Từ "thiên đường công nghệ" đến "kỷ nguyên im lặng": Sự thay đổi đau đớn ở Thung lũng Silicon
Nhân viên công nghệ nhận định đây là kỷ nguyên của sự “im lặng và cày cuốc”, khi Apple, Google, Meta cùng các gã khổng lồ khác đang già đi và trở nên quan liêu, cồng kềnh.
Khi Rachel Grey bắt đầu sự nghiệp kỹ sư phần mềm tại Google vào năm 2007, đó là một thời kỳ hoàng kim đối với một “Noogler” - thuật ngữ mà gã khổng lồ tìm kiếm dùng để chỉ nhân viên mới.
Trong buổi định hướng kéo dài hai tuần tại trụ sở chính của Google ở Mountain View, California, Grey đã khám phá ra một thiên đường đãi ngộ. Các căng tin của công ty phục vụ bít tết và tôm, nhà bếp luôn đầy ắp nước ép trái cây tươi và các phòng gym có lớp tập luyện miễn phí. Ngoài lương, nhân viên còn nhận được cổ phiếu thưởng, được công ty đóng góp 50% vào quỹ hưu trí và một khoản thưởng Giáng sinh trị giá 1,000 USD đựng trong phong bì.
Grey cũng rất ấn tượng với sự minh bạch của Google khi công ty tiết lộ số lượng máy móc trong các trung tâm dữ liệu của mình. “Tôi thấy mọi thứ trong công ty đều rất minh bạch”, cô nói về thông tin vốn thường được giữ kín này.
Tuy nhiên, trải nghiệm của cô đã thay đổi sau nhiều năm, khi cô trở thành quản lý kỹ thuật phần mềm. Khoản thưởng Giáng sinh bị cắt giảm. Nhân viên không còn được tiếp cận thông tin nội bộ một cách rộng rãi nữa. Công ty cũng từ bỏ cam kết không sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) cho mục đích quân sự. Ngân sách thăng tiến cạn kiệt, gây áp lực buộc Grey phải hạ bậc đánh giá hiệu suất của nhân viên, một việc mà cô mô tả là “đau đớn đến kinh ngạc”. Vào tháng 4, khi chỉ còn một thời gian ngắn nữa là tròn 18 năm làm việc, người phụ nữ 48 tuổi này đã từ bỏ công việc từng là mơ ước của mình.
Cuộc sống của nhân viên tại các công ty công nghệ lớn nhất Thung lũng Silicon đã thay đổi. Thay đổi rất nhiều.
Thời kỳ Google, Apple, Meta và Netflix là những điểm đến mơ ước của giới công nghệ, với mức lương hậu hĩnh, khuôn viên sang trọng và văn hóa “nói bất cứ điều gì, làm bất cứ điều gì” đã qua rồi. Giờ đây, những gã khổng lồ này đã già đi và trở thành những bộ máy quan liêu cồng kềnh. Dù nhiều công ty vẫn cung cấp đồ ăn miễn phí và trả lương cao, họ không ngần ngại cắt giảm việc làm, yêu cầu nhân viên bắt buộc đến văn phòng và siết chặt các cuộc tranh luận nội bộ.
Theo các nhân viên, đây là kỷ nguyên của sự “im lặng và cày cuốc”.
“Về mặt bữa trưa miễn phí và lương cao, ngành công nghệ vẫn có thể là tốt nhất”, Grey nói, nhưng “mức độ sợ hãi đã tăng lên rất nhiều”.
“Tôi cho rằng có bữa trưa miễn phí và sống trong sợ hãi vẫn hơn là không có bữa trưa mà vẫn phải sợ hãi, nhưng tôi không chắc liệu điều đó có tốt cho bạn hay không”, cô nói thêm.
Một nữ phát ngôn viên của Google cho biết nhiều nhân viên đã được thăng chức và công ty đã thay đổi hệ thống quản lý hiệu suất để khen thưởng tốt hơn cho những người có thành tích cao. Cô nói thêm, công ty đã đưa ra các chính sách nhằm khuyến khích nhân viên tập trung vào công việc, đồng thời vẫn trung thành với các mục tiêu và văn hóa của Google.
Khi các công ty công nghệ trở thành những thực thể khổng lồ với lực lượng lao động lớn hơn nhiều thị trấn, những sự va chạm cũng tăng lên. Meta, Google, Apple và các công ty khác bị thúc đẩy phải thay đổi khi nhân viên và công chúng đặt câu hỏi về quyền lực của họ.
