Xuất khẩu cà phê đạt kỷ lục, ngành hướng đến giá trị xanh và bền vững
Xuất khẩu cà phê Việt Nam trong nửa đầu 2025 đạt 5.45 tỷ USD. Hướng tới thị trường xanh và tiêu chuẩn toàn cầu, ngành đặt mục tiêu chuyển dịch từ xuất khẩu thô sang phát triển sản phẩm chế biến sâu, đặc sản và có chỉ dẫn địa lý.
Không chỉ tăng về lượng, cà phê Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ về chất, với sự nổi lên rõ nét của dòng cà phê đặc sản - loại cà phê được bán với giá cao gấp rưỡi đến gấp đôi so với mặt bằng thế giới.
Tiêu chuẩn xanh và xu hướng thị trường châu Âu
Thị trường châu Âu vẫn là đầu ra chủ lực, nhưng cũng đặt ra yêu cầu ngày càng cao. Theo ông Trần Ngọc Quân, Tham tán thương mại tại Bỉ và EU, người tiêu dùng đang dịch chuyển rõ rệt sang xu hướng tiêu dùng xanh và bền vững. Các tiêu chuẩn về môi trường, lao động và minh bạch quy trình sản xuất ngày càng khắt khe, đặc biệt dưới tác động của Quy định chống mất rừng (EUDR).
Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (Vicofa), cho biết ngành đang đặt mục tiêu nâng tỷ lệ sản phẩm chế biến sâu từ mức 10% hiện nay lên 25-30% trong những năm tới. Để đạt được điều này, Việt Nam cần đẩy mạnh tái canh giống chất lượng cao, áp dụng các quy trình có chứng nhận và đáp ứng EUDR - vốn yêu cầu truy xuất nguồn gốc và không có liên quan đến phá rừng sau ngày 31/12/2020. Dù EU đã gia hạn thời gian thực thi EUDR, việc đáp ứng vẫn là thách thức đáng kể cho cả doanh nghiệp lớn và nhỏ.
Tái cấu trúc vùng trồng và chiến lược dài hạn
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, diện tích cà phê cả nước hiện khoảng 710,000 ha, vượt mức quy hoạch. Trong giai đoạn đến năm 2030, ngành sẽ điều chỉnh diện tích xuống còn khoảng 610,000-640,000 ha, tập trung tái canh những diện tích già cỗi bằng giống chất lượng cao và kỹ thuật canh tác tiên tiến. Mục tiêu đến năm 2025, diện tích cà phê đặc sản đạt khoảng 11,500 ha (chiếm 2% diện tích) và tăng lên 19,000 ha vào năm 2030.
Cùng với tái cơ cấu giống và kỹ thuật, ngành đang thúc đẩy các giải pháp thích ứng biến đổi khí hậu, nguyên nhân khiến sản lượng niên vụ 2024-2025 dự kiến giảm 15-20%. Các mô hình nông nghiệp tái sinh, tưới nhỏ giọt, giống cà phê chịu hạn đang được nghiên cứu và triển khai. Hệ thống dữ liệu vùng trồng tại các địa phương trọng điểm như Krông Năng, Cư M'gar (Đắk Lắk) và Di Linh (Lâm Đồng) đã được thiết lập để đảm bảo truy xuất nguồn gốc theo tiêu chuẩn EUDR.
Hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu
Ông Trịnh Đức Minh, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột, cho rằng ngành cà phê Việt Nam đang ngày càng hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị quốc tế nhờ thay đổi về nhận thức và cách ứng xử của cả người dân và doanh nghiệp. Việc đầu tư nghiêm túc vào sản phẩm đặc sản không chỉ giúp nâng cao giá bán mà còn xây dựng hình ảnh cà phê Việt Nam với bản sắc riêng biệt.
Trên bình diện chiến lược, các hiệp hội và doanh nghiệp đề xuất Chính phủ đóng vai trò kiến tạo, đặc biệt trong việc đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý trên thị trường quốc tế như "Cà phê Buôn Ma Thuột". Các chương trình xúc tiến thương mại nên tập trung kể câu chuyện vùng nguyên liệu, văn hóa cà phê phin và hành trình bền vững, thay vì truyền thông đại trà. Đồng thời, doanh nghiệp cần tăng cường đầu tư vào R&D, xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn và liên kết chặt chẽ với nông dân.
Tùng Phong
