Khi ngân hàng muốn tự kinh doanh bảo hiểm
Thị trường bảo hiểm chỉ thực sự phát triển bền vững khi có thêm những người chơi chủ động hướng đến phân khúc chưa được phục vụ, nhóm khách hàng mới, những nhu cầu mới chưa được đáp ứng.
Việc các ngân hàng trở thành cổ đông, thậm chí cổ đông lớn tại các công ty bảo hiểm không còn là điều xa lạ trên thị trường tài chính. Một số ngân hàng lớn hiện đang nắm giữ tỷ lệ sở hữu đáng kể tại các doanh nghiệp bảo hiểm, thể hiện mục tiêu tăng cường mở rộng sang lĩnh vực phi tín dụng.
Cụ thể, Agribank hiện nắm giữ hơn 52% cổ phần tại CTCP Bảo hiểm Ngân hàng Nông nghiệp (ABIC); trong khi BIDV sở hữu hơn 51% tại Tổng CTCP Bảo hiểm BIDV (BIC), đồng thời liên doanh với đối tác MetLife để thành lập Công ty TNHH Bảo hiểm Nhân thọ BIDV MetLife. VietinBank sở hữu 100% vốn tại Tổng Công ty Cổ phần Bảo hiểm VietinBank (VBI).
Ngân hàng MB (MBB) sở hữu 68.37% cổ phần tại Tổng CTCP Bảo hiểm Quân đội (MIC), còn SHB sở hữu 4.29% cổ phần tại Tổng CTCP Bảo hiểm Sài Gòn - Hà Nội (BSH).
Tại ĐHĐCĐ thường niên 2025 vừa qua, nhiều ngân hàng tiếp tục thể hiện tham vọng tiến sâu hơn vào lĩnh vực bảo hiểm, đặc biệt là bảo hiểm nhân thọ.
Hồi tháng 3/2025, Techcombank (TCB) đã thông qua phương án góp vốn, mua cổ phần để thành lập CTCP Bảo hiểm Nhân thọ Kỹ Thương (TCLife), với vốn điều lệ dự kiến là 1,300 tỷ đồng. Trong đó, Techcombank sẽ góp 1,040 tỷ đồng, tương đương 80% vốn điều lệ. Thời hạn hoạt động của TCLife được dự kiến là 50 năm, tính từ ngày được Bộ Tài chính cấp phép thành lập và hoạt động.
TCLife sẽ khai thác tối đa thế mạnh từ cổ đông lớn là Techcombank, từ đó tạo ra mô hình bảo hiểm nhân thọ kết hợp giữa nền tảng tài chính vững mạnh và công nghệ hiện đại.
Cùng thời điểm, HĐQT Techcombank cũng phê duyệt phương án mua lại cổ phần tại CTCP Bảo hiểm Phi nhân thọ Techcom (TCGIns) để đưa công ty này trở thành công ty con. TCGIns hiện có vốn điều lệ 500 tỷ đồng và Techcombank đang nắm giữ 11% vốn (tương đương 5.5 triệu cổ phần).
Tương tự, ĐHĐCĐ 2025 của VPBank cũng đã thông qua kế hoạch thành lập công ty bảo hiểm nhân thọ với vốn điều lệ 2,000 tỷ đồng, dự kiến hoạt động trong các lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ, sức khỏe và bảo hiểm liên kết chung. Theo chia sẻ của ông Bùi Hải Quân - Phó Chủ tịch HĐQT VPBank - Ngân hàng đang từng bước chuyển mình từ mô hình ngân hàng đơn lẻ sang mô hình tập đoàn tài chính đa năng.
Hiện tại, trong hệ sinh thái tài chính của VPBank đã bao gồm các công ty thành viên như công ty tài chính tiêu dùng FE Credit, công ty chứng khoán VPBank Securities và công ty bảo hiểm phi nhân thọ OPES. 2 mảnh ghép còn thiếu là công ty bảo hiểm nhân thọ và công ty quản lý quỹ.
