Nhìn lại gói một, hướng đến gói hai
Chính phủ có vẻ đang thiên về một gói kích thích kinh tế thứ hai cho Việt Nam với quy mô nhỏ hơn trong bối cảnh nền kinh tế trong nước và quốc tế đang chứng kiến những dấu hiệu hồi phục. Trong khi đó, các phản biện chính sách đang gia tăng đòi hỏi về một tổng kết và sự minh bạch của gói kích cầu thứ nhất đang triển khai, trước khi có gói hai.
Đây là những ý chính trong một cuộc hội thảo do uỷ ban Kinh tế của Quốc hội tổ chức trong hai ngày 7 – 8.9 tại Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hoá. Những ý kiến này, theo phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, sẽ giúp Quốc hội có cái nhìn sâu sắc hơn về chính sách điều hành kinh tế của Chính phủ trong kỳ họp vào trung tuần tháng 10 tới.
Góc nhìn của nhà làm chính sách
Phó thống đốc ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Đồng Tiến nói: “Thủ tướng yêu cầu tiếp tục thực hiện hiệu quả gói kích thích hiện tại, và nghiên cứu một gói kích thích thứ hai để nền kinh tế phát triển lành mạnh”. Ông giải thích: “Một chương trình kích thích kinh tế nếu có cho năm 2010 chắc chắn sẽ phải đưa ra những giải pháp thực thi khác, không lặp lại chương trình như vừa qua”. Ông Tiến tiết lộ điều này sau khi nhắc lại việc thống đốc NHNN đã có văn bản đề nghị các ngân hàng thương mại giảm dần và chấm dứt hỗ trợ lãi suất 4% vào cuối năm.
Ông Tiến là một trong những người kiên quyết bảo vệ tính hiệu quả của gói kích cầu thứ nhất, đặc biệt là chính sách hỗ trợ lãi suất 4%. Trong tổng số hơn 400 ngàn tỉ đồng cho vay đến thời điểm này (trong tổng số 630 ngàn tỉ đồng dự kiến liên quan đến gói hỗ trợ lãi suất 17 ngàn tỉ đến cuối năm nay), có 15,6% được phân bổ cho khu vực nhà nước, 17,4% cho hợp tác xã và hộ gia đình, và số lớn còn lại 67% là cho các doanh nghiệp tư nhân.
Ông lạc quan nói: “Tuy chỉ có 17,4% khu vực kinh tế hộ và cá thể vay được, nhưng thực chất là đã có hàng chục triệu hộ gia đình nhận được khoản hỗ trợ này. Như vậy chúng ta đã thấy tác dụng tích cực của gói kích cầu, giúp cho hàng chục triệu hộ gia đình có thể vượt qua được khó khăn”.
Ông cho biết NHNN đã lập các đoàn kiểm tra thực hiện chính sách kích cầu từ tháng 4. “Đến nay, các hệ thống ngân hàng đều vào cuộc kiểm tra xem từng hồ sơ, trường hợp nào đúng, trường hợp nào đúng mà lại không được vay,… thì đã thấy doanh nghiệp tiếp cận được”.
Trong một nỗ lực làm nhẹ bớt các quan ngại về chuyện đổ tiền vào chứng khoán, bất động sản, ông khẳng định cho vay bất động sản chiếm chưa đến 10% và kinh doanh chứng khoán chưa đến 0,6% tổng dư nợ. Ông nói: “Tôi xin nói chưa phát hiện trường hợp nào sử dụng vốn sai”.
Với tư cách là chủ tịch hiệp hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam, ông Cao Sỹ Kiêm đồng tình có gói hỗ trợ lãi suất thứ hai: “Gói kích thích (bù lãi suất) giai đoạn một đã giúp doanh nghiệp trụ lại và tạo chuyển biến rồi. Tôi khẳng định, (Chính phủ) nên tiếp tục cho giai đoạn hai”.
Góc nhìn phản biện
Tuy vậy, những số liệu ông Tiến đưa ra trong chương trình hỗ trợ lãi suất không thoả mãn các chuyên gia kinh tế. Viện phó viện Nghiên cứu phát triển Phạm Chi Lan nói: “Khó nhất là không có đủ thông tin để đánh giá về chương trình hỗ trợ lãi suất. NHNN nên yêu cầu các ngân hàng thương mại báo cáo rõ danh sách các doanh nghiệp vay để xem bao nhiêu tiền đã đi vào nền kinh tế thực”.
Bà khuyến nghị rằng, Chính phủ nên giữ vững những cam kết đã đưa ra với cộng đồng doanh nghiệp. “Đầu tháng 4, Chính phủ đã nói rõ về thời gian của gói hỗ trợ lãi suất 4%. Bây giờ mà kéo dài, hay chịu lobby để kéo dài thì không ổn”.
“Nếu không dùng hết 17 ngàn tỉ đồng, thì đúng thời hạn (31.12 tới) Chính phủ cũng nên dừng lại… chứ hỗ trợ lãi suất kéo dài thì tạo điều kiện cho doanh nghiệp hay nhóm lợi ích lợi dụng”, bà Lan nói.
Viện trưởng viện Kinh tế Việt Nam Trần Đình Thiên trích báo cáo của NHNN, rằng Chính phủ mới chỉ chuyển vỏn vẹn 1 ngàn tỉ đồng trong tổng số 17 ngàn tỉ đồng hỗ trợ lãi suất cho các ngân hàng thương mại. Đây là việc quá chậm trễ, vì số tiền thanh toán thực trong tương quan với dư nợ 400 ngàn tỉ đồng phải lên tới 16 ngàn tỉ đồng. “NHNN phải thanh toán ngay, đừng để ngân hàng thương mại thiếu vốn, thiếu thanh khoản vì họ đã bắt đầu cuộc đua lãi suất”, ông Thiên nói.
Nhìn lại toàn cục gói kích thích kinh tế trị giá tới 143 ngàn tỉ đồng (8 tỉ USD) mà Chính phủ đã công bố đầu năm nay, ông Thiên cho rằng thực tế Chính phủ mới chỉ chi ra rất ít tiền thực. Ông nhận xét, Chính phủ mới chi cho người nghèo ăn tết 1.700 tỉ đồng, chi hỗ trợ 4% lãi suất 1.000 tỉ đồng và miễn giảm thuế các loại 10 ngàn tỉ đồng, tức là chỉ có 13 ngàn tỉ đồng từ khi công bố gói kích cầu đến nay. Bên cạnh đó, trái phiếu chính phủ có thật bao gồm 8 ngàn tỉ đồng chuyển nguồn từ năm 2008 và 5,4 ngàn tỉ đồng (14% kế hoạch) phát hành từ đầu năm đến nay?
Theo ông Thiên, nhiều khoản của gói kích cầu 8 tỉ USD đã bị tính trùng vì vẫn tiêu bình thường trong các năm trước.
Trong khi đó, ông Kiêm cho rằng, hàng loạt các chính sách lớn như hỗ trợ nông dân vay vốn sản xuất, mua thiết bị, công nhân thất nghiệp, doanh nghiệp tái cơ cấu,… mới chỉ dừng ở trên giấy.
Ông Thiên nói, bất chấp chuyện tiền bơm ra ít, nền kinh tế đang có dấu hiệu hồi phục rõ rệt với tình hình thất nghiệp, đời sống nhân dân, và hụt thu ngân sách đều không quá nghiêm trọng. “Thế nghĩa là việc công bố gói kích cầu 8 tỉ USD đã giúp tạo lòng tin rất lớn”.
Tư Giang
SÀI GÒN TIẾP THỊ