Bước ngoặt đến vào năm 2022 và 2023, khi Elon Musk mua lại Twitter (sau đổi tên thành X) và sa thải 3/4 nhân viên, trong khi CEO của Meta, Mark Zuckerberg, cắt giảm hàng ngàn việc làm trong cái mà ông gọi là “năm của hiệu quả”. Google và Amazon cũng tiến hành sa thải hàng loạt. Nhiều công ty đổ lỗi cho đại dịch vì đã tuyển dụng quá mức trong thời gian phong tỏa, khi nhu cầu sử dụng dịch vụ kỹ thuật số tăng vọt.
Cùng với đó, các công ty trở nên ít khoan dung hơn với sự thẳng thắn của nhân viên. Các ông chủ đã tái khẳng định quyền lực của mình sau các cuộc phản đối của nhân viên về nhiều vấn đề, bao gồm cả quấy rối tình dục tại nơi làm việc. Với thị trường việc làm tràn ngập các kỹ sư có trình độ, việc thay thế những người chỉ trích đã trở nên dễ dàng hơn.
“Đây là một doanh nghiệp, không phải là nơi để hành động gây rối cho đồng nghiệp hoặc khiến họ cảm thấy không an toàn, để cố gắng sử dụng công ty như một nền tảng cá nhân, hay để đấu tranh về các vấn đề gây chia rẽ hoặc tranh luận chính trị”, Sundar Pichai, CEO của Google, cho biết trong một bài đăng trên blog năm ngoái.
Một số người cho rằng những thay đổi này chỉ đơn giản là đưa nhân viên công nghệ vào guồng quay chung của giới doanh nghiệp Mỹ, nơi nhân viên đã quen với việc tuân thủ các ưu tiên của công ty.
Nhưng sự thay đổi trong ngành công nghệ còn bị tác động bởi sự trỗi dậy của AI tạo sinh (generative AI), mà các giám đốc điều hành cho rằng đã khiến một số công việc trở nên dư thừa. Vào tháng 1, Zuckerberg cho biết ông tin rằng AI sẽ thay thế một số kỹ sư cấp trung trong năm nay. Ông Musk còn đi xa hơn khi dự đoán vào năm ngoái rằng AI cuối cùng sẽ loại bỏ tất cả các công việc.
“Xu thế chắc chắn đã đảo ngược, gây bất lợi cho người lao động công nghệ”, Catherine Bracy, nhà sáng lập và giám đốc điều hành của TechEquity, một tổ chức phi lợi nhuận thúc đẩy sự hòa nhập kinh tế trong ngành, cho biết. “Các công ty thậm chí còn có nhiều quyền lực hơn để gây áp lực lên người lao động, và AI đang củng cố thêm sức mạnh đó”.
Liz Fong-Jones, một cựu nhân viên Google hiện làm việc tại Honeycomb, cho biết tác động của AI đối với việc làm trong ngành công nghệ hiện vẫn chưa chắc chắn. Ảnh: Jackie Dives cho The Washington Post, qua Getty Images
Liz Fong-Jones, Giám đốc Công nghệ Hiện trường tại Honeycomb, một công ty ở San Francisco giúp các kỹ sư tìm và sửa lỗi trong mã nguồn của họ, cho rằng tác động của AI đối với việc làm đã bị thổi phồng quá mức. Nhưng cô cảnh báo rằng điều đó có thể thay đổi trong 5 năm tới.
Nhân viên công nghệ có thể ngăn chặn việc AI chiếm lĩnh công việc, Fong-Jones, một cựu nhân viên Google, nói thêm, “nhưng tất cả chúng ta đều đủ sợ hãi để chấp nhận việc đào tạo chính những người sẽ thay thế mình”.
Đối với một số nhân viên công nghệ, sự thay đổi ở nơi làm việc diễn ra đột ngột. Adam Treitler, 32 tuổi, một chiến lược gia nhân sự đã làm việc tại văn phòng New York của Twitter trước và sau khi ông Musk mua lại, cho biết các động thái của công ty dưới thời chủ sở hữu mới thật đáng kinh ngạc.