Ông Quân nhấn mạnh, việc thành lập công ty bảo hiểm nhân thọ là bước đi chiến lược và tất yếu, nhằm chủ động từ khâu thiết kế sản phẩm, mô hình kinh doanh đến khai thác và chăm sóc khách hàng. Việc chỉ phân phối sản phẩm bảo hiểm của đối tác sẽ khiến Ngân hàng bị động, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu cá nhân hóa sản phẩm ngày càng cao. Hơn nữa, bảo hiểm nhân thọ và ngân hàng có sự liên kết mật thiết về mô hình kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi để đồng phát triển trong cùng hệ sinh thái khách hàng.
Với kinh nghiệm thu được từ quá trình vận hành OPES - công ty bảo hiểm số, cùng năng lực công nghệ đã được khẳng định, đặc biệt là trong lĩnh vực AI và chuyển đổi số, VPBank tin rằng, công ty bảo hiểm nhân thọ mới sẽ có nền tảng vững chắc để vận hành hiệu quả ngay từ đầu. Công ty này cũng sẽ hoạt động độc lập về tài chính và vốn chủ sở hữu, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong dài hạn.
Ông Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường đại học Nguyễn Trãi đánh giá, các mô hình ngân hàng sở hữu công ty bảo hiểm là ví dụ điển hình cho xu hướng ngân hàng “backward integration” - tích hợp ngược chuỗi giá trị.
Lợi thế chiến lược này giúp ngân hàng toàn quyền kiểm soát sản phẩm bảo hiểm - từ thiết kế, định phí đến phân phối. Đồng thời, gia tăng biên lợi nhuận gộp, không cần chia hoa hồng lớn cho đối tác bảo hiểm bên ngoài. Ngoài ra còn tạo ra sản phẩm bảo hiểm “cá nhân hóa” phù hợp với từng phân khúc khách hàng mà ngân hàng đang nắm dữ liệu.
Tuy nhiên, cũng có rủi ro khi đòi hỏi năng lực vận hành chuyên biệt. Bảo hiểm và ngân hàng có hệ sinh thái quản trị rủi ro khác biệt nhau. Khả năng xung đột lợi ích, đặc biệt nếu ưu tiên chỉ định sản phẩm “nội bộ” mà bỏ qua các sản phẩm thị trường tốt hơn. Nếu chất lượng bảo hiểm không được kiểm soát chặt, rủi ro thương hiệu sẽ tác động cả ngân hàng và công ty bảo hiểm.
Mô hình ngân hàng sở hữu công ty bảo hiểm riêng sẽ tăng trưởng có chọn lọc, chủ yếu ở nhóm ngân hàng có năng lực quản trị tốt, dư địa vốn mạnh và nền tảng công nghệ cao. Trong 3-5 năm tới, mô hình hybrid (ngân hàng vừa bán sản phẩm từ công ty bảo hiểm riêng, vừa liên kết các đối tác bên ngoài) sẽ là xu hướng chính để đa dạng hóa sản phẩm và giảm rủi ro tập trung.
Có giúp thị trường bảo hiểm phát triển bền vững?
PGS.TS Nguyễn Hữu Huân - Giảng viên cấp cao Đại học Kinh tế TPHCM cho biết, các ngân hàng hiện đang rất tích cực đẩy mạnh việc bán các sản phẩm bảo hiểm nội bộ. Trong khi thị trường bảo hiểm tại Việt Nam được đánh giá là có tiềm năng phát triển rất mạnh trong tương lai, bởi nhu cầu thực tế về các sản phẩm bảo hiểm ngày càng tăng cao.
Nhận thấy tiềm năng này, nhiều ngân hàng không chỉ đơn thuần hợp tác với các công ty bảo hiểm độc lập mà còn thành lập các công ty con chuyên về bảo hiểm. Việc này nhằm tận dụng tối đa lợi thế từ mạng lưới khách hàng hiện có, đồng thời tăng cường khả năng kiểm soát và phát triển hoạt động kinh doanh bảo hiểm theo hướng bền vững và hiệu quả hơn.
