Google - "người bảo vệ" hay "cỗ máy xâm phạm bản quyền"?
YouTube đã đặt Google trước một xung đột về bản quyền với người khổng lồ của giới truyền thông Viacom. Điều này có thể khiến Google chi phí một khoản lớn hơn 1.65 tỷ đôla để thiết lập trang này.
Một người phụ nữ mặc bộ đồ hóa trang hình con bạch tuộc, với hàng đống xúc tu và đội tóc giả màu cam, vừa nhảy nhót quanh phòng ngủ, vừa tự biên tự diễn một bài hát lủng củng nhại theo bài ca của hội thanh niên Cơ Đốc. Việc này chẳng có gì là quá kỳ quái, bởi vì, đó là trên YouTube.
Bài hát thực sự rất hài hước, và tiềm ẩn nhiều ý châm biếm. Nó có tên "DCMA", đặt theo tên Bộ luật bản quyền thiên niên kỷ kỹ thuật số (Digital Millennium Copyright Act).
"Ca sĩ vườn" được nhắc đến ở đầu bài cho biết cô đã bị cấm truy nhập vào YouTube sau khi đăng tải một đoạn hình trên TV thuộc sở hữu của Viacom – công ty mẹ của MTV và Comedy Central.
Theo DMCA, YouTube phải gỡ bỏ ngay các dữ liệu có đăng ký bản quyền khi có phàn nàn từ chủ sở hữu, và các trang web cũng phải đưa các thanh thông báo về những người đã phạm lỗi.
Viacom - Khơi mào vụ kiện dây truyền vào YouTube
Đối với người dùng YouTube, Viacom là một "kẻ thù không đội trời chung", một thế lực "chuyên môn đem chuyện bản quyền ra dọa người". Sự tồn tại của tâm lý này cũng có nguyên do của nó.
Rất nhiều công ty truyền thông khác đã ký các hợp đồng thỏa thuận về bản quyền với YouTube, trong đó họ sẽ được chia doanh thu kiếm được từ các quảng cảo hiện ra khi chạy các đoạn hình thuộc sở hữu của họ.
Riêng Viacom thì không. Công ty này đòi YouTube phải gỡ tất cả các hình ảnh mang bản quyền của mình ra khỏi trang web. Điều này thực sự là một cú sốc đối với những người vẫn dùng YouTube từ hai năm nay để xem số The Daily Show phát vào tối hôm trước, hoặc những thứ tương tự.
Nhưng tất cả những điều này cũng chẳng là gì so với "lòng căm thù" Viacom của YouTube và trụ sở của nó Googleplex tại thung lũng Silicon - Công ty đã bỏ ra 1.7 tỉ đô la để mua lại YouTube 2 năm trước.
Viacom đã đưa trát đòi 1 tỷ đôla tiền bồi thường thiệt hại cho tất cả những clip có đăng ký bản quyền nói trên. Theo như cáo buộc của Viacom, thì tổng cộng 150.000 đoạn video của họ, đã được xem 1.5 triệu lần.
Theo gót Viacom, nhiều tổ chức sở hữu sản phẩm truyền thông khác cũng bắt đầu tiến hành các vụ kiện tương tự, một trong số đó là Hiệp hội bóng đá Anh (FA). FA tuyên bố rằng hình ảnh của hàng trăm pha ghi bàn trong giải Ngoại hạng Anh đã được đăng tải trên YouTube mà không có sự cho phép của họ.
Tham gia vào vụ kiện này còn có Giải bóng đá ngoại hạng Scotland, Hiệp hội tennis Pháp và các nhà xuất bản âm nhạc hiện sở hữu bản quyền các bài hát của Elvis Presley, Meat Loaf và ZZ Top. Và danh sách sẽ không chỉ dừng lại ở đấy.
Chad Hurley và Steve Chen, sáng lập viên của YouTube, đã trở thành những người giàu có sau khi Google mua lại công ty của họ. Hiện tại, họ đang có nguy cơ trở thành trong số những nhà lãnh đạo của Google bị yêu cầu cung cấp các bằng chứng phục vụ phiên tòa khi vụ kiện của FA được thụ lý.
Luận điệu bị bóc trần của "người bảo vệ mạng"
Một số điểm cơ bản trong tài liệu phản biện của Google đang dần sáng tỏ. Trong một phiên tòa diễn ra trong tháng, công ty này cho rằng YouTube đã "thực hiện tốt nghĩa vụ pháp lý của mình trong việc hỗ trợ các chủ sở hữu nội dung bảo vệ thành quả lao động của họ".
Không chỉ dừng lại ở việc gỡ bỏ các dữ liệu có bản quyền khi có thông báo, YouTube còn cung cấp cho các công ty truyền thông phần mềm họ định dạng các dữ liệu nói trên và chủ động lần ra người dùng nào đã phạm luật.
Các bên thưa kiện thì cho rằng đó là việc YouTube phải làm, dù cho việc làm này có phức tạp và tốn kém đến đâu.
Nhưng trên hết, Google cho rằng nó được bảo vệ theo DMCA được Quốc hội thông qua vào năm 1998 nhằm mở đường cho sự phát triển của các trang web như YouTube.
Theo Google, đạo luật này đã giúp biến internet từ một trải nghiệm có tính thụ động thành thứ mà chúng ta gọi là Web 2.0, một internet mới giàu thông tin được cung cấp bởi người sử dụng, các cuộc thảo luận tương tác và những hình thức biểu hiện cá nhân.
