Tín phiếu Ngân hàng nhà nước bắt buộc, số lãi mà Ngân hàng nhà nước phải trả cho các ngân hàng thương mại cũng đã lên tới khoảng gần 2.000 tỷ đồng. Điều này rõ ràng năng lực tài chính của Ngân hàng nhà nước cũng như mức độ nộp ngân sách nhà nước rõ ràng bị ảnh hưởng.
Bốn là, giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Giải pháp này vướng phải một lo ngại là lại làm cho tăng trưởng tín dụng ở mức cao. Bởi vì tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc là để thu hút tiền từ lưu thông vê, gián tiếp can thiệp làm giảm sự mở rộng tín dụng của ngân hàng thương mại. Song với định hướng tăng trưởng dư nợ không quá 30% trong năm 2008; các ngân hàng thương mại ngừng cho vay chứng khoán và hạn chế cho vay bất động sản, hạn chế cho vay tiêu dùng; Ngân hàng nhà nước tăng cường kiểm tra và chính các ngân hàng thương mại cũng kiềm chế tín dụng để bảo đảm an toàn. Nên lo ngại giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc hoàn toàn có thể được mà không lo ngại sẽ dẫn tới tăng trưởng tín dụng. Nên đây là giải pháp có tính khả thi nhất, cho phép giảm đáng kể chi phí cho ngân hàng thương mại, trên cơ sở đó giảm lãi suất cho vay của ngân hàng thương mại đối với khách hàng. Điều này còn tuỳ thuộc vào cân nhắc của Ngân hàng nhà nước trong điều kiện lạm phát đã hạ nhiệt, chỉ số CPI đang có xu hướng tăng chậm lại và nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh, cho thu mua hàng xuất khẩu, cho triển khai các dự án quan trọng về điện lực, xi măng,... đang rất lớn.
Những diễn biến của nền kinh tế hiện nay về điều hành không thể chủ quan trước những biến động bất thường của lạm phát, nhất là khi giá bán lẻ xăng dầu vừa được điều chỉnh tăng cao. Nhưng những nhu cầu vốn rất cần thiết của nhiều lĩnh vực, của nhiều ngành,... cũng như yếu cầu xử lý mối quan hệ giữa tăng trưởng và kiềm chế lạm phát, tạo công ăn việc làm, đòi hỏi cấp bách cần giảm lãi suất cho vay trong nền kinh tế và linh hoạt hơn về tín dụng.
dddn
