Vai trò Việt Nam trong thời đại mới

Vai trò Việt Nam trong thời đại mới

Hội nghị doanh nghiệp châu Á lần thứ 19 của Asia Society tổ chức từ ngày 22 đến 24-4 tại Khách sạn Sheraton (TP.HCM) đã đưa ra nhiều ý kiến xoay quanh vấn đề “Tái xác định những thách thức của châu Á và vai trò mới của Việt Nam”.

Tổ chức Asia Society có trụ sở chính tại Mỹ với nhiều thành viên là các chính khách, chuyên viên kinh tế của Mỹ và châu Á hoạt động có uy tín trên thế giới hơn 50 năm qua. Tổ chức này ngoài mục đích chính là làm cầu nối giữa Mỹ và các nước thành viên châu Á cho các hoạt động kinh tế, văn hóa, còn là nơi để giới làm chính sách của Mỹ nghe ngóng, qua đó nhận phản hồi về tình hình châu Á để giúp lãnh đạo Mỹ thiết lập, điều chỉnh sách lược đối ngoại của họ cũng như tạo ảnh hưởng cho họ ở khu vực này.

Kể từ năm 1989, các hội nghị doanh nghiệp thường niên do Asian Society tổ chức đã thu hút hơn 16.000 nhà lãnh đạo, chính khách quốc gia, giám đốc cao cấp, doanh nhân và chuyên gia kinh tế từ hơn 40 nước. Đặc biệt đây là lần thứ hai hội nghị được tổ chức tại Việt Nam (lần đầu tiên chỉ mới vào sáu năm trước với chủ đề “Mở cửa thị trường và tiếp tục tăng trưởng: Việt Nam và kinh tế châu Á”).

Đến Việt Nam lần này, ngoài các thành viên châu Á là lãnh đạo cao cấp hàng bộ trưởng, các đại gia trong giới kinh doanh và một số nhà nghiên cứu, còn có những tên tuổi lớn có uy tín hàng đầu của Mỹ về Việt Nam như bà Charlene Barshefsky (nguyên đại diện Thương mại của Mỹ và là người đã thương thuyết Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ với Việt Nam); ông John Negroponte (từng là Thứ trưởng thường trực Bộ Ngoại giao, cố vấn Tổng thống Mỹ về những vấn đề nóng trên thế giới, nói được tiếng Việt và đã là Lãnh sự Hoa Kỳ tại Huế vào những năm đầu 1960, lúc ông mới 26 tuổi); bà Virginia Foote (nguyên chủ tịch Hội Thương mại Việt - Mỹ, là một người am tường Việt Nam, đã hoạt động xúc tiến thương mại đầu tư Việt - Mỹ trong gần 20 năm qua)…

Tại sao chọn Việt Nam?

Việc Asia Society thêm một lần chọn Việt Nam làm nơi tổ chức hội nghị trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế có hai mục tiêu chính: 1) là dịp các tập đoàn đa quốc gia thành viên của Asia Society đến tìm hiểu môi trường kinh doanh, đánh giá lại tiềm năng và cơ hội đầu tư tại Việt Nam; và 2) nói lên kỳ vọng của họ để Việt Nam có thể đóng một “vai trò mới”, đồng thời thể hiện sự quan tâm của họ về khả năng phát triển của Việt Nam để có thể thực hiện tốt vai trò này.

Bất cứ một cuộc khủng hoảng lớn nào trong lịch sử thế giới thường đưa đến những thay đổi cơ cấu kinh tế, chính trị, xã hội và cả những thay đổi mang tính lâu dài trong quan hệ giữa những thế lực lớn có khả năng chi phối, cũng như giữa các thế lực nhỏ hơn trong khu vực. Thế giới ngày nay đang trở nên đa cực hơn, cho nên một thế lực kinh tế - chính trị dù tương đối nhỏ nhưng cũng quan trọng vì có khả năng làm lệch cán cân quyền lực giữa các siêu cường kinh tế, chính trị.

