Giải bài toán tài sản mã hóa tại Việt Nam: Cần mô hình chuyên nghiệp và kiểm soát
Việt Nam cần lộ trình thí điểm tài sản mã hóa thận trọng để quản lý hiệu quả và an toàn. Các chuyên gia đã đưa ra các giải pháp cốt lõi, từ việc chuyên nghiệp hóa thị trường qua mô hình ủy thác đầu tư, cho phép nhà đầu tư chuyên nghiệp trong nước tham gia, đến việc thiết lập các cơ chế kiểm soát rủi ro chặt chẽ như thẩm định tài sản gốc và kiểm soát dòng tiền qua ngân hàng.
Tại tọa đàm “Tài sản mã hóa từ vùng xám đến thí điểm: Giải pháp đảm bảo minh bạch, an toàn hiệu quả” sáng 06/11, các chuyên gia đã đưa ra những vấn đề cốt lõi xoay quanh việc thí điểm và vận hành thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam.
Cụ thể, bao gồm cách tiếp cận của Chính phủ và các cơ quan quản lý trong việc xây dựng khung pháp lý, cơ chế thử nghiệm và kiểm soát rủi ro đối với sàn giao dịch, nhà phát hành và nhà đầu tư; Khả năng chuyển hóa dòng tiền số hàng chục tỷ USD của người Việt trên các sàn quốc tế về trong nước thông qua các kênh minh bạch, được cấp phép.
Tọa đàm được tổ chức sáng ngày 06/11/2025. Ảnh chụp màn hình.
|
Ai được tham gia?
Một trong những vấn đề "nóng" nhất là quy định hiện hành tại Nghị quyết 05/2025 chỉ cho phép tài sản mã hóa được chào bán, phát hành cho nhà đầu tư nước ngoài.
Giải thích về điều này, ông Tô Trần Hòa - Phó Trưởng ban phát triển thị trường chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết các nhà làm chính sách xuất phát từ tinh thần thận trọng tối đa.
Mặc dù Việt Nam có tới 19-21 triệu tài khoản liên quan đến tài sản số (con số có thể không phản ánh đúng thực tế do một người có nhiều tài khoản), nhưng năng lực hiểu biết của nhà đầu tư còn thấp. Trong bối cảnh đã xảy ra nhiều vụ lừa đảo, tiền bị chuyển đi trong tích tắc và việc truy hồi gần như bất khả thi, việc mở cửa thị trường phải đi kèm khả năng giám sát hiệu quả.
Do đó, giai đoạn đầu chỉ cho phép nhà đầu tư nước ngoài tham gia nhằm thu hút vốn quốc tế, đồng thời cho cơ quan quản lý thời gian hoàn thiện pháp lý và nâng cao nhận thức công chúng. Ông Hòa nhấn mạnh sức hấp dẫn của thị trường không nằm ở việc mở cửa ngay, mà ở chất lượng sản phẩm, tính minh bạch và độ an toàn.
Tuy nhiên, TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cho rằng Việt Nam cần phát triển từng bước và không nên hạn chế cực đoan. Nếu chỉ cho phép nhà đầu tư nước ngoài, Việt Nam sẽ tự đánh mất tiềm năng nội lực.
Ông Lực đề xuất nên cho phép nhà đầu tư chuyên nghiệp trong nước được mua tài sản mã hóa. Tiêu chí “chuyên nghiệp” có thể mở rộng, không chỉ giới hạn ở kinh nghiệm chứng khoán, mà còn bao gồm cả những người có chứng chỉ, bằng cấp đào tạo về tài sản số, kể cả từ các khóa học quốc tế hoặc trực tuyến.
Tổ chức thị trường - Mô hình ủy thác đầu tư
Việc cho phép nhà đầu tư chuyên nghiệp tham gia gắn liền với cấu trúc vận hành thị trường. TS. Cấn Văn Lực chỉ ra một thực trạng của thị trường chứng khoán Việt Nam: nhà đầu tư cá nhân chiếm tới 80%, khiến thị trường dễ biến động, phụ thuộc vào tâm lý đám đông và các quyết định cảm tính.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang quyết tâm điều chỉnh cấu trúc này, hướng hoạt động đầu tư dịch chuyển từ cá nhân sang tổ chức. Đây chính là lời giải cho thị trường tài sản mã hóa: cần một mô hình ủy thác đầu tư chuyên nghiệp.
Theo định hướng này, nhà đầu tư cá nhân, đặc biệt là những người thiếu thời gian và kiến thức chuyên môn, sẽ không trực tiếp giao dịch. Thay vào đó, họ ủy thác vốn cho các công ty cung ứng dịch vụ đầu tư chuyên biệt. Các công ty này sẽ đại diện khách hàng ra quyết định dựa trên quy trình chuẩn mực.
