Ân oán cá nhân trong cuộc chiến thuế quan giữa ông Trump và Brazil
Thuế quan không chỉ là một phần trong chính sách thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump, mà còn là một công cụ để ông ứng phó với nhiều vấn đề khác, bao gồm những mâu thuẫn cá nhân. Việc Mỹ áp thuế suất 50% với hàng nhập khẩu từ Brazil là một ví dụ điển hình.
Donald Trump và Jair Bolsonaro tại khu nghỉ dưỡng Mar a Lago tháng 3/2020.
|
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Mỹ Donald Trump, mối quan hệ của ông với Brazil nói chung và cựu Tổng thống Jair Bolsonaro nói riêng là khá nồng ấm với những cuộc gặp gỡ thân mật ở khu nghỉ dưỡng Mar a Lago.
Tuy nhiên trong nhiệm kỳ 2 của ông Trump, tình thế đã đảo ngược hoàn toàn.
Từ giữa tháng 7/2025, ông Trump đã gửi bức thư thông báo mức thuế suất 50% đối với tất cả hàng hóa Brazil. Đến ngày 30/7 vừa qua, ông Trump ký ban hành sắc lệnh hành pháp, chính thức áp dụng mức thuế 50% với Brazil.
Đây là bước đi khá bất thường khi xét về khía cạnh kinh tế vì ông Trump coi thuế quan là vũ khí để ứng phó với những đối tác mà Mỹ có thâm hụt thương mại như Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU), … thuế suất dự kiến ban đầu cũng được ông tính toán dựa trên giá trị thâm hụt. Trong khi đó, Mỹ lại có thặng dư thương mại với Brazil liên tục trong gần 2 thập kỷ qua. Brazil nên được tưởng thưởng chứ không phải trừng phạt.
Đặc biệt hơn, bức thư đe dọa áp thuế mà ông Trump gửi cho Brazil ngày 12/07 cũng rất khác lạ.
Các bức thư gửi cho những đối tác thương mại khác như Hàn Quốc, Nhật Bản, Kazhakstan, … đều dùng các câu chữ xã giao theo kiểu “văn mẫu” như: "Thật vinh dự lớn lao cho tôi khi gửi bức thư này cho ngài/bà", "Thật không may, mối quan hệ của chúng ta lại không có lợi cho cả đôi bên", và "Xin hãy hiểu rằng những mức thuế này là cần thiết".
Bức thư thông báo thuế mà ông Trump gửi cho Brazil lại chứa những câu từ gay gắt rất đặc trưng như "nỗi ô nhục quốc tế", "những cuộc săn phù thủy cần phải chấm dứt NGAY LẬP TỨC”, "các cuộc tấn công thâm độc”, và “các lệnh kiểm duyệt bí mật và bất hợp pháp".
Có hai lý do chính đằng sau những đòn công kích này của ông Trump.
“Trump của vùng nhiệt đới”
Nguyên nhân đầu tiên xuất phát từ việc ông Trump muốn bênh vực cựu Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro, người mà ông vô cùng ngưỡng mộ và coi là "Trump của vùng nhiệt đới". Sự tương đồng giữa hai nhà lãnh đạo này thể hiện rõ qua phong cách và tư tưởng: cả hai đều theo đuổi chủ nghĩa dân túy, dân tộc chủ nghĩa cánh hữu, và có xu hướng phớt lờ các chuẩn mực dân chủ.
Sau khi thất cử sít sao trước đối thủ Lula da Silva vào năm 2022, ông Bolsonaro đã bị cấm tranh cử cho đến năm 2030 vì bị cho là lạm dụng quyền lực nhằm lật ngược kết quả bầu cử và gieo rắc nghi ngờ vô căn cứ về hệ thống bỏ phiếu điện tử.
Những người ủng hộ ông Bolsonaro bị kích động bởi các tuyên bố về gian lận bầu cử đã xông vào các tòa nhà chính phủ Brazil vào tháng 1/2022. Ông Bolsonaro phủ nhận kích động bạo loạn nhưng vẫn bị tòa án bầu cử Brazil phán quyết đã lạm dụng quyền lực.
Trước đó vào cuối năm 2020 – đầu 2021, ông Trump cũng thất bại trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, ông cũng cáo buộc có gian lận bầu cử, cũng kích động người ủng hộ xông vào tòa nhà Quốc hội Mỹ gây bạo loạn dẫn tới đổ máu, và ông Trump bị luận tội lần thứ 2 ở Hạ viện.
Ông Trump công khai bảo vệ ông Bolsonaro, coi ông là một "tri kỷ" và là nạn nhân của một "cuộc săn phù thủy". Tổng thống Mỹ thậm chí còn tuyên bố rõ ràng rằng cách Brazil đối xử với ông Bolsonaro là một phần lý do khiến ông phải áp dụng mức thuế 50% lên hàng hóa Brazil. Điều này khẳng định ông Trump đang sử dụng kinh tế như một vũ khí chính trị để giải quyết các "ân oán cá nhân".
Vụ kiện
Lý do thứ hai, thậm chí còn mang tính cá nhân hơn, là vụ kiện của Trump Media, một công ty do Donald Trump sở hữu đa số, chống lại Thẩm án Tòa án Tối cao Brazil Alexandre de Moraes.
Đơn kiện đã cáo buộc Thẩm phán de Moraes đã "kiểm duyệt bất hợp pháp" các công ty Mỹ bằng cách cấm các tài khoản liên quan đến những người ủng hộ nổi bật của Bolsonaro và những người chỉ trích tổng thống Brazil hiện tại.
Thời điểm nộp đơn kiện rất đáng chú ý: chỉ vài giờ sau khi Bolsonaro bị buộc tội cố gắng thách thức kết quả bầu cử Brazil. Các nhà quan sát nhận định rằng đây là một nỗ lực của ông Trump nhằm gây áp lực lên một thẩm phán nước ngoài liên quan đến một nhà lãnh đạo cánh hữu đồng minh đang phải đối mặt với các cáo buộc tương tự.
Cả ông Trump và Bolsonaro đều chia sẻ "nỗi bất bình chung" khi cảm thấy mình là nạn nhân của những "cuộc săn phù thủy".
Ngoài ra, việc áp thuế lên Brazil còn được xem là một đòn giáng vào BRICS – nhóm 5 quốc gia mới nổi lớn là Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi. Nhiều quốc gia khác cũng đang xem xét tăng cường hợp tác với khối BRICS.
Đầu tháng 7/2025, các nước BRICS đã tổ chức hội nghị cấp cao chính tại Brazil. Trong tuyên bố chung sau hội nghị, BRICS không trực tiếp nhắc đến Mỹ hay Donald Trump, nhưng khối này đã bày tỏ quan ngại về việc "tăng thuế quan bừa bãi" và "các biện pháp thuế quan và phi thuế quan đơn phương".
Phản ứng của ông Trump trên mạng xã hội Truth Social là đe dọa áp thêm thuế 10% đối với bất kỳ quốc gia nào liên kết với "các chính sách chống Mỹ của BRICS".
Như vậy, việc ông Trump nhắm vào Brazil rõ ràng đã vượt ra khỏi các nguyên tắc kinh tế thương mại thông thường và trở thành một đòn bẩy giúp ông Trump giải quyết những mâu thuẫn chính trị và ân oán cá nhân.
Đức Quyền
