Quốc hội thảo luận dự án Luật Tòa án chuyên biệt cho Trung tâm Tài chính Quốc tế
Chiều 05/12, Quốc hội thảo luận về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm Tài chính Quốc tế, một cấu phần pháp lý then chốt nhằm nâng cao năng lực giải quyết tranh chấp và củng cố niềm tin của nhà đầu tư trong quá trình hình thành trung tâm tài chính tại TPHCM và Đà Nẵng.
Chánh án TAND tối cao Nguyễn Văn Quảng tiếp thu, giải trình tại hội trường
|
Giải trình trước Quốc hội, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Văn Quảng nhấn mạnh dự thảo luật được xây dựng nhằm triển khai Nghị quyết 222 về việc thành lập Trung tâm Tài chính Quốc tế. Một trung tâm tài chính muốn vận hành hiệu quả phải có cơ chế tài phán độc lập, minh bạch và tương thích chuẩn mực quốc tế, bảo đảm nhà đầu tư quốc tế có thể tin tưởng lựa chọn khi tranh chấp phát sinh.
Việt Nam hiện chưa có tiền lệ xây dựng tòa án theo mô hình quốc tế, đặc biệt là mô hình dựa trên nền tảng thông luật - hệ thống được phần lớn các trung tâm tài chính lớn trên thế giới áp dụng. Do khoảng cách lớn giữa thông luật và hệ thống pháp luật trong nước, quá trình xây dựng dự thảo đối mặt nhiều thách thức về chuyên môn, kinh nghiệm và nguồn thông tin tham chiếu.
Theo Chánh án, dự thảo mới là "nền tảng bước đầu", được phát triển theo hướng tiếp cận chuẩn mực quốc tế nhưng vẫn bảo đảm phù hợp thực tiễn Việt Nam. Mục tiêu là tạo ra một thiết chế đủ sức cạnh tranh, để nhà đầu tư cân nhắc lựa chọn tòa án Việt Nam thay vì Singapore hay Dubai trong giải quyết tranh chấp tài chính.
Nhiều vấn đề được làm rõ trong phiên thảo luận
Quốc hội ghi nhận 42 ý kiến tại tổ và 7 ý kiến tại hội trường. Phần lớn đánh giá dự thảo phù hợp định hướng đổi mới, có khả năng tạo đột phá trong tư pháp phục vụ tài chính quốc tế. Chánh án Nguyễn Văn Quảng đã giải trình các nhóm vấn đề lớn.
Về nguồn tuyển Thư ký Tòa án, dự thảo mở rộng lựa chọn ngoài phạm vi công chức ngành tòa án, hướng tới đào tạo đội ngũ Thư ký trở thành nguồn thẩm phán chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu xét xử theo mô hình thông luật.
Về thẩm quyền tòa án, nhiều đại biểu đề nghị mở rộng ra ngoài phạm vi trung tâm tài chính. Tuy nhiên, Chánh án khẳng định Nghị quyết 222/2025/QH15 quy định rõ vụ việc phải có ít nhất một bên là thành viên trung tâm. Mô hình không nhằm "cạnh tranh" với hệ thống Tòa án nhân dân, mà phục vụ nhu cầu đặc thù trong trung tâm tài chính. Việc mở rộng phạm vi sẽ được cân nhắc ở giai đoạn sau.
Về tính độc lập trong hệ thống xét xử khi tòa án chuyên biệt thực hiện cả sơ thẩm và phúc thẩm, Chánh án cho biết Bộ Quy tắc vận hành sẽ quy định rõ cơ chế bảo đảm độc lập giữa các cấp xét xử, đúng tinh thần thông luật.
Các nội dung về cơ chế bổ nhiệm thẩm phán, phân định thẩm quyền với tòa án bên ngoài trung tâm và cơ chế thi hành án độc lập đều đã được cụ thể hóa trong dự thảo.
Về khái niệm "trật tự công cộng", Chánh án nhấn mạnh đây là lĩnh vực biến động nhanh của tài chính quốc tế, do đó không nên quy định cứng trong luật mà sẽ được hướng dẫn trong Bộ Quy tắc do Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao ban hành.
Liên quan thành phần Hội đồng xét xử và vai trò Viện kiểm sát, cơ quan soạn thảo giữ nguyên tinh thần thông luật, tránh pha tạp mô hình khiến việc vận hành phức tạp, đồng thời bảo đảm tối đa tính độc lập của tòa án.
Tiêu chí lựa chọn thẩm phán nước ngoài sẽ do Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao xây dựng và trình Chủ tịch nước bổ nhiệm, bảo đảm chuẩn mực nghề nghiệp quốc tế.
Hoàn thiện dự thảo trong tiến độ gấp
Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đánh giá các ý kiến đều tập trung vào trọng tâm và thống nhất cao về sự cần thiết ban hành Luật Tòa án chuyên biệt. Ông đề nghị đại biểu gửi thêm ý kiến sớm để cơ quan thẩm tra hoàn thiện báo cáo ngay trong chiều và tối cùng ngày.
Theo chương trình, dự thảo Luật Tòa án chuyên biệt sẽ được trình Quốc hội thông qua vào chiều 11/12. Với tiến độ gấp, Phó Chủ tịch Quốc hội yêu cầu Tòa án nhân dân Tối cao và các cơ quan liên quan làm việc khẩn trương, tiếp thu đầy đủ ý kiến chuyên gia và đại biểu để bảo đảm chất lượng cao nhất khi trình Quốc hội.
Tùng Phong