"Mô hình này tương tự như việc khách hàng giàu có nhờ ngân hàng quản lý tài sản", TS. Lực giải thích. "Dù là tài sản mã hóa hay tài sản khác, nguyên tắc cốt lõi vẫn là giao phó cho người có năng lực".
Nếu mọi cá nhân đều ồ ạt tham gia trực tiếp, thị trường và nguồn lực xã hội bị phân tán. "Chúng ta cần đầu tư có tổ chức, có chiến lược và có người chịu trách nhiệm. Đó mới là con đường bền vững", ông Lực nhấn mạnh.
Kiểm soát rủi ro - Thẩm định tài sản gốc và vai trò ngân hàng
Bên cạnh cấu trúc thị trường, việc kiểm soát rủi ro cốt lõi nằm ở chính tài sản được mã hóa.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu đặt vấn đề: "Vấn đề cốt lõi là giá trị và tính xác thực của tài sản gốc. Tài sản đó có thật hay không, có đảm bảo pháp lý không? Nếu không, nhà đầu tư không thể tin tưởng bỏ tiền".
Ông Hiếu đưa ra ví dụ ngay cả với bất động sản hữu hình, tình trạng một tài sản vừa thế chấp ngân hàng, vừa đem bán cho người khác vẫn xảy ra. Việt Nam đang thiếu cơ chế bảo hiểm quyền sở hữu tài sản - một "lỗ hổng lớn" cần khắc phục nếu muốn tiến tới thị trường tài sản số.
Khi tài sản được mã hóa nhưng giá trị thực chưa được kiểm chứng, Bộ Tài chính sẽ gặp thách thức lớn. Nếu không có cơ chế định giá minh bạch, tài sản mã hóa rất dễ biến thành công cụ đầu cơ hoặc rửa tiền.
Nguy cơ lớn khác, theo ông Hiếu, là tội phạm tài chính. Thay vì chuyển tiền qua ngân hàng bị kiểm soát, người ta có thể mua Bitcoin hoặc token để chuyển giá trị ra nước ngoài.
Vì vậy, ông Hiếu kiến nghị: "Mọi giao dịch tài sản mã hóa phải đi qua hệ thống ngân hàng. Coi ngân hàng là điểm kiểm soát bắt buộc để ngăn rửa tiền và đảm bảo tính minh bạch của dòng vốn".
Các trụ cột pháp lý và hạ tầng cần xây dựng
Để thị trường vận hành, các chuyên gia cũng chỉ ra nhiều việc cần làm ngay:
Tiền tệ kỹ thuật số (CBDC), khi thị trường vận hành, thanh toán bằng Đồng Việt Nam dạng số là tất yếu. TS. Cấn Văn Lực thúc giục Ngân hàng Nhà nước đẩy nhanh nghiên cứu và thử nghiệm CBDC, tránh "tụt hậu" khi Việt Nam đang bị xếp vào nhóm chậm nghiên cứu.
Chứng khoán mã hóa (Tokenized Securities), không nên loại trừ chứng khoán mã hóa khỏi phạm vi điều chỉnh. Nếu không cho phép, "chúng ta mãi chỉ giao dịch theo cách cũ". Việc phân chia nhỏ cổ phần (fractionalization) qua nền tảng số sẽ tạo kênh huy động vốn minh bạch và dễ tiếp cận hơn.
Bảo vệ nhà đầu tư, cơ quan quản lý cần yêu cầu các sàn giao dịch phải tách biệt tài khoản tiền và tài khoản tài sản của khách hàng, đồng thời ký quỹ bắt buộc để bồi thường khi xảy ra sự cố.
Hạ tầng và giáo dục, cần đầu tư mạnh vào hạ tầng dữ liệu, lưu trữ và bảo mật. Song song đó, phải coi giáo dục tài chính là nền tảng, thành lập quỹ đào tạo báo chí và chuyên gia về tài sản số để xã hội hiểu đúng.
Kết luận, TS. Cấn Văn Lực cho rằng sự thành công nằm ở khả năng dung hòa giữa an toàn và đổi mới. Nếu quá thận trọng, Việt Nam sẽ bỏ lỡ làn sóng; nhưng nếu mở cửa ồ ạt thiếu pháp lý, rủi ro sẽ rất lớn.
Thị trường tài sản số là xu hướng không thể đảo ngược. Điều quan trọng không phải là cho phép hay không cho phép, mà là làm thế nào để quản lý và tận dụng nó một cách an toàn, hiệu quả và mang lại giá trị cho nền kinh tế Việt Nam.
Cát Lam
