Bước đột phá trong quản lý thuế: Quy định mới về thanh toán không dùng tiền mặt và tác động đến doanh nghiệp
Luật Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) 2024 sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 01/07/2025, một trong những nội dung quan trọng là tất cả giao dịch phải thanh toán không dùng tiền mặt, không phân biệt giá trị để được khấu trừ thuế GTGT đầu vào. Việc áp dụng quy định này kỳ vọng sẽ thúc đẩy sử dụng các phương thức thanh toán hiện đại, bảo vệ quyền lợi cho doanh nghiệp, người tiêu dùng và giảm thiểu các gian lận thuế.
Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết các quy định pháp lý liên quan đến việc thanh toán không sử dụng tiền mặt để khấu trừ thuế GTGT, cũng như tác động của quy định này đến nền kinh tế và các bên liên quan.
Quy định pháp luật về thanh toán không dùng tiền mặt
Để hiểu rõ về quy định này, cần nắm bắt các cơ sở pháp lý quan trọng. Cụ thể, quy định về việc thanh toán không dùng tiền mặt và khấu trừ thuế GTGT được quy định tại điểm b Khoản 2 Điều 14 của Luật Thuế GTGT năm 2024: “b) Có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt đối với hàng hóa, dịch vụ mua vào, trừ một số trường hợp đặc thù theo quy định của Chính phủ”.
Theo đó, để được khấu trừ thuế GTGT đầu vào phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt đối với hàng hóa, dịch vụ mua vào. Quy định này đánh dấu một bước chuyển quan trọng so với quy định hiện hành tại điểm b khoản 2 Điều 12 Luật Thuế GTGT 2008 (sửa đổi, bổ sung 2013), theo đó các giao dịch mua hàng hóa, dịch vụ có giá trị dưới 20 triệu đồng từng lần được phép thanh toán bằng tiền mặt mà vẫn được khấu trừ thuế GTGT đầu vào. Luật Thuế GTGT 2024 đã loại bỏ hoàn toàn ngoại lệ này, nghĩa là kể từ ngày 01/07/2025, mọi giao dịch mua hàng hóa, dịch vụ, đều phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt thì mới được khấu trừ thuế GTGT đầu vào.
Tại Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 52/2024/NĐ-CP ngày 15/5/2024 của Chính phủ quy định về thanh toán không dùng tiền mặt thì: “Dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt bao gồm: dịch vụ thanh toán qua tài khoản thanh toán của khách hàng và dịch vụ thanh toán không qua tài khoản thanh toán của khách hàng”. Trong đó, dịch vụ thanh toán qua tài khoản thanh toán của khách hàng là việc cung ứng phương tiện thanh toán; thực hiện dịch vụ thanh toán séc, lệnh chi, ủy nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm thu, thẻ ngân hàng, chuyển tiền, thu hộ, chi hộ và các dịch vụ thanh toán khác cho khách hàng thông qua tài khoản thanh toán của khách hàng. Còn dịch vụ thanh toán không qua tài khoản thanh toán của khách hàng là việc cung ứng dịch vụ thanh toán, thực hiện giao dịch thanh toán không thông qua tài khoản thanh toán của khách hàng. Nghị định này có hiệu lực từ ngày 01/07/2024 và thay thế Nghị định số 101/2012/NĐ-CP trước đó.
Tác động của quy định
Tăng cường minh bạch tài chính: Việc thanh toán không dùng tiền mặt sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng theo dõi và kiểm soát dòng tiền. Mọi giao dịch đều có chứng từ rõ ràng và có thể kiểm tra qua hệ thống ngân hàng. Điều này góp phần giảm thiểu các giao dịch không minh bạch và giúp cải thiện chất lượng báo cáo tài chính, nâng cao uy tín và sự tin tưởng từ khách hàng và đối tác.
Giảm thiểu rủi ro gian lận thuế: Một trong những tác động quan trọng của quy định này là giúp giảm thiểu gian lận thuế. Việc thanh toán qua ngân hàng tạo ra các chứng từ dễ dàng kiểm tra, giúp cơ quan thuế phát hiện các hành vi trốn thuế hoặc khai báo sai lệch. Đây là một biện pháp quan trọng trong việc tăng cường quản lý thuế và cải thiện sự minh bạch trong hệ thống thuế. Cơ quan thuế sẽ có công cụ mạnh mẽ hơn để giám sát và kiểm soát các giao dịch tài chính của doanh nghiệp. Điều này sẽ giúp nâng cao hiệu quả công tác thu thuế và ngăn chặn gian lận thuế. Nhờ vậy, quy định này sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch hơn, giúp tăng cường niềm tin của doanh nghiệp vào hệ thống thuế.
Tiện lợi trong thanh toán: Người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi từ việc thanh toán không dùng tiền mặt, vì nó giúp đơn giản hóa các giao dịch mua bán. Việc sử dụng thẻ tín dụng, ví điện tử, hay chuyển khoản qua ngân hàng giúp người tiêu dùng thực hiện các giao dịch nhanh chóng và thuận tiện hơn, đặc biệt trong bối cảnh thương mại điện tử đang ngày càng phát triển. Với việc có chứng từ thanh toán rõ ràng, người tiêu dùng có thể bảo vệ quyền lợi của mình trong các giao dịch. Trong trường hợp có tranh chấp về hàng hóa, dịch vụ, người tiêu dùng có thể dễ dàng yêu cầu hoàn tiền hoặc khiếu nại, vì các giao dịch đã được ghi nhận một cách minh bạch qua hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt.
Ngoài ra, quy định nêu trên còn có tác động đối với nền kinh tế, khi doanh nghiệp và người tiêu dùng chuyển sang sử dụng các phương tiện thanh toán điện tử, sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh hiện đại hơn, giảm thiểu việc sử dụng tiền mặt và tăng cường sự phát triển của nền tảng thanh toán số. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian và chi phí mà còn thúc đẩy nền kinh tế số hóa, góp phần vào sự phát triển bền vững. Hơn nữa, quy định này cũng tạo cơ hội để Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn vào nền kinh tế toàn cầu. Việc tuân thủ quy định này sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng yêu cầu của các đối tác quốc tế, nâng cao khả năng cạnh tranh và phát triển trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.
Tuy nhiên, đối với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, đặc biệt là những cơ sở chưa quen với việc sử dụng các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt, sẽ gặp khó khăn trong việc thích nghi với quy định mới, cần có sự chuẩn bị về mặt công nghệ và quy trình thanh toán để tuân thủ pháp luật và bảo vệ quyền lợi.
Do đó, để quy định này có thể được thực thi một cách hiệu quả, doanh nghiệp cần rà soát và điều chỉnh quy trình thanh toán, đảm bảo rằng tất cả các giao dịch mua bán hàng hóa, dịch vụ đều có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt, để đủ điều kiện khấu trừ thuế GTGT đầu vào. Cơ quan thuế cần cung cấp các thông tin liên quan, giải đáp thắc mắc, hỗ trợ kịp thời cho các doanh nghiệp trong quá trình thực hiện quy định mới.
Quy định yêu cầu thanh toán không dùng tiền mặt đối với mọi giao dịch mua bán hàng hóa, dịch vụ là một bước tiến quan trọng trong việc hiện đại hóa hệ thống thuế và tài chính của Việt Nam. Mặc dù có thể gặp phải một số thách thức trong quá trình thực hiện, nhưng nếu được triển khai đúng đắn, quy định này sẽ giúp doanh nghiệp và cơ quan thuế nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế, giảm thiểu gian lận và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số.
ThS. LS. Huỳnh Thị Mỹ Hằng (Công ty Luật Anh Sĩ)