Chuyên gia kinh tế Trần Nguyên Đán lưu ý rằng, các công ty bảo hiểm mới được thành lập với “mẹ” là ngân hàng, chủ yếu để phục vụ nội bộ trong hệ sinh thái của ngân hàng đó. Như vậy, liệu khách hàng còn có cơ hội lựa chọn các công ty bảo hiểm khác không, hay chỉ bị giới hạn trong chính hệ sinh thái ấy. Trong trường hợp đó, thị trường có nguy cơ mất tính cạnh tranh và lợi ích khách hàng dễ bị thu hẹp.
Việc ngân hàng muốn sở hữu công ty bảo hiểm mới có giúp thị trường bảo hiểm tích cực hơn hay không còn phụ thuộc vào mục tiêu và cách triển khai của từng đơn vị. Tuy nhiên, điều đáng nói là khi một "tay chơi mới" tham gia thị trường, kỳ vọng của xã hội là họ sẽ mang lại giá trị gia tăng, mở rộng “chiếc bánh” thị trường thay vì chỉ đến để chia lại miếng bánh sẵn có.
Hiện tại, Việt Nam vẫn đang thiếu nghiêm trọng các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ vi mô - gói bảo hiểm nhỏ, dễ tiếp cận, với mức phí thấp, phục vụ nhóm dân cư thu nhập thấp, bán qua nền tảng số (insurtech). Đây là phân khúc rất tiềm năng nhưng lại ít được chú ý, trong khi các công ty bảo hiểm mới được thành lập chủ yếu để khai thác tệp khách hàng sẵn có từ ngân hàng mẹ.
Vấn đề là, những khách hàng này vốn đã và đang tham gia bảo hiểm ở nơi khác. Việc các công ty bảo hiểm ngân hàng bước vào thị trường không mang theo chiến lược đột phá hay sản phẩm mới mẻ, mà chỉ nhằm giành phần trong thị phần đang tồn tại thì không tạo thêm giá trị cho thị trường, thậm chí làm thị trường cạnh tranh khốc liệt hơn mà không tăng trưởng thực chất.
Thị trường bảo hiểm chỉ thực sự phát triển bền vững khi có thêm những người chơi chủ động hướng đến phân khúc chưa được phục vụ, nhóm khách hàng mới, những nhu cầu mới chưa được đáp ứng.
Một tín hiệu tích cực gần đây là từ ngày 01/07 tới, theo chỉ đạo của Bộ Tài chính, tất cả các quyền lợi phụ sẽ phải tách khỏi hợp đồng bảo hiểm chính. Đại lý phải tư vấn từng phần riêng biệt cho khách hàng, giúp họ hiểu rõ và lựa chọn có chủ đích, giúp nâng cao chất lượng tư vấn, minh bạch sản phẩm và tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các đại lý, công ty.
Đáng chú ý hơn, các công ty bảo hiểm đang có xu hướng giảm các hoạt động tiếp thị hình thức, phô trương như tổ chức sự kiện, biểu diễn nghệ thuật... mà thay vào đó là tập trung ngân sách marketing để truyền thông trực tiếp đến người tiêu dùng, giúp nâng cao nhận thức và hiểu biết về bảo hiểm.
Tất cả những chuyển biến này cho thấy thị trường bảo hiểm đang bước vào giai đoạn sàng lọc lành mạnh. Việc giảm doanh số bảo hiểm tổng thể không hẳn là xấu, nếu như phần giảm đến từ những hợp đồng không chất lượng, trong khi phần tăng đến từ những hợp đồng bền vững và đúng nhu cầu. Đó là dấu hiệu của một thị trường đang lành mạnh hóa, dù tốc độ có thể chậm.
Cát Lam