“Mọi thứ thay đổi chỉ sau một đêm, từ chỗ tập trung vào ‘làm thế nào để cải thiện việc quản lý nhân sự’ sang ‘cần tối thiểu bao nhiêu bước và bao nhiêu người để trả lương cho nhân viên’”, ông Treitler, người gia nhập Twitter vào năm 2021 và rời đi vào tháng 1/2023, cho biết. Ông hiện đang làm việc cho công ty trang sức Pandora.
X đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Những người khác cho biết sự thay đổi đã diễn ra chậm hơn. Ava Sazanami, một nhà thiết kế ở độ tuổi 40 tại Seattle, gia nhập Meta vào năm 2022 để tạo ra các công cụ giúp người dùng cài đặt quyền riêng tư. Là một người mẹ hai con, cô cho biết cô cảm thấy được trao quyền để giúp giải quyết một số lo ngại về công nghệ mà cô thường trăn trở với tư cách là một phụ huynh.
Meta cũng cho phép lịch làm việc linh hoạt để cô có thể đưa con đến các buổi hẹn, và các chính sách thân thiện với cộng đồng L.G.B.T.Q. khiến cô cảm thấy được chào đón vì cô có người thân là người đồng tính.
Nhưng theo thời gian, Meta đã cắt giảm các phúc lợi dành cho gia đình, cô Sazanami nói. Vào tháng 1, công ty đã loại bỏ các chương trình đa dạng và các chính sách trên mạng xã hội chống lại lời nói căm thù nhắm vào cộng đồng L.G.B.T.Q. Một tháng sau, cô bị cho thôi việc khi Meta cắt giảm 5% lực lượng lao động.
“Chúng ta đang thấy rõ lý do tại sao ngành công nghệ cần có công đoàn”, cô Sazanami, người đang tìm kiếm một công việc mới, nói. “Văn hóa hiện tại đã làm người lao động mất đi quyền lực”.
Một nữ phát ngôn viên của Meta từ chối bình luận. Trong một cuộc họp báo cáo thu nhập vào tháng 1, ông Zuckerberg nói: “Chúng tôi hoạt động tốt hơn với tư cách là một công ty tinh gọn hơn”.
Jason Yuan, một cựu nhà thiết kế của Apple, tại San Francisco. Mong muốn tham gia vào cuộc đua AI, anh đã rời Apple vào năm 2023. Ảnh: Loren Elliott cho The New York Times
|
Một số nhân viên đang rời bỏ các công ty công nghệ lớn để tham gia vào cuộc cạnh tranh AI. Jason Yuan, 28 tuổi, bắt đầu làm nhà thiết kế tại trụ sở của Apple ở Cupertino, California, vào năm 2021. Anh cảm thấy may mắn khi được làm việc cho một công ty mà anh ngưỡng mộ về thiết kế.
Tuy nhiên, sau khi làn sóng AI bùng nổ với việc phát hành chatbot ChatGPT của OpenAI vào năm 2022, anh Yuan cho biết mình khao khát được tham gia. Năm 2023, anh rời Apple để thành lập New Computer, một công ty tạo ra chatbot đồng hành cá nhân. Anh hy vọng sẽ làm việc nhanh hơn và kiếm được nhiều tiền hơn, vì anh cho rằng AI có khả năng sẽ thay thế mình trong tương lai.
“Chúng ta đang đi đến cuối vòng đời kinh tế của mình”, anh nói và thêm rằng: “Có một cảm giác thôi thúc rằng, tôi phải làm cho những gì tôi đang làm bây giờ trở nên có giá trị”.
Apple từ chối bình luận.
Đối với Grey, những ngày đầu phấn khích ở Google dường như thuộc về một kiếp khác. Cô cho biết, công việc không phải lúc nào cũng dễ dàng, nhưng văn hóa công ty đã giúp cô vượt qua mọi thứ nhẹ nhàng hơn. Cô nhớ lại, một ngày nọ, cô và các đồng nghiệp đến văn phòng và thấy những khẩu súng đồ chơi Nerf trên bàn làm việc của họ. Khi mất điện, máy tính tắt ngóm, họ đã chộp lấy súng Nerf và lao vào một trận chiến thân thiện.
“Google khi đó thật rực rỡ”, cô nói. “Có một sự vui tươi được thể chế hóa trong mọi thứ. Tôi yêu điều đó”.
Giờ đây, “tương lai của toàn bộ ngành công nghiệp dường như rất bấp bênh”, Grey, người đang tạm nghỉ việc trong ngành công nghệ, cho biết.
Quốc An (Theo NYTimes)
