Vốn nhà nước: Băn khoăn “chọn mặt gửi vàng”
Gần đây, công chúng đầu tư không khỏi băn khoăn về quyền hạn và trách nhiệm của những người đại diện vốn nhà nước trong những vụ việc nổi cộm liên quan đến các công ty đại chúng như Bông Bạch Tuyết, Dầu Tường An, Mía đường La Ngà… Sở hữu khối lượng lớn cổ phiếu tại doanh nghiệp niêm yết, công ty đại chúng, song thực tế họ chỉ là những ông chủ trên danh nghĩa, được giao quản lý phần vốn nhà nước tại những doanh nghiệp này.
Liệu rằng, tiền của các cổ đông, trong đó có cổ đông nhà nước có được coi trọng và đảm bảo tối đa khi những ông chủ này thực tế chỉ là người "quản lý hộ" người khác? ĐTCK đã có cuộc trao đổi với ông Hoàng Nguyên Học, Phó tổng giám đốc Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) về một cơ chế được xem là tối ưu nhất hiện nay để nâng cao tinh thần trách nhiệm của các vị đại diện vốn nhà nước, đồng thời hạn chế tối đa những quyết định có thể phương hại tới cổ đông nhà nước trong các doanh nghiệp. Anh Việt thực hiện.
Quản lý vốn nhà nước tại hơn 800 công ty với giá trị 7.500 tỷ đồng tính theo mệnh giá, SCIC có cơ chế lựa chọn người đại diện vốn nhà nước như thế nào?
Hiện SCIC có hơn 1.000 đại diện vốn nhà nước. Chúng tôi lựa chọn người đại diện theo quy định của Nhà nước tại Nghị định 199/NĐ-CP, doanh nghiệp có quy mô lớn, vốn nhà nước nhiều, doanh nghiệp có tình hình phức tạp thì Tổng công ty trực tiếp cử người làm đại diện vốn nhà nước. Chúng tôi cho rằng, có doanh nghiệp cần tới 2 - 3 người đại diện vốn nhà nước, song cũng có đơn vị không cần người nào. Những người do SCIC trực tiếp đưa về có thể nắm rõ đường hướng, kinh nghiệm quản trị, tài chính, song bên cạnh đó cũng cần những người nắm vững kỹ thuật, là chuyên gia trong lĩnh vực doanh nghiệp hoạt động đảm nhận vai trò đại diện vốn nhà nước.
Thời gian qua xuất hiện những vụ việc nổi cộm như Dầu Tường An, Bông Bạch Tuyết…, có thể thấy đại diện vốn nhà nước chưa làm tốt vai trò của mình. Ông nghĩ sao?
Hiện vốn nhà nước do SCIC đảm nhận quản lý chỉ chiếm số nhỏ, phần lớn thuộc trách nhiệm quản lý của các tập đoàn, tổng công ty, những trường hợp trên đều không phải là đơn vị thành viên của SCIC. Tuy nhiên, qua những vụ việc báo chí đã đăng tải, tôi cho rằng, chúng ta cần phân biệt rõ vai trò của người đại diện vốn nhà nước trong doanh nghiệp và lãnh đạo DN. Lãnh đạo DN được cổ đông bầu, còn người đại diện lại do cơ quan sở hữu vốn nhà nước đề cử. Thực tế, trong một số trường hợp, lãnh đạo doanh nghiệp chưa thực hiện tốt điều lệ doanh nghiệp và nghị quyết của ĐHCĐ. Ở một số đơn vị do SCIC quản lý vốn nhà nước, chúng tôi cũng đã nhận phản ánh tương tự, Tổng công ty đã phối hợp với cổ đông lớn bàn bạc và đưa ra giải pháp tháo gỡ vướng mắc, có ý kiến với HĐQT, có ý kiến chỉ đạo người đại diện phần vốn nhà nước làm đúng nghị quyết ĐHCĐ.
Trong trường hợp lãnh đạo doanh nghiệp đồng thời là người đại diện vốn nhà nước làm sai thì cổ đông nên có hành động gì để bảo vệ quyền lợi của mình?
Lãnh đạo DN vi phạm thì cơ quan cao nhất là ĐHCĐ thông qua Ban kiểm soát tiến hành kiểm tra, tổng hợp báo cáo ĐHCĐ quyết định, hoặc cao hơn cổ đông có thể kiện ra tòa án kinh tế. Có trường hợp trước cuộc họp ĐHCĐ thường niên, SCIC nhận được phản ánh về tình hình vi phạm của lãnh đạo doanh nghiệp và qua kiểm tra thấy có sự việc như vậy, chúng tôi đã đình chỉ tư cách người đại diện vốn nhà nước, cử người khác xuống thay.
Đảm nhận 2 vai trò quan trọng là lãnh đạo DN, đồng thời là đại diện vốn nhà nước, trong nhiều trường hợp người đại diện vốn nhà nước bỏ phiếu hoặc quyết định những vấn đề gây tổn hại tới quyền lợi các cổ đông và cả vốn nhà nước... Theo ông, làm gì để hạn chế tối đa những trường hợp như vậy?
SCIC đã ban hành quy chế người đại diện, trong đó quy định rõ, người đại diện được thay mặt cổ đông Tổng công ty quyết định tất cả những vấn đề thông thường của doanh nghiệp, riêng 8 nội dung lớn người đại diện phải báo cáo, SCIC có ý kiến bằng văn bản mới được quyết định, chẳng hạn như chiến lược phát triển, điều lệ, đầu tư dự án lớn, tăng vốn.. Như tôi đã đề cập ở trên, trong một số doanh nghiệp lớn, đại diện vốn nhà nước có tới 2 - 3 người, thực hiện như vậy còn có mục đích là để họ giám sát lẫn nhau. Theo quy chế trên, trong trường hợp 3 người đại diện có 3 ý kiến khác nhau thì họ không được quyết định, mà phải báo cáo về SCIC để Tổng công ty quyết định.
Ở một số nước tiên tiến như Singapore, người ta mời các chuyên gia giỏi tham gia đại diện vốn nhà nước trong doanh nghiệp, ông có cho rằng SCIC sẽ áp dụng mô hình này?
Trong những lĩnh vực hoặc doanh nghiệp mà SCIC tập trung đầu tư, cũng có thể áp dụng việc mời chuyên gia về làm đại diện vốn nhà nước. Trên thực tế, ở một số trường hợp rất cần chuyên gia giỏi về quản trị và kỹ thuật tham gia HĐQT các công ty, họ làm lợi cho doanh nghiệp là làm lợi cho SCIC và Nhà nước. Chúng tôi cũng đã nghiên cứu mô hình này và sắp tới báo cáo Chính phủ cho phép thực hiện thí điểm. Những chuyên gia này có thể do doanh nghiệp trả lương, cũng có thể được SCIC trả lương và có hợp đồng với SCIC rất cụ thể, rõ ràng.
đtck
