Công nghiệp phụ trợ ôtô: Ai làm, ai bán, ai mua?
Câu chuyện về ngành công nghiệp phụ trợ ôtô chưa bao giờ nguội, bởi theo đánh giá của hầu hết các nhà nghiên cứu, các chuyên gia, các quan chức và chính các DN thì muốn phát triển được ngành công nghiệp ôtô thì trước hết phải phát triển được ngành công nghiệp phụ trợ. Ai cũng nói vậy, đúng hơn là luôn "kêu gào" như vậy, bao nhiêu năm rồi. Nhưng thực tế thì sao?
Khoảng 15 năm nay, hễ cứ có bất cứ một cuộc triển làm nào về ôtô là y như rằng có những cuộc hội thảo về phát triển ngành công nghiệp ôtô, mà mấu chốt vẫn chỉ xoay quanh việc phát triển ngành công nghiệp phụ trợ, nâng cao tỷ lệ NĐH. Người ta lấy hàng loạt ví dụ về sự thành công của các nước, trong đó chủ yếu là Thái Lan, Trung Quốc với hàng nghìn nhà sản xuất và cung ứng linh kiện, phụ tùng. So sánh nhiều nhất vẫn là chính các liên doanh, các DN.
Tuy nhiên, tại Việt Nam thì hội thảo, ý kiến, định hướng có nhiều, nhưng vẫn chưa có nhiều xét trên thực tế. Hoặc nếu có thực tế thì vẫn chưa đủ "mong muốn" so với mong muốn của những chuyên gia, của DN để đủ giúp ngành công nghiệp ôtô phát triển. Cũng một điều lạ là biết rằng cần phải phát triển mạnh ngành công nghiệp phụ trợ, nhưng chưa bao giờ có những ý kiến đồng nhất về một hoặc những giải pháp cụ thể. Cuối cùng ngành công nghiệp phụ trợ ôtô vẫn chưa làm được đến đâu, vẫn mạnh ai nấy lo, mỗi DN một kiểu gói gọn trong phạm vi của mình.
Liên doanh: "Ai lo thân nấy"
Đây có lẽ là câu trả lời cho việc muốn phát triển ngành công nghiệp phụ trợ thì ai làm, ai bán, ai mua? Có! Việt Nam có những nhà sản xuất linh kiện phụ tùng, có người bán, có người mua, nhưng mấu chốt nằm ở chỗ quy mô quá nhỏ lẻ, đơn điệu, số lượng thì ít và chủ yếu là tự mình làm, tự mình bán và tự mình mua.
Nhìn vào thực tế ngành công nghiệp ôtô Việt Nam hiện nay, có thể chỉ ra hai loại DN. Thứ nhất, đa phần các liên doanh chỉ chuyên lắp ráp các loại xe du lịch. Phần còn lại là các DN trong nước với kinh nghiệm hoạt động chỉ mới 3-5 năm. Họ phát triển công nghiệp phụ trợ, thu hút các vệ tinh, các nhà sản xuất linh, phụ kiện như thế nào? Các DN phụ trợ hiện tại của Việt Nam chủ yếu cung ứng được một số linh phụ kiện như săm lốp, ắcquy, dây điện, ghế, gương kính, một số chi tiết nhựa...
Đa phần các liên doanh vẫn chỉ xoay quanh sơn, gò, hàn, lắp ráp. Còn lại bộ linh phụ kiện chủ yếu được nhập khẩu từ các nước trong khu vực. Tiêu biểu trong việc phát triển hệ thống công nghiệp phụ trợ vẫn là liên doanh Toyota với khoảng vài chục DN vệ tinh, cung ứng một số linh kiện, phụ tùng tương đối đơn giản cho lượng xe lắp ráp trong nước và phần còn lại xuất khẩu. Lớn nhất cũng chỉ có hệ thống dập thân vỏ, nhưng chỉ cung ứng được cho một, hai mẫu xe. Ford VN cũng chỉ có khoảng chừng đó DN cung ứng linh kiện phụ tùng. Honda VN thì có dây chuyền lắp ráp động cơ, nhưng ở mức độ nào thì không thấy công bố. Nói chung, số lượng các nhà cung ứng phụ tùng, linh kiện cho các liên doanh này quá ít, chẳng nhằm nhò gì so với mong muốn.
Câu hỏi đặt ra là tại sao số lượng các nhà cung ứng linh kiện, phụ tùng lại ít như vậy? Có phải do chất lượng không đảm bảo? Giá quá cao? Mối quan hệ...? Cần như thế nào, những tiêu chuẩn gì để có thể trở thành nhà cung ứng linh, phụ kiện cho các liên doanh?
Câu trả lời ư? Đây! Có một câu chuyện: Một nhà sản xuất nhíp của Việt Nam muốn được bán hàng, cả trong nước và xuất khẩu cho một hãng nước ngoài. Người ta đến, lấy nhiều mẫu, khen chất lượng tốt, giá rẻ, hấp dẫn, nhưng cuối cùng là họ không mua và cũng không trả lời là tại sao không mua. Chịu! - Đại diện nhà sản xuất nhíp này của Việt Nam cho biết.
Trong nước: "Thân ai nấy lo"
Các DN lắp ráp ôtô tải, khách trong nước cũng trong tình trạng giống như các liên doanh nước ngoài. Nghĩa là số lượng các nhà cung ứng linh phụ kiện cho họ quá ít và nếu có thì cũng chỉ tự mình cung ứng cho mình mà thôi. Điều này xuất phát từ việc các DN ngoài vấn đề tự lắp ráp thì cũng tự mình thành lập ra các Cty sản xuất linh kiện phụ tùng. Nếu có liên doanh với các đơn vị ngoài thì họ cũng nắm phần chủ dạo hoặc các đơn vị đó chỉ được cung ứng phụ tùng cho mình, chứ không bán ra ngoài. Như vậy thì hỏi làm sao số lượng các nhà cung ứng phụ tùng, phụ trợ của Việt Nam nhiều lên được. Giỏi lắm thì cũng chỉ có vài chục DN vệ tinh cung ứng cho một hãng, một DN lắp ráp. Nói chung các DN vẫn theo dạng tự cung tự cấp. Điều này lý giải tại sao công nghiệp phụ trợ Việt Nam kém phát triển. Thị trường nhỏ, nhưng lại cần nhiều nhà sản xuất phụ trợ, lên tới hàng nghìn DN (như mong muốn), trong khi việc cung ứng phụ tùng, linh kiện thì như đã nói tự mình làm, mình bán, mình mua.
Nếu có DN phụ trợ nào muốn bán sản phẩm cho nhiều hãng thì một là không đủ lực để đầu tư, phát triển. Hai là nếu đủ lực thì không phải nhà lắp ráp nào cũng sẵn sàng mua linh kiện, phụ tùng của họ. Nói chung là các nhà sản xuất linh kiện phụ tùng, các nhà công nghiệp phụ trợ luôn ở thế yếu, chưa thể tìm được hướng ra hợp lý. Như vậy thì ngành công nghiệp này còn khó phát triển dài dài, đồng nghĩa với ngành công nghiệp ôtô khó mà tăng tốc.
dddn