Cuộc khủng hoảng tài chính lần này xuất phát từ Mỹ đang cho thấy rõ nét hơn quyền lực tương đối của Mỹ và vị trí đang lên của những cường quốc kinh tế khác như Trung Quốc cũng như của các liên minh kinh tế và chính trị khu vực như ASEAN, EU… Đối với Mỹ, ASEAN có khả năng cân bằng những thế lực đang lên vốn được xem như là những đối thủ cạnh tranh chính của Mỹ trong việc tìm kiếm ảnh hưởng tại khu vực. Một ASEAN mạnh là hoàn toàn phù hợp với quyền lợi của Mỹ trên mặt địa lý chính trị cũng như kinh tế.

Nhưng để có một ASEAN mạnh thì các thành viên của ASEAN phải có khả năng tăng thế và lực (chủ yếu là lực kinh tế) mạnh hơn và trong cách nhìn của những nhà hoạch định chính sách của Mỹ thì Việt Nam có một hoàn cảnh và vị trí tương đối thuận lợi hơn các thành viên khác trong khối ASEAN. Vì thế, hội nghị của Asia Society kỳ này đặt vấn đề “Tái xác định… vai trò của Việt Nam”. Tái xác định là để làm rõ kỳ vọng là Việt Nam có thể đóng vai trò như thế nào, và nêu lên những thách thức, những việc phải cần làm để vươn đến tầm cao mới.

Vận hội mới của Việt Nam

Việt Nam đang là một điểm nổi bật của Đông Nam Á khi mà các quốc gia lân cận đang chịu ảnh hưởng nặng nề hơn từ cơn suy thoái. Hơn nữa Việt Nam có một lợi thế ổn định chính trị - xã hội mà các nước khác như Philippines, Indonesia, Thái Lan không có. Thế giới vẫn còn ám ảnh bởi những bất ổn chính trị ở những nước này sau cơn khủng hoảng 1997-1998; mặc dù Indonesia là một nước lớn hơn, có dân số Hồi giáo ôn hòa hơn, là những điểm có giá trị lớn đối với Mỹ. Không những thế, Việt Nam có thể đóng vai trò chuyên nghiệp ở Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, lãnh đạo ở APEC và ASEAN trong những năm tới.

Một thế mạnh khác của Việt Nam cũng được nhiều diễn giả đề cập là hơn 60% dân số ở độ tuổi dưới 30 và với tỷ lệ dân số trẻ cao nhất trong các nước khu vực; như vậy, Việt Nam có tiềm năng phát triển mạnh nhu cầu tiêu dùng trong nước và có nhiều cơ hội đầu tư hơn. Sức mạnh và năng lực cạnh tranh trong tương lai của Việt Nam tùy thuộc chính yếu vào chính sách giáo dục để tăng giá trị gia tăng của nguồn nhân lực và phát triển hạ tầng cơ sở vật chất đúng mức qua đó giảm giá thành sản xuất và chi phí vận chuyển.

Tại diễn đàn này, ông Mah Bow Tan, Bộ trưởng Phát triển Quốc gia của Singapore cho biết: “Mục tiêu của Singapore không chỉ trở thành một quốc gia phát triển, mà còn là trung tâm của ý tưởng và sáng tạo”. Điều này cũng dễ hiểu vì sự giàu mạnh của một quốc gia ngày nay không còn lệ thuộc vào việc sở hữu các nguồn tài nguyên như tiền, đất đai, tài nguyên thiên nhiên nữa mà là tùy thuộc vào con người và ý tưởng sáng tạo của họ.

Có ý tưởng sáng tạo để tạo ra được những sản phẩm hoặc dịch vụ có giá trị khác biệt. Như vậy giáo dục phải là vấn đề ưu tiên và bức thiết để phát triển vượt tầm. Bài học thành công của nước bạn Singapore cho chúng ta thấy cần quan tâm đúng mức hơn nữa vai trò của nền giáo dục và chiến lược đào tạo đội ngũ nhân lực trẻ.

