Vỡ nợ kiểu Iceland
Vụ núi lửa phun bụi tro tháng trước ở Iceland đã được biết đến như một tai họa hàng không châu Âu. Sau khi các chuyến bay được nối lại, báo chí đã im bặt. Trên thực tế, quả là vô phúc cho 300.000 người dân của đảo quốc này, bởi họ đang chịu nhân tai vỡ nợ, không biết ngày nào thoát khỏi kiếp “ăn mày thiên hạ”.
Thật ra, tín hiệu vỡ nợ đã được báo trước hồi tháng 3 năm nay khi người dân Iceland đi bỏ phiếu trong một cuộc trưng cầu ý dân: “có đồng ý trả nợ Anh và Hà Lan hay không?”. Số nợ lúc đó chỉ là 5,3 tỉ euro chứ có nhiều nhặn gì! Chính phủ Anh và Hà Lan đã đứng ra trả thay Chính phủ Iceland số nợ cho công dân hai nước này (vốn là thân chủ gửi tiền tiết kiệm ở các ngân hàng (tư nhân) Kaupthing, Glitnir và Landsbanki của Iceland, trước khi các ngân hàng này phá sản vào tháng 10-2008).
Thỏa hiệp trả nợ thay này được Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) bảo lãnh, bằng cách sẽ cho Iceland vay 2,1 tỉ euro để trả nợ.
Nhà nước, cả dân tộc phải mắc nợ “đều”
Thật ra, bản thân Nhà nước Iceland đến cuối tài khóa 2008 mới chỉ nợ 600 triệu USD và số nợ nước ngoài phải trả cho tài khóa 2009 chỉ là 215 triệu USD. Trong những năm trước cuộc khủng hoảng 2008, tài sản các gia đình Iceland đã tăng bình quân 45%. GDP tăng từ 4-6%, một kỷ lục ở châu Âu. Nhà nước Iceland đã chỉ vướng nợ sau khi Ngân hàng trung ương buộc phải quốc hữu hóa các ngân hàng tư nhân trên và gánh giùm số nợ của các ngân hàng này.
Từ 600 triệu USD nợ, nay phải trả nợ đến 5,3 tỉ euro, Chính phủ Iceland mất khả năng thanh toán! Và để trả xong nợ cho các ngân hàng “phá gia chi tử” này, mỗi người dân Iceland sẽ phải đóng thuế thêm 135 USD mỗi tháng trong suốt tám năm, tính đổ đồng mỗi người nợ 18.000 USD.
Bởi thế, ngày 5-1, Tổng thống Olafur Grimsson của Iceland đã cự tuyệt khi không phê duyệt đạo luật - tức văn tự trả nợ, cho dù đây là kết quả đàm phán khó khăn của Thủ tướng Geir Haarde với IMF và các nước “chủ nợ”, nhân danh Nhà nước Iceland, một nhà nước có chủ quyền đã bảo lãnh nợ phải giữ chữ tín.
Tổng thống Olafur Grimsson còn đứng ra đối đầu với chính phủ bằng cách chủ xướng cuộc trưng cầu ý dân ngày 6-3: “Có trả nợ hay không?”. 90% cử tri đã đi bỏ phiếu và 98% bỏ phiếu “xù nợ”.
Số là ba ngân hàng “phá gia chi tử” trên đã từng là thiên đường gửi tiết kiệm của dân Anh và Hà Lan. Do Iceland vẫn sử dụng đồng krona, nên lãi suất krona ở Iceland cao chứ không thấp như ở trong khối đồng euro. Chính việc thu gom vốn bằng đồng euro và bảng Anh song trả lãi theo đồng krona đã đưa các ngân hàng này từ chỗ cực kỳ thu hút dân Anh và Hà Lan đến chỗ mất khả năng chi trả. Riêng Ngân hàng Landsbanki thôi đã thu hút đến 400.000 người Anh và Hà Lan gửi tiền.
Đến khi giới đầu cơ quốc tế hô hoán “ngân hàng Iceland sắp vỡ nợ”, đồng krona mất giá đến 50% so với đồng euro, các ngân hàng này buộc phải tăng lãi suất với hi vọng bù lỗ được cho các thân chủ gửi tiền euro! Lãi suất đồng krona bị đưa lên đến 15,5%/năm vào năm 2008 so với chỉ 5,5% ở Anh và 4% ở khu vực sử dụng euro. Song, có đưa lãi suất lên cũng không bù lỗ nổi, thế là các thân chủ Anh và Hà Lan ào ào rút tiền ra!
Chuyện hưởng chênh lệch lãi suất này không xa lạ gì ở Việt Nam. Đã có lúc các doanh nghiệp nhà nước vay tiền USD đem bán lấy VND gửi tiết kiệm lãi trên 10%, trong khi lãi suất USD chỉ 1%, hưởng chênh lệch lãi suất!
Cuộc chiến chống kẻ gian
Tiền ký gửi khi trước các ngân hàng đã gom đầy túi, đến khi vỡ nợ, Nhà nước phải đứng ra gánh giùm. Vậy mà mãi đến tháng 5 này, Hreidar Mar Sigurdsson, chủ tịch Ngân hàng Kaupthing, một ngân hàng phá sản, mới “nhận được” lệnh bắt giam.
Tháng 10-2008, “đại gia” này còn tự bào chữa là “đã xây dựng được một ngân hàng mạnh mẽ, có tỉ lệ vốn - tín dụng cao nhất trong số các ngân hàng của toàn châu Âu”!
Không phải Chính phủ Iceland bao che, song do thủ đoạn tài chính của các ngân hàng này quá tinh vi nên phải mất nhiều thời gian để điều tra. Thậm chí Viện Công tố Iceland còn phải chạy thuê thẩm phán Eva Joly, người từng khét tiếng phá án trong vụ hối lộ và tham ô liên quan đến Tập đoàn dầu hỏa Elf-Aquitaine của Pháp, để chỉ huy đội điều tra tội phạm kinh tế của nước mình. Thẩm phán Joly đình đám đến thế mà khi nhận việc cũng phải thốt lên: “Vụ này phải mất ít nhất 2-3 năm mới tìm được đủ chứng cứ để buộc tội”!
Những phát giác đầu tiên của thẩm phán Joly cho thấy các “thủ đoạn tài chính dị thường” như mô tả của cựu thủ tướng David Oddsson. Một công dân Qatar nắm 5% cổ phần Ngân hàng Kaupthing của đại gia Hreidar Mar Sigurdsson!
Lục lọi sổ sách tứ phương mãi mới tìm ra rằng số tiền mà “đại gia” Qatar kia tung ra để mua 5% cổ phần ngân hàng này là do chính Ngân hàng Kaupthing cho vay! Trong những thủ đoạn này còn có cả những vụ “móc ngoặc” ở cấp cao. Cựu bộ trưởng tư pháp Björn Bjarnson cũng lên tiếng hướng cuộc điều tra đến một giới khác: “Các công ty đã bày trò. Họ sử dụng báo chí để công bố những thành tích có vẻ là tốt của họ”.
Trong khi chờ đợi kết quả điều tra thì trước mắt dân chúng Iceland cứ phải thắt lưng buộc bụng. Chính phủ chỉ cho phép nhập khẩu lương thực, thuốc men và dầu hỏa. Chấm hết. May mà có Đan Mạch và Na Uy, do tình hàng xóm, cho vay 400 triệu euro. Còn Chính phủ Iceland, từ tháng 2 năm ngoái đã phải bán tòa đại sứ ở Washington để thu về 25 triệu USD, tích cóp mỗi nơi một chút!
Danh Đức
Tuổi trẻ