"Bằng cách bắt những người truyền bá và cung cấp phải có nghĩa vụ đối với các thông tin liên lạc qua internet, phản ứng của Viacom đang đe dọa hàng trăm triệu người khao khát muốn được trao đổi thông tin, phương tiện giải trí, quan điểm chính trị và nghệ thuật," bài phản biện của Google viết.
Không phải lần đâu tiên, Google tự biểu hiện như một người bảo vệ internet. Nhưng chuyên gia sở hữu trí tuệ thuộc công ty luật Leonard David Axtell thì cho rằng tất cả những lời kể lể về quyền tự do bộc lộ quan điểm chỉ là trò đánh lạc hướng.
"Đây chỉ là vấn đề tự do bộc lộ quan điểm khi nó ảnh hưởng đến chuyện làm ăn của YouTube mà thôi. Tôi nghĩ Google sẽ gặp rắc rối lớn với vụ kiện này." David thêm. "DCMA chỉ bảo vệ một trang web khi nó không thu các nguồn lợi tài chính trực tiếp sinh ra từ các dữ liệu có đăng ký bản quyền. Ngay từ lúc mua YouTube về, Google đã biết đó là một nhà máy xâm phạm bản quyền rồi."
"Mọi người sẽ không truy nhập vào YouTube chỉ để xem mấy hình video vô thưởng vô phạt do bạn họ tự biên tự diễn. Họ vào đó để xem những hình video mới và cả các tập phim The Simpsons. Ngay cả hôm nay, nếu bạn truy cập danh sách những video được xem nhiều nhất, bạn sẽ thấy danh sách đầy chật những video được sản xuất chuyên nghiệp."
Lợi dụng DMCA để vi phạm
Tầm quan trọng của vụ kiện này là không thể nghi ngờ. Corynne McSherry, luật sư đại diện của Electronic Frontier Foundation, người đấu tranh cho tự do ngôn luận trên các trang web, cho rằng sẽ xuất hiện tác động lan tỏa trên các công ty Web 2.0 – từ các diễn đàn địa phương cho đến Facebook, mạng xã hội hùng mạnh nơi việc người sử dụng đăng tải các hình video ngày càng trở nên phổ biến.
"Điều này dấy lên câu hỏi kinh điển về giới hạn an toàn đối với sự bảo vệ của DMCA. Vụ kiện này đã đặt câu hỏi đó lên hàng đầu. Viacom đặt ra vấn đề, và Google ngay lập tức phản bác lại. Viacom muốn nói rằng YouTube không thuộc phạm vi bảo vệ nói trên bởi vì trang web này biết rõ các vi phạm đang diễn ra nhưng lại ngồi yên không làm gì."
"Nếu những gì YouTube thực hiện chưa phải là đủ, thì điều đó cũng hàm ý rằng các công ty web 2.0 đã và đang đi vào hoạt động đều đang ở mức mấp mé giới hạn bảo vệ của DMCA".
William Hart, luật sư đại diện của FA, cho biết ông đang cố gắng để đưa vụ việc lên thành một vụ có tính đại diện cho toàn nhóm. Có nghĩa là tất cả các chủ sở hữu nào thấy dữ liệu của mình xuất hiện trên YouTube đều có thể tham gia đòi bồi thường thiệt hại. Nếu điều này thành hiện thực và Google thua kiện, công ty này sẽ phải trả số tiền bồi thường thiệt hại còn lớn hơn số tiền nó bỏ ra để mua YouTube.
"Ý tưởng đưa vụ việc này lên là vụ có tính đại diện nhóm xuất phát từ suy nghĩ chúng tôi có thể giúp những cá nhân, tổ chức không dám kiện một người khổng lồ như Google do không có đủ nguồn lực và người hướng dẫn để theo kiện." Ông Hart cho biết.
Vấn đề hiện vẫn chưa ngã ngũ nhưng theo một số nguồn tin thì phiên tòa đang diễn tiến theo hướng có lợi cho những người sở hữu bản quyền.
Vào năm 2005, Tòa án tối cao Mỹ đã tham gia xử lý một vụ tranh chấp giữa công ty phim MGM và hãng công nghệ Grokster, quyết định các nhà sản xuất phầm mềm chia sẻ dữ liệu có thể phải chịu trách nhiệm đối với hành động xâm phạm các nội dung có bản quyền của người sử dụng. Phán quyết này và những luật định tương tự đã làm các công ty Web 2.0 lo sợ - đó là lý do tại sao họ lại cố bám lấy DMCA và những điều luật bảo vệ mà nó cung cấp.
Vấn đề này có thực sự được giải quyết thông qua vụ kiện của Viacom và FA không?
Hầu hết các quan sát viên đều cho rằng Viacom hiện đang tìm các phương pháp khác để đàm phán về việc chia sẻ bản quyền, tới nay công ty này vẫn chưa đồng ý với mức chia doanh thu mà các công ty truyền thông khác vẫn nhận.
Ông Axtell cho rằng nó sẽ phụ thuộc vào số tiền bỏ ra. "Nếu hai bên đi đến được thỏa thuận cuối cùng, thì chẳng thể mong Google tiếp tục theo kiện chỉ để chứng tỏ quan điểm của mình."
Bộ luật của Mỹ DCMA đưa ra một số điều buộc các trang web như YouTube phải tuân theo trong quá trình đăng tải các dữ liệu do người dùng đưa lên. Nếu không thực hiện đúng, những trang web này có thể bị chủ nhân thực sự của các dữ liệu có đăng ký bản quyền kiện.
Tuần Việt Nam, The Independent