Các diễn giả đã dành nhiều thời gian để bàn về viễn cảnh “Liệu Việt Nam có nổi lên thành nước đứng đầu Đông Nam Á”. So với các nước khác trong khu vực, chúng ta đang được đặt nhiều kỳ vọng về tiềm năng phát triển nhưng vẫn còn nhiều vấn đề vướng mắc. Phần lớn các diễn giả, chính khách đều đánh giá Việt Nam đã có những bước phát triển đáng khen nhưng môi trường kinh doanh vẫn chưa thật minh bạch, khiến cho hiệu suất đầu tư thấp, ảnh hưởng đến tính cạnh tranh trên trường quốc tế.

Nói như bà Virginia B. Foote, nguyên Chủ tịch Hội đồng Thương mại Mỹ - Việt, Việt Nam dù chủ trương hội nhập và đã trở thành một nền kinh tế mở; nhưng khi mở ra thì trong nhà vẫn còn rối rắm về môi trường kinh doanh, quản trị doanh nghiệp, thủ tục kế toán đúng chuẩn mực quốc tế, đảm bảo người dân đóng thuế đầy đủ... Việt Nam còn phải dọn dẹp nhiều thứ trong nhà mình.

Trong thương mại, các giao dịch ở ngoài biên giới Việt Nam đạt chuẩn quốc tế, nhưng bên trong còn cần có sự điều chỉnh… Vào Việt Nam, các doanh nghiệp hiện vẫn phải học cách làm ăn của Việt Nam, với những tiêu chuẩn riêng không tương thích với chuẩn quốc tế… Việt Nam cần thay đổi nguyên tắc và cách thức làm ăn, đúng chuẩn quốc tế.

Bà Tôn Nữ Thị Ninh đặt vấn đề, “Việt Nam sẽ hướng tới đâu trên con đường phát triển? Việt Nam rất giỏi giải quyết vấn đề ngắn hạn. Nhưng để vượt lên tầm trên… Việt Nam phải can đảm hơn”.

“Chính phủ cần ở vị trí đi đầu, chủ động chứ không phải chỉ nhảy theo mức nước”, ông Johnathan Pincus, nguyên Kinh tế gia trưởng UNDP Việt Nam, nhấn mạnh.

Cuộc khủng hoảng kinh tế lần này dẫn đến sự lao đao cho nhiều quốc gia cũng đã cho Việt Nam nhiều bài học quý báu. Điển hình là sự nhập nhằng trong hoạt động giữa ngân hàng thương mại và các lĩnh vực đầu tư khác mà Mỹ đã gặp phải. Đó là việc cho phép ngân hàng thương mại đầu tư tràn lan ngoài ngành đầy rủi ro, dẫn đến sự sụp đổ của hệ thống tài chính và cuối cùng nền kinh tế bị suy thoái nghiêm trọng. Đây cũng là tình trạng đang xảy ra ở Việt Nam mà tính rủi ro rất cao, nếu không chấn chỉnh kịp thời sẽ khó tránh khỏi hệ lụy lâu dài, thậm chí lụn bại.

Mới đây, tờ báo US News của Mỹ sau khi tham khảo các nguồn đánh giá tín dụng quốc tế như Moody’s, S&P’s, Markit và AM Best, đã xếp hạng Việt Nam là một trong những nước có rủi ro tài chính cao nhất. Mặc dù Việt Nam có thể đạt được tăng trưởng khoảng 4,5% theo dự đoán của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), cao nhất trong các nước Đông Nam Á, nhưng tình hình tài chính Việt Nam bị đánh giá “rất rủi ro” (“very high risk”), đặc biệt là vì “hạ tầng cơ sở của hệ thống tài chính Việt Nam còn yếu kém và hệ thống hành chính còn quá cồng kềnh”.

Rõ ràng là trong giai đoạn khủng hoảng này, Việt Nam đang đứng trước một vận hội mới, có những cơ hội đặc biệt rất thuận lợi để thật sự phát triển đúng với tiềm năng của đất nước. Thách thức và những vấn đề trước mắt hoàn toàn tùy thuộc vào sự quyết tâm và nỗ lực mạnh mẽ hơn nữa của toàn xã hội chúng ta.

TRẦN SĨ CHƯƠNG

Doanh nhân Sài Gòn Cuối tuần